علی اوسط باقری

علی اوسط باقری

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۵ مورد از کل ۱۵ مورد.
۱.

رابطه انسان شناسی و معاد از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انسان شناسی معاد نگرش به انسان معاد قرآنی مرگ روح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 75 تعداد دانلود : 537
معاد یکی از اصول اعتقادی دین اسلام و مورد تأکید فراوان قرآن است. آیا هر نگرشی به انسان می تواند با معاد قرآنی سازگار باشد؟ هدف این مقاله، ارائه حقیقت معاد قرآنی و نگرشی صحیح به انسان است که بنا بر آن، معاد قرآنی معنا می یابد. روش این مقاله در جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و در حل مسئله، توصیفی تحلیلی است. مهم ترین یافته های این مقاله عبارت اند از: 1. دوساحتی بودن انسان به روشنی از آیات «توفّی» به دست می آید؛ بنابراین انسان دارای جسم مادی و روح مجرد است؛ 2. مادی گرایان و مشرکان مکه در صدر اسلام و برخی متکلمان با نگرش مادی انگارانه صرف به حقیقت انسان، همگی در تصویر صحیح از معاد دچار اشکال اند؛ 3. تنها نگرش صحیح به انسان که با معاد قرآنی سازگار است، نگرش فلاسفه اسلامی و برخی دیگر از متکلمان به انسان است که بنا بر آن، روح مجرد انسان پس از مرگ، باقی است و در قیامت به بدن او بازمی گردد.
۲.

وجوه روای تأثیر علایق مفسر در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تفسیر قرآن علایق مفسر روش های تفسیری گرایش های تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 128 تعداد دانلود : 78
مفسران قرآن دارای علایق گوناگون تخصصی، مذهبی و مانند آن هستند. این پژوهش بر آن است تا تأثیر این علایق را در تفسیر قرآن با روش «توصیفی و تحلیلی» بررسی کند و وجوه روای تأثیر آنها را نشان دهد. ملاک ارزیابی این وجوه، روش رایج تفسیر در میان مفسران مسلمان، غرض مفسر از تفسیر قرآن که دست یابی به مقاصد خداوند است و ممنوعیت هر نوع تحمیل بر قرآن است. علایق مفسران در اصلِ برگزیدن روش اجتهادی یا غیر اجتهادی(روایی محض) و نیز گرایش های متنوع تفسیری، همانند گرایش فقهی، ادبی، اجتماعی و کلامی اثرگذار است. نکته سنجی مفسران در استفاده مطالب همسو با علایق خویش نیز یکی از وجوه تأثیر علایق مفسران در تفسیر به شمار می آید. همچنین علایق مفسر یکی از عوامل دخیل در انتخاب موضوعات برای بررسی در قرآن است و مفسر ممکن است همسو با علایق خویش، احتمالاتی در تفسیر آیات مطرح کند که انطباقی با ظاهر آیات نداشته و شواهدی برای تأیید آن متصور نباشد.
۳.

آسیب شناسی تأثیر پیش دانسته ها در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: پیش دانسته های مفسر تحمیل بر قرآن تأویل های ناروا ابن عربی سِرسیداحمدخان سیدجمال الدین اسدآبادی عالم امر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 856 تعداد دانلود : 479
یکی از اموری که امکان دارد در فرایند تفسیر قرآن آسیب زا باشد، پیش دانسته های مفسر است. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی تحلیلی، این آسیب ها را شناسایی و نمونه هایی از این تفاسیر را نشان دهد. فروغلتیدن در وادی تحمیل بر قرآن، یکی از این آسیب هاست. تطبیق جبرئیل بر عقل فعال، میکائیل بر روح فلک ششم، اسرافیل بر روح فلک چهارم و عزرائیل بر روح فلک هفتم، و تطبیق بحرین در «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیانِ»، بر هیولای جسمانی و روح مجرد، از نمونه های این آسیب در تفاسیر عرفانی است. استظهارهای نادرست به سبب دانسته های پیشین، دیگر آسیبی است که برخی تفاسیر به آن دچار شده اند. تفسیر سِرسیداحمدخان از آیاتِ بیانگر عبور معجزه آسای حضرت موسی علیه السلام و پیروانش از دریا و غرق شدن فرعونیان از نمونه های این تفاسیر است. حمل آیاتی که ظاهر آنها تجسم اعمال است، بر مشاهدة جزای اعمال یا صحیفة اعمال در روز قیامت، نمونه ای از حمل غیرموجه آیات بر خلاف ظاهر، به سبب دانسته های پیشین است. برخی نیز بی هیچ دلیلی، مدعی تناظر بین دانسته های پیشین و آموزه های قرآنی شده اند.
۴.

اصطلاح شناسی «وجوه و نظائر» در علوم قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: وجوه و نظائر محکم و متشابه آیت الله معرفت البرهان فی علوم القرآن ابن جوزی زرکشی الفاظ مترادف الفاظ مشترک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 253 تعداد دانلود : 852
در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، کاربرد واژه های «وجوه» و «نظائر» در کتاب های وجوه و نظائر پیگیری، سخنان زرکشی در تعریف «وجوه و نظائر» و نقد وی بر تعریف ابن جوزی بررسی و تعریف ابن جوزی تأیید شده است. همچنین برداشت نادرست برخی محققان از بیان زرکشی در تعریف نظائر روشن و نیز اقسامی که آیت الله معرفت برای وجوه و نظائر ذکر کرده اند، بررسی شده است. طبق تعریف ابن جوزی «نظائر» واژه های همسانی است که در قرآن در معانی گوناگون استعمال شده است؛ و وجوه، معانی آنهاست. زرکشی به غلط، هم وجوه و هم نظائر را وصف الفاظ می داند. آیت الله معرفت و برخی دیگر در برداشتی نادرست از کلام زرکشی، نظائر را به الفاظ مترادف معنا کرده اند. «وجوه و نظائر» و «محکم و متشابه» دو مبحث مستقل علوم قرآن هستند و خلط آنها به یکدیگر خطا و خروج از اصطلاح است. در وجوه و نظائر، کاربردهای مختلف یک کلمه در قرآن مد نظر است؛ ولی متشابه به معانی محتمل یک آیه معطوف می باشد. از اقسام چهارگانه ای که آیت الله معرفت برای وجوه و نظائر برشمرده، سه قسم هیچ ارتباطی به وجوه و نظائر ندارد و برخی مثال هایی که برای قسم دیگر ذکر کرده، مربوط به محکم و متشابه است.
۵.

موانع انگیزشی اثربخشی نماز از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نماز موانع اثربخشی نماز انگیزه آثار نماز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 553 تعداد دانلود : 868
قرآن کریم برای نماز، آثار فراوانی بیان کرده که بیشتر نمازگزاران از آن بی بهره یا کم بهره اند. آنچه موجب این امر می گردد موانعی است که نمازگزار برای دستیابی به آثار نماز با آن مواجه می شود. بخشی از این موانع، گرایش ها و حالت های درونی هستند که در بهره بردن نمازگزار از آثار نماز خلل ایجاد می کند. نوشتار حاضر به دنبال شناسایی عوامل این آسیب از دیدگاه قرآن است. این پژوهش با بررسی آیات قرآن، به شناسایی و استخراج این موانع می پردازد و سپس چگونگی مانعیت برای آثاری را شناسایی و تحلیل می کند که به واسطه این موانع انگیزشی، معدوم یا مخدوش می شود. پژوهش حاضر با روش توصیفى و تحلیلى، به این موضوع پرداخته است. موانع انگیزشی حاصل این پژوهش «ریا»، «تکبر»، «نترسیدن از عذاب الهی» و «سستی و کسالت» است که برخی از آثار نماز همچون «آرامش» و «زندگی سعادتمندانة دنیوی» را مخدوش یا معدوم می کند.
۶.

تنویع و تقسیم مباحث علوم قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: علوم قرآن تقسیم مباحث علوم قرآن تنویع مباحث علوم قرآن مبادی علوم قرآن مسائل علوم قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 276 تعداد دانلود : 231
هر دانشی دربردارندة مباحث متنوعی است و این تنوع در علوم قرآن به سبب تنوع ابعاد موضوع آن یعنی قرآن، گسترده تر است. آیا مباحث دانش علوم قرآن در دسته هایی مترتب بر هم قابل دسته بندی اند یا آنکه هیچ ترتیب خاصی بین آنها وجود ندارد و هیچ دسته بندی ای برای آنها متصور نیست؟ برای پاسخ به این پرسش، به روش توصیفی تحلیلی، تنویع مباحث علوم قرآن در کتاب های قدیمی علوم قرآن مورد توجه قرار گرفته، دسته بندی هایی که محققان برای علوم قرآن به معنای عام و دانش علوم قرآن پیشنهاد کرده اند بررسی شده و در نهایت برای رفع نواقص دسته بندی های پیشنهادی، دسته بندی جدیدی ارائه شده است. مباحث مطرح در علوم قرآن در دسته های ذیل قرار می گیرند:1. مباحث مقدماتی، 2. مباحث مربوط به شناخت ماهیت، ویژگی ها و اوصاف قرآن، 3. تاریخ قرآن، 4. مباحث مربوط به الفاظ قرآن، 5. مباحث مربوط به فهم و تفسیر قرآن، و 6. مباحث مربوط به ترجمة قرآن.
۷.

تفسیر قرآن کریم (8) سورة بقره، آیة 48 (شفاعت در قرآن)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: تهیه، تدوین و تنظیم کننده:

کلید واژه ها: آیات شفاعت حقیقت شفاعت شفاعت در دنیا شفیعان شفاعت شوندگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 589
آیات قرآن در باب شفاعت متفاوت است. برخی منکر شفاعت و برخی مثبت آن اند. در این مقاله دیدگاه قرآن دربارة شفاعت استخراج، حقیقت شفاعت بررسی و دیدگاه منکران دلالت قرآن بر شفاعت نقد شده است. قرآن شفاعتی را که به اذن الهی و غیر استقلالی است اثبات می کند و آیات نافی شفاعت، ناظر به شفاعت غیر استقلالی است. شفاعت تجسمِ ایمان و هدایت یافتگی مؤمنان در قیامت است و جریان رحمت الهی است که شفاعت شوندگان از مسیر کسانی که مورد رضایت خداوند هستند از آن برخوردار می شوند. برخی از فرشتگان الهی، پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) از جملة شفیعان در روز قیامت اند. کسانی که قرآن را به نحو مطلق نافی شفاعت می دانند، یا برداشتشان از آیات نادرست است یا تصورشان از شفاعت. شفاعت در طلب مغفرت از زمرة مصادیق شفاعت در دنیاست.
۸.

تبیین ملّاصدرا از اقسام تکلیم خدا با انسان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: وحی ملاصدرا الهام لوح محفوظ کلام الهی تکلیم الهی آیة 51 سوره شوری تعلیم الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 440
صدرالمتألهین در آثار خود، تبیین هایی از آیة 51 سورة شوری ارائه کرده است. در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی برآنیم که این دیدگاه ها را بیان و سازگاری یا ناسازگاری آنها را بررسی کنیم. با لحاظ جایگاه والای ملّاصدرا و از آنجا که دیدگاه وی دربارة آیة مزبور بررسی نشده است، این پژوهش ضرورت مییابد. ملّاصدرا در بحث های مراتب کلام الهی و نیز راه های دستیابی بشر به حقایق و گونه های تعلیم الهی، به آیة پیش گفته استناد کرده و درصدد تطبیق آیه بر آنها بر آمده است. وی واژة «وحیاً» را در بحث های مذکور به ترتیب بر: امر ابداعی، وحی تشریعی و تعلیم بیواسطة الهی، عبارت «من وراء حجاب» را بر امر تکوینی، الهام به اولیا و تعلیم ملکی، و عبارت «یرسل رسولاً» را بر امر تشریعی، استدلال و تعلم، و تعلیم بشری تطبیق میکند. اصرار صدرا بر داخل ساختن تعلیم بشری در حوزة تکلیم الهی، دیدگاه دوم و سوم وی را با مشکل مواجه کرده است.
۹.

نقد دیدگاه المنار در تفسیر آیات شفاعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شفاعت آیات شفاعت شفاعت تشریعی شفاعت تکوینی تفسیر المنار تفسیر المیزان.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مباحث کلی تفسیر وتأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر فرهنگ اصلاحات و واژه ها در قرآن
تعداد بازدید : 821
قرآن کریم در آیات متعددی، با تعبیرهای گوناگون، درباره شفاعت سخن گفته که برخی از آنها بر وجود شفاعت دلالت می‏کند. پدیدآورندگان «تفسیر المنار» شفاعت را به معنای تسلط اراده شفاعت‏کننده بر اراده خدای متعال پنداشته و با محال شمردن آن، تمام آیات قرآن را نافی شفاعت می‏دانند. حال آنکه شفاعت به معنای تسلط اراده شفاعت‏کننده بر اراده خداوند نیست تا لازمه‏اش تغییر علم ازلی خدا و در نتیجه محال باشد، بلکه شفاعت تشریعی، قانونی الهی است که بر قوانین مربوط به مجازات حاکم می‏باشد. در این پژوهش برآنیم تا تفسیر پدیدآورندگان تفسیر المنار از آیات شفاعت را نقد و بررسی کنیم، بدین منظور پس از بیان دلیل عقلی و مستندات قرآنی ایشان، دلالت آیات بر وجود شفاعت را اثبات و ادلّه آنها را بررسی خواهیم کرد. در برخی از آیات قرآن درباره وساطت اسباب و علل طبیعی نیز شفاعت به کار رفته است، از این‏رو، در فرجام، این آیات را بیان و دلالتشان بر شفاعت تکوینی را بررسی خواهیم کرد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی می‏باشد.
۱۰.

مجاری تأثیر پیش دانسته های مفسر در تفسیر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: مبانی تفسیر قواعد تفسیر پیش دانسته های مفسر پیش دانسته های مبنایی پیش دانسته های ابزاری پیش دانسته های محتوایی فضای نزول فضای سخن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 642 تعداد دانلود : 950
مفسر هنگام تفسیر خالی الذهن نیست، بلکه از دانسته هایی برخوردار است. هدف این مقاله بررسی مجاری تأثیر پیش دانسته های مفسر در تفسیر قرآن است. به این منظور با در نظر گرفتن ماهیت عمل مفسر و بررسی تفاسیر قرآن، وجوه روای تأثیرِ پیش دانسته ها در تفسیر شناسایی خواهد شد. پیش دانسته های مفسر را از جهات مختلف میتوان دسته بندی کرد. برخی پیش دانسته ها بدیهی و برخی نظریاند. قسم دوم خود به پیش دانسته های ابزاری، مبنایی و محتوایی تقسیم میشوند. از منظر دیگر برخی پیش دانسته ها با ظواهر آیات هماهنگ اند و برخی ناهماهنگ. مهم ترین وجوه روای تأثیر پیش دانسته های تفسیر عبارت اند از: ابزار بودن برای تفسیر، در اختیار نهادن مبانی و نیز قواعد تفسیر، قرینه بودن برای فهم آیات، شناساندن فضای نزول و فضای سخن، مسئله سازی و گسترش زاویة دید مفسر و نقش تأییدی و تبیینی برای محتوای آیات.
۱۱.

نظریه های تفسیر متون و مؤلف محوری مفسران مسلمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: تفسیر قرآن نظریه های تفسیر متون مؤلف محوری مفسرمحوری متن محوری شاخصه های مؤلف محوری ارتباط قرآن و خدا اهتمام به مراد خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 717 تعداد دانلود : 110
نظریه های گوناگون تفسیر متون، یا مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است که وظیفة مفسر را کشف نیت مؤلف میدانند یا متن محورند و شناخت عناصر درونی و ساختار متن را برای دستیابی به معنای آن کافی میشمارند و یا مفسر محورند و مفسر را در جایگاهی فراتر از فهمکننده مینشانند و وی را در ساخت معنی دخیل میدانند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که نظریة تفسیری مفسران مسلمان با توجه به تعدد روش ها و گرایش های تفسیری آنان، ذیل کدامیک از این رویکردهای مذکور قرار میگیرد؟ در این مقاله با مراجعه به سخنان مفسران در مقدمات و متون تفاسیرشان و نیز برخی از مباحث دانش اصول و به مقتضای ادلة اثبات ضرورت وحی با لحاظ شاخصه های ویژه ای، مؤلف محوری مفسران مسلمان معرفی و اثبات شده است. مهم ترین شاخصه های مؤلف محوری مفسران مسلمان عبارت اند از: اهتمام به مراد خداوند، اذعان به ارتباط قرآن و خدا، و در نظر گرفتن ویژگیهای خداوند در تفسیر.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان