فرزام حقیقی

فرزام حقیقی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۲ مورد از کل ۱۲ مورد.
۱.

مکتوبی نویافته از قلندران و بحثی مختصر در لوتر قلندری (و ویرایشی تازه از مکتوبات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 595 تعداد دانلود : 425
در ایران بسیاری از گروه ها، فرقه ها و حتی برخی از صاحبان اصناف و حِرف به مرور زمان زبانی خاص را ابداع می کردند که شناختن جزئیات و حتی درک کلی آن برای دیگران سخت و گاه غیرممکن می نمود. قلندران یکی از مهم ترین طبقات اجتماعی در ایران بودند که اندیشه و به تبع آن زبانی خاص خود داشتند و هنوز نشانه هایی روشن از آنها در فرهنگ ایران دیده می شود. به رغم همه کوشش های ارزشمندی که در شناخت قلندران انجام شده است، هنوز بسیاری از نکات پیرامون ایشان نادیده یا ناشناخته باقی مانده است. زبان ساختگی یا لوتر قلندری یکی از موضوعات شایسته تأمل است. از میان آثار به جای مانده از قلندران، نامه های آنها به یکدیگر مشحون از واژگان و اصطلاحات خاص این طبقه و نمایانگر شیوه سلوک و اندیشیدن آنهاست. مشهور ترین این نامه ها در کلیّات عبید زاکانی آمده است. برخی از پژوهشگران در انتساب این آثار به عبید تردید کرده اند. در کلیّات عبید زاکانی، نسخه کتابخانه راغب پاشا،که پیش تر مورد توجه مصححان آثار عبید نبوده است، این دو نامه همراه با نامه سومی دیده شده که بسیار به دو نامه پیشین شباهت دارد. در نوشته حاضر پس از ذکر پیشینه، متن هر سه نامه را با توجه به دستنویس ها، چاپ ها، ویژگی های سبکی و برخی منابع هم ارز بررسی می کنیم و می کوشیم در ضمنِ ارائه نامه نویافته، ویرایشی دقیق تر از دو نامه نخست به دست دهیم. درنهایت با درنگ بر بعضی از اصطلاحات و واژه ها، صورت صحیح و برخی از وجوه معنایی آن ها و خوانش خود را از پاره ای عبارات توضیح می دهیم.
۲.

درنگی بر سوانح زندگی عبید زاکانی در تذکره ها و سنجش آن با منابع دیگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عبید زاکانی تذکره نویسی تذکرهالشعراء خلاصه الاشعار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 436 تعداد دانلود : 257
آنچه تذکره ها درباره شاعران و نویسندگان نوشته اند، عمدتاً آمیزه ای از مطالب درست و نادرست است. می توان با دقت در این متون، مقایسه آن ها با یکدیگر، و سنجش آن ها با آثار شاعران و نویسندگان و دیگر منابع هم ارز برخی از خطاها در تاریخ ادبیات فارسی را رفع و پاره ای از ابهام ها را حل کرد. در مقالهحاضر به بررسی «عبید زاکانی» در تذکره ها  پرداختیم. به نظر می رسد آنچه در این متون آمده همه از یک روایت سرچشمه گرفته، و هر بار بخشی از آن در این منابع با تغییراتی تکرار شده است. از میان تذکره ها دو تذکره را اصل قرار دادیم و سایر تذکره ها و منابع دیگر را در پرتو آن ها بررسی کردیم: تذکرهالشعراء دولتشاه سمرقندی (تألیف 892 ق.) و خلاصهالاشعار تقی الدین کاشی (تألیف 1016ق.). ما در گام نخست روایت هریک ازین دو تذکره را، در ذیل عبید زاکانی، با زدودن عناصر فرعی، نقل کردیم و در گام بعدی مشترکات و تفاوت های آن ها را با یکدیگر و در حاشیه با دیگر تذکره ها مقایسه کردیم. در این راه از کلیات عبید، دیوان ها و متون تاریخی سده هشتم و نهم و نوشته های معاصران بهره بردیم و کوشیدیم تا ازین طریق میزان اصالت و اعتبار و درستی یا نادرستی مهم ترین گزاره های آمده در تذکره های فارسی در باب عبید را نشان دهیم و با این کار گامی در روشن شدن سوانح زندگی عبید برداریم. در پایان از میان آگاهی های مورد بررسی شاگردی عبید نزد عضدالدین ایجی، گورجای و سال وفات او پذیرفتنی می نمایند.
۳.

بررسی انتساب چند اثر به عبید زاکانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عبید زاکانی شعر سده هشتم آثار منسوب نقد تاریخی نسخه خطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 943 تعداد دانلود : 917
عبید زاکانی (وفات: 772 ه . ق) در ژانرهای گوناگونی طبع آزمایی کرده است. از این منظر، کلّیّات او یکی از غنی ترین مجموعه ها در تاریخ فرهنگ ایران است و به دلیل همین تنوّع، آثار بسیاری را در انواع ادبی گوناگون به وی منسوب کرده اند. روشن است که این آثار بر پژوهش در زندگی، اندیشه و آثار عبید و به تبع آن بر پیدایش و دگردیسی برخی از ژانرها در تاریخ ادب فارسی در سده هشتم تأثیرگذار بوده اند. از این رو، یکی از مهم ترین کارها در تصحیح کلّیّات عبید و پژوهش درباب آرای وی تفکیک آثار اصیل از آثاری است که به اشتباه به او منسوب شده اند. هرچند موضوع آثار منسوب به عبید زاکانی از گذشته، محل توجّه محققان بوده است، اما هنوز نکات مبهم درین باره فراوان است. در این پژوهش، از خیل آثاری که به عبید منسوب است، پنج اثر را برگزیده ایم: «مکتوب قلندران» و «تعریفات ملا دوپیازه» که هر دو در اکثر چاپ های کلّیّات عبید آمده اند. فال نامه ها که برای نخستین بار در آخرین تصحیح کلیّات عبید منتشر شدند و «شرح الچغمینی» و «مقامات» که برخی آنها را از عبید دانسته اند. این آثار از انواع گوناگون و با شهرتی متفاوت هستند و هریک ویژگی های خاص خود را دارند و آگاهی ها و منابع درباره هر کدام متفاوتند. ما با توجه به این تفاوت ها و با بهره از پژوهش های پیشینیان و برخی منابع دیگر می کوشیم انتساب این آثار به عبید زاکانی را براساس دستنویس ها، قرائن سبک شناسی و زمینه تاریخی، بررسی کنیم که در نهایت، با بررسی ها، انتساب فال نامه ها را به عبید درست و انتساب «مکتوب قلندران»، «تعریفات ملا دوپیازه»، «شرح الچغمینی» و «مقامات» به او را نادرست می دانیم.
۴.

موش و گربه منسوب به عبید زاکانی و روایت های گوناگون آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: موش و گربه عبید زاکانی دستنویس ها چاپ های سنگی و سربی روایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 306 تعداد دانلود : 452
دستنویس ها و چاپ های بسیاری از موش و گربه به نام عبید زاکانی فهرست یا منتشر شده اند، اما با بررسی و مقایسه آن ها مشخص می شود که بین این موش و گربه ها از نظر زبان، سبک و حتی قصه تفاوت بسیاری دیده می شود. این روایت ها نسبت به زمان و زبان عبید زاکانی عمدتاً متأخر و عامه حساب می شوند. به همین دلیل بسیاری در انتساب موش و گربه به عبید تردید کرده اند. برای بررسی این انتساب نخست می بایست نسبت این آثار با هم سنجیده و ریشه های مشترک آن ها شناخته شود. ما در این نوشته تنها به این بحث می پردازیم و این مسیر را در سه مرحله طی می کنیم. در بخش اول با تکیه بر ابیات پایانی داستان به مقایسه موش و گربه ها و طبقه بندی آن ها می پردازیم، در بخش دوم پایان داستان را در همه روایت ها بررسی می کنیم و در بخش سوم و پایانی نیز با تکیه بر ضبط ابیات در این موش و گربه ها و مقایسه آن ها با دستنویس های ناقص، اما کهن تر می کوشیم تا فرضیه هایی درباره نسبت این روایت ها با هم، سرچشمه آن ها و دیگر روایت های احتمالی مطرح کنیم از نظر سبک و زبان این موش و گربه ها را می توان در نه روایت و از نظر داستان در دو دسته کلی طبقه بندی کرد. همین تفاوت ها و چند ضبط کهنی که تنها در برخی از دستنویس های متأخر و عامه دیده می شوند، نشان می دهند که این موش و گربه ها هیچ یک از عبید نیستند.
۵.

نقال امیرارسلان، زمان پیدایش، مهم ترین ژانرهای هم روزگار و سفرنامه نویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امیرارسلان محمدعلی نقیبالممالک احمد نقیب الممالک زمان پیدایش ژانرهای تازه فضای فرهنگی سفرنامه نویسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 481
امیرارسلان از مهم ترین و معروف ترین قصه های عامیانه فارسی و یکی از نخستین آثاری است که نشانه های تحول را از قصه به رمان در نثر فارسی نشان می دهد. با وجود اینکه امیراراسلان متنی متأخر محسوب می شود و پژوهش های ارزشمندی نیز در این باب انجام شده است؛ اما هنوز بحث درباره نام نقال و سال پیدایش آن لازم می نماید. از سوی دیگر بسیاری از محققان ترجمه و انتشار نخستین رمان ها به فارسی را چند سالی قبل از پیدایش امیرارسلان و درنتیجه ظهور این نشانه های تحول را بیشتر تحت تأثیر رمان دانسته اند. نوشته حاضر شامل دو بخش است: در بخش نخست به نقال و زمان پیدایش این قصه می پردازیم و سعی می کنیم تا وجوه تاریک این انتساب را روشن کنیم و به دقت سال پیدایش اثر بیفزاییم. پس از روشن شدن این ابهامات به فضای فرهنگی پیدایش امیرارسلان با تکیه بر صنعت چاپ می پردازیم و می کوشیم با معرفی نمایشنامه ها و رمان های ترجمه شده، در کنار سفرنامه های نوشته شده به فارسی، احتمال آشنایی نقال این قصه را با این ژانرها بررسی کنیم. مسیری که اگر به درستی طی شود، تصویری منسجم و دقیق تر از نقال و فضای فرهنگی پیدایش این قصه به دست می دهد.
۶.

نقد کتاب: بحثی در ساختار و پژوهش تاریخ ادبیات داستانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تاریخ ادبیات ایران داستان فارسی شکل گیری و تکوین تا 1332ش حسن میرعابدینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 418 تعداد دانلود : 889
تاریخ ادبیات داستانی ایران نوشته حسن میرعابدینی در اصل حاصل پژوهش ایشان در چارچوب طرح تطور مضامین ادبیات داستانی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی بوده و پیش تر انتشارات این نهاد، ویرایش دیگری از آن را در دو جلد، در سال های (1387 و 1391) منتشر کرده بود. پس از مدتی، انتشارات سخن ویرایش تازه این کتاب را با تغییراتی چشم گیر، در یک جلد و این بار با ویرایش احمد سمیعی(گیلانی) روانه بازار نشر کرده است. این کتاب شکل گیری و تکوین جریان های گوناگون داستان فارسی را از آغاز تا 1332ش بررسی کرده است. این بررسی به مباحث کمتر دیده شده همچون تأثیر سفرنامه ها و قصه های عامیانه در شکل گیری داستان فارسی، دیباچه نخستین رمان های فارسی، رمان های دینی، داستان های پلیسی و جنایی و... پرداخته و به تبع آن آثار و نویسندگان دیده نشده ای را معرفی کرده است. ما در این جا به اجمال ساختار، شیوه تحلیل، نوآوری ها، ارتباط این اثر با پژوهش های پیشین و پژوهش های آتی و ... را بررسی می کنیم.
۷.

تفننی در ادب فارسی: بازیابی عینک از متون سده های نهم تا دوازدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: واژگان تاریخ ادبیات تاریخ فرهنگ صورخیال متون فارسی عینک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 115 تعداد دانلود : 136
ادبیات فارسی منبعی غنی برای تحقیق در آداب و رسوم و چگونگی زیست فارسی زبانان و حتی فرهنگ های نزدیک به آن در گذشته های دور است. بر آشنایان ادب فارسی پوشیده نیست که جز ارزش ذاتی ای که داده های چنین تحقیقی به همراه دارند، در موارد بسیاری داشتن درکی درست از بیت یا نوشته ای بدون آگاهی دقیق از همین مسائل میسر نمی شود. با عنایت به همین نیاز، آثاری در این زمینه تألیف شده است که علی رغم کاستی ها، وجودشان بسیار مغتنم است، چرا که برای تحقیقی دقیق و جامع در چنین موضوعی، می بایست منابعی به گستره تاریخ ادبیات فارسی اساس کار قرار گیرد. ما در ادامه این مسیر، به تأمل بر عینک بنا بر کهن ترین شواهدی که بدان ها دست یافتیم، یعنی آثار سده های نهم تا دوازدهم ه.ق می پردازیم. در آغاز سعی می کنیم ساختمان و مواد سازنده عینک را بازسازی کنیم و پس از آن به اختصار به توصیف آن در ادبیات با تکیه بر واژگان، صورخیال و.. می پردازیم.
۸.

تصحیح از نظر جامی و کارکرد آن در شرح لمعات عراقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 96 تعداد دانلود : 742
از مسائلی که در حوزه ویرایش نسخ خطی جای تحقیق دارد نگاه قدما به اختلاف نسخه های متون فارسی است، مبحثی که کمتر به آن پرداخته شده است و پرسش های بی شماری درباره آن بی پاسخ مانده اند؛ پاسخ هایی که بخشی از فرهنگ مغفول مانده ما را نشان می دهند و چه بسا در تصحیح انتقادی امروز به کار آیند. ما در اینجا مواضع انتقادی جامی درباره اختلاف نسخ لمعات عراقی و بازتاب این تفاوت ها را در شرحی که بر آن نوشته، اشعه اللمعات ، نشان می دهیم و به اختصار درباره داوری و صحت و سقم نظرات او بحث می کنیم و در نهایت به جمع بندی آرای او می پردازیم.
۹.

نقدی بر کتابشناسی ادبیات داستانی معاصر فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نقد کتاب فرهنگستان زبان و ادب فارسی فریده رازی کتابشناسی ادبیات داستانی معاصر فارسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نقد و معرفی کتاب(review)
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی مرجع شناسی کتابشناسی ها و فهرست ها
تعداد بازدید : 703 تعداد دانلود : 232
به همت گروه ادب معاصر فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی کتابشناسی ادبیات داستانی معاصر فارسی زیر نظر فریده رازی و با همکاری عذرا شجاع کریمی و آزاده گلشنی در سال 1390، در قطع رحلی بزرگ، با سه پیوست و در 18+ 686 صفحه منتشر شد. این کتاب 7069 مدخل و اطلاعات کتابشناسی 14046 اثر از مشروطه تا 1389ش را دربرمی گیرد. کتابی که با توجه به نقش ارجاعی ناشر آن، می بایست از اغلاط و خاصه اغلاط فاحش مبرا باشد، متأسفانه آغشته به انواع اشتباهات و کاستی هاست تا آن جا که ناشر پس از مدتی در بهار 1391 غلط نامه ای را تحت عنوان مستدرک تهیه و همراه کتاب روانه بازار کرد که متأسفانه این غلط نامه با وجود نشان دادن بسیاری از اغلاط کتابشناسی..، خود دچار کاستی ها و اشتباهاتی دیگر شده است. سعی ما در این جا نشان دادن پاره ای از اشتباهات و بی دقتی های این دو منبع و در نتیجه جلوگیری از گمراه شدن مخاطب کتابشناسی.. و مستدرک آن در تحقیقات و آگاهی های خود است.
۱۰.

«کافور فنصور» یا «کافور منثور» پیشنهادی در تصحیح واژه ای در شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شاهنامه تصحیح جغرافیای تاریخی نسخ خطی کافور فرهنگ های فارسی طب کهن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی تصحیح و نقد متون
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی
تعداد بازدید : 959 تعداد دانلود : 638
در داستان«یزدگرد شهریار»شاهنامه از نوعی کافور به نام «کافور منثور» یاد شده است که نسخه های خطی و چاپی در ضبط آن اتفاق نظر ندارند. با توجه به زمینه فرهنگی داستان، نخست به دنبال این نوع کافور در فرهنگ اسلامی و عربی می گردیم، سپس اطلاعاتی را که در فرهنگ های فارسی در این باره آمده بررسی می کنیم و پس از آن با در نظر گرفتن تصحیفات احتمالی این واژه و با آوردن شواهدی از متون طبی، جغرافیایی و ... و با توجه به منابع تحقیقی، شکلی دیگر از این واژه را پیشنهاد می کنیم.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان