محمدعلی اسپنانی

قالی های روستایی استان چهارمحال و بختیاری دارای تنوع بسیار گسترده و قابل توجهی می باشد، مجموعه ای از طرح های خشتی، قابی، درختی، تکراری سرتاسری و لچک ترنج در این مجموعه می گنجد. این بررسی با تمرکز بر قالی های ترنجی منطقه به طبقه بندی آن ها پرداخته و اجزاء و ملحقات این مجموعه مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. همچنین به دلیل گسترده بودن این گروه از طرح ها، تمرکز بر نمونه های اصیل حوزه های موردبحث بوده و طرح های جهادی و جدیدی که در 30 ساله اخیر در منطقه رواج یافته است، در این مجموعه نمی گنجد. سؤالات مطرح شده عبارت اند از: انواع طرح های ترنجی در منطقه و حوزه های بافت آن کدام است؟ تزئینات و ملحقات هر حوزه چیست؟ نقاط مشترک و یا تفاوت طرح ترنجی در هر حوزه بافت چیست؟ رایج ترین فرم ها کدامند؟ و فراوانی فرم ترنج در کدام مناطق بیشتر است؟ پژوهش پیش رو به شیوه تحلیلی-توصیفی بر پایه تطبیق داده ها انجام گرفته و نتایج به دست آمده بیانگر آن است که فرم ترنج در منطقه از فراوانی گسترده ای برخوردار می باشد و لیکن هر حوزه دارای ترنج خاص خود بوده که دارای نقاط اشتراک و افتراق با سایر حوزه ها می باشد.

نگاره های گیاهی از فزاینده ترین نگاره های به کارآمده در دست بافت ها به حساب می آیند. هنگامی که این نگاره ها به مثابه نقش مایه درختی مطرح شوند، تنوع، ترکیب، فراوانی و اقبال فراگیر آن ها در حوزه های روستایی و عشایری مطالعه آن ها را ایجاب می نماید. مهم تر آنکه تفکیک، تمایز و رده بندی آن ها در سبک شناسی دست بافت ها حائز اهمیت و باعث تعمیق مطالعه هم نشینی و ترکیبات آن ها خواهد شد. پژوهش حاضر نگاره های درختی را در موقعیت نقش مایه و در موضع قالی روستایی چهارمحال و بختیاری و به انگیزه گونه شناسی آن ها مورد کاوش قرار می دهد. از اهم نتایج این بررسی، شناسایی، طبقه بندی و سبک شناسی نقش/نگاره های درختی و و جوه تمایز آن با موارد مشابه در حوزه مورد مطالعه می باشد. نواحی پوشش تحقیق فرخشهر، سامان و حاجی آباد است که برای درک و بررسی بهتر موضوع، جغرافیای نواحی گسترش یافته است. تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است و فراهم آوری اسناد و منابع آن میدانی و کتابخانه ای است.