قدسی بیات

رویدادهای ملی مذهبی، توجه رسانه ها را جلب می کنند اما نگاه رسانه ها به رویدادها با یکدیگر متفاوت است. این رویدادها ملی باشند یا بین المللی، داخلی باشند یا خارجی، بازنمایی آن ها در چارچوب های گفتمانی و ایدئولوژیکی صورت می پذیرد و شکست یا موفقیت تلاش های حوزهٔ دیپلماسی عمومی در قالب ها و الگوهای مشخص در سراسر جهان را تسهیل می نماید. رسانه های خارجی فارسی زبان از جمله بی بی سی فارسی برای مخاطبان داخل ایران، یکی از منابع معنا و مفهوم سازی درخصوص رویدادهای ملی مذهبی مانند چهارشنبه سوری، عید نوروز، شب یلدا، روز زن، عاشورا و اربعین حسینی و... به شمار می آیند. یکی از رویدادهای مهمی که هر سال با اجتماع عظیم مردم اتفاق می افتد برگزاری آئین پیاده روی اربعین حسینی است؛ آئینی که طبق رویکردی که رودنبولر به مفهوم آئین دارد با اجتماع مردم، داوطلبانه، غیرابزاری و غیرتفریحی اجرا می شود. مقاله حاضر با توجه به سابقه و گستردگی بی بی سی در فعالیت حرفه ای خبری، نحوه رسانه ای کردن و بازنمایی رویداد اربعین در وب سایت خبرگزاری یادشده را به کمک روش تحلیل مضمونی تحلیل می نماید. یافته ها حاکی از آن است که آئین پیاده روی زائران اربعین در هفت محور (روایت گری مستند، تفرقه افکنی و شیعه هراسی، بحران بی نظمی و ناتوانی دول ایران و عراق، کوچک نمایی اربعین، واکاوی جنگ هشت ساله عراق و ایران، ناامنی داعش و مانور سیاسی حاکمیت ایران) و موکداً به عنوان حرکتی سیاسی و عقیدتی در اخبار سایت بی بی سی فارسی بازنمایی شده است. همچنین نوع بازنمایی از مناسبات میان کنشگران حاضر در این مراسم نه تنها نسبتی با دیدگاه آئینی رودنبولر ندارد بلکه استنباط می شود که این گونه انگاره سازی منفی از این رویداد مذهبی در ادامه جریان شیعه هراسی در رسانه های غربی و به ویژه نمود جدیدی از ایران هراسی است.

پژوهش حاضر با بررسی جایگاه عدالت به عنوان یکی از اصطلاحات مبنایی و چالش برانگیز سیاست و اخلاق و درعین حال مورد توجه فلاسفه ، اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاست گذاران، همچنین با درنظر داشتن نقش حیاتی و تقریبا بی بدیل محتوای درسی نظام آموزشی مکاتب مختلف در شکل دهی به الگوهای ذهنی، باورها و ارزش های نسل جوان جامعه؛ شناخت چگونگی مفهوم پردازی عدالت در نظام آموزشی ایران را با استمداد از روش تحلیل کیفی متن هدف قرار داده است. جامعه آماری این مقاله شامل همه کتاب های درسی مقاطع تحصیلی قبل از دانشگاه است و جمله به عنوان واحد تحلیل مدنظر قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد متون درسی در قالب هشت مضمون فرا گیر ( دین مداری، تاریخ بنیان، تمایز و تفاوت، پیامد اندیشی، نسبت قدرت و عدالت، زیباشناختی و اخلاقی، چاره اندیشی و الگودهی) در کتاب های تاریخ، دین و زندگی و ادبیات فارسی مقطع ابتدایی و کتاب های اقتصاد و جامعه شناسی و تعلیمات اجتماعی مقاطع متوسطه دوم و تعلیمات اجتماعی، تعلیمات دینی، ادبیات فارسی و عربی دوره متوسطه اول به تبیین مقوله عدالت پرداخته اند. مضامین فرا گیر از حیث گستردگی حجم مطالب، مبتنی بر ابعاد دینی و تاریخی است ضمن آنکه ارتباط منطقی چندانی بین گفتمان های عدالت در مقطع های آموزشی متوسطه با قبل از آن مشاهده نمی شود. بنابراین نویسندگان مقاله حاضر نظر به اهمیت مفاهیمی چون عدالت که ریشه در مبانی ارزشی، مکتبی و قانونی ما دارند؛ بازنگری محتوای درسی را به منظور حفظ انس جام و تمرکز محتوای درسی در تطابق با اهداف چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی، برنامه های توسعه و سند تحول نظام آموزشی پیشنهاد می کنند.

مسئله اصلی این مقاله دلایل حضور کاربران جوان ایرانی در شبکه های اجتماعی مجازی با وجود ممنوعیت قانونی دسترسی به برخی آنهاست. این مطالعه با رویکرد پژوهشی استفاده و رضایتمندی و انجام تحقیق کیفی و برگزاری مصاحبه های نیمه ساختاریافته در قالب گروه های کانونی متمرکز به شناسایی انگیزه ها و اهداف حضور جوانان در این شبکه ها و کاربردهای رضایت بخش شبکه های اجتماعی مجازی از زبان خود کاربران اقدام کرده است. یافته های پژوهش حاکی است که از دیدگاه کاربران جوان، محیط شبکه های اجتماعی مجازی مانند «فیس بوک» که کاربران جوان ایرانی زیادی در آن فعالیت دارند، فضایی سیاسی تلقی نمی شود بلکه اکثر آنها برای تسهیل روابط خود، احیای ارتباطات قدیمی و ایجاد و حفظ ارتباطات دوستانه به آن روی می آورند. درحالی که برخی محدودیت های خانوادگی، جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را با حضور در شبکه جبران می کنند که از مهم ترین آنها تجربه جهان وطنی و آشنایی با دنیای مدرن است. مقاله حاضر، پس از شناخت انگیزه های کاربران جوان با توجه به مقتضای شرایط اجتماعی، سنی و جنسی کاربران در تبیین و تشریح دلایل ذکر شده و جایگاه شبکه های اجتماعی مجازی در زندگی کاربران جوان تلاش کرده است.

مقالة حاضر علل حضور کاربران جوان تهرانی در شبکه های اجتماعی مجازی را مورد بررسی قرار داده است. این مطالعه مبتنی بر چارچوب نظری استفاده و رضامندی و با انجام مصاحبه های عمقی بدون ساختار، انگیزه ها و اهداف عضویت جوانان در این شبکه ها را با وجود ممنوعیت قانونی دسترسی به برخی از آنها شناسایی نموده است. یافته ها حاکی از آن است که اکثر کاربران به منظور تسهیل روابط فعلی، احیای ارتباطات قدیمی، ایجاد و حفظ ارتباطات دوستانه بدان روی آورده اند و فضای شبکه های اجتماعی مجازی را سیاسی نمی دانند. هرچند در کنار دیگر عوامل، برخی پیامدها و دلالت های سیاسی در فرایند کنشگری شبکه ای آنان قابل درک است که مقاله در بخش نهایی به تبیین و تشریح آنها پرداخته است.