بختیار عزت پناه

یکی از مهم ترین موضوعات مهم در مدیریت شهری امروز، موضوع رشد سریع جمعیت و به تبع آن گسترش شتابان شهرها می باشد، که به دلیل عدم وجود برنامه و مدیریت کارآمد با این پدیده، این شهرها را با مشکلات عدیده ای روبه رو نموده است. این مسائل اثراتش را بر روی ساختار فضایی شهرها به اشکال مختلفی نشان داده است که یکی از این موارد توسعه فضایی شهرها بصورت چندهسته ای می باشد. پدیده چند هسته ای شدن ذاتی کلانشهرها بوده و مطالعات حاکی از کارایی بیشتر و تأثیر روش های کمی در شناسایی هسته های عملکردی است. هدف اصلی این مقاله ضمن معرفی مؤلفه های فضایی در شکل گیری هسته های جدید شهری می باشد. روش تحقیق اسنادی - تحلیلی بوده و یافته های آن نشان می دهد که الگوی توسعه حوزه مرکزی در تأمین شیوه های متنوع حمل و نقل، ایجاد فضاهای عمومی به منظور خلق جوامع متمایز و جذاب، احیاء مرکز شهر، سیاست های تراکمی جهت نیل به توسعه فشرده و حفاظت از فضاهای سبز و باز موفق بوده اما در دستیابی به معیارهای مشارکت شهروندان و تصمیم سازی های بی طرفانه و قابل پیش بینی، دچار ضعف است.

پیشینه و هدف: امروزه، افزایش قابل توجه در استفاده از خودروهای شخصی بر حمل و نقل عمومی اثر گذاشته و یکی از برجسته ترین مسائل در بسیاری از شهرها است. این مساله می تواند منجر به پیامدهای مضر محیط زیستی مانند ازدحام ترافیک، گرم شدن جهانی هوای کره زمین، تغییر آب و هوا، آلودگی محیط زیستی و مشکلات اجتماعی  اقتصادی شود. بنابراین می توان با اجرای اصول توسعه حمل و نقل محور در شهر تبریز از تبعات این معضلات جلوگیری کرد. در حقیقت با استفاده از رویکرد توسعه حمل و نقل محور می توان از طریق برنامه ریزی و ساماندهی مراکز مهم حمل و نقل عمومی، شهر تبریز را به یک مرکز توسعه تبدیل نمود. هدف این تحقیق تحلیل عوامل مؤثر بر آینده نگاری برنامه ریزی توسعه حمل و نقل محور شهر تبریز است.مواد و روش ها: این پژوهش از نظر هدف کاربردى و از نظر روش شناختی توصیفی  تحلیلی و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. برای آزمون فرضیات از مدل معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه آمارى شامل متخصصین در حوزه برنامه ریزى راهبردى و آینده نگارى توسعه حمل و نقل محور شهر تبریز است. روش نمونه گیرى در این پژوهش، نمونه گیرى هدفمند تصادفی است. معمولا تعداد خبرگان مابین 50 10 نفر انتخاب می شوند که در این تحقیق از 20 خبره و متخصص پرسشگری انجام گرفت. برای روایی سوالات از آزمون روایی همگرا و براى بررسی پای ایی سوالات یا قابلیت اعتماد آن، از ضریب آلفاى کرونباخ، استفاده شد. تحلیل آماری داده ها با روش معادلات ساختاری در نرم افزارهاى Smart PLS و SPSS انجام شد. شاخص های مورد بررسی در این تحقیق شامل: تراکم، توسعه شهری، توسعه اقتصادی، ارزش املاک، محیط زیست، سلامتی شهر و شهروندان، انتخاب و نوع سفر، اثرات گلخانه ای است.یافته ها و بحث: مطابق نتایج، عدم وجود یک رویکرد برنامه ریزی کاربردی و کارآمد شامل طیف گسترده ای از مؤلفه های برنامه ریزی شهری از جمله حمل و نقل، استفاده از زمین، و زیرساخت ها مستلزم آن است که محققان روش های برنامه ریزی یکپارچه را توسعه دهند. یکی از این رویکردها، که می تواند به طور کافی به برنامه ریزی پراکنده مناطق شهری بپردازد، برنامه ریزی توسعه حمل و نقل محور است. تحلیل حساسیت نشان داد که تغییر وزن شاخص ها در دیدگاه های خوشبینانه، بدبینانه و متوسط تاثیر قابل توجهی بر سطوح توسعه حمل و نقل محور ندارد. در نتیجه، سطوح توسعه حمل و نقل محور تعیین شده، درجه بالایی از قابلیت اطمینان را در مقیاس همسایگی در شهر تبریز نشان داد. باتوجه به هدف تحقیق 3 سناریو انجام شد، باتوجه به نتایج تحقیق سناریوی اول به عنوان حمل و نقل پایدار و سبز است. سناریوی خوشبینانه ای است که در آن بیشترین اهداف حمل و نقل پایدار تحقق یافته است. سناریوی دوم (ادامه وضع موجود و وابستگی به اتومبیل شخصی): در این سناریو، ادامه وضع موجود در شبکه حمل و نقل و مالکیت خودرو و تمایل به استفاده از خودروی شخصی بین شهروندان افزایش یافته است. سناریو سوم (هرج ومرج): سناریوی است که در آن فاصله زیادی تا رسیدن به اهداف حمل و نقل پایدار وجود دارد.نتیجه گیری: حمل ونقل درون شهری تبریز، با مشکلاتی چون ضعف حمل و نقل عمومی، افزایش مالکیت خودرو، شلوغی معابر، کاربری نامناسب زمین، عدم وجود تسهیلات جانبی و.. روبرو است. حل نشدن این مشکلات به همراه عدم قطعیت هایی که در آینده  ممکن است رخ دهد، می تواند بحران آفرین باشد و قطعا ما را از اهداف توسعه پایدار دور خواهند ساخت. برنامه ریزی در حوزه حمل  و نقل و رسیدن به توسعه پایدار نیازمند نگاه بلندمدت است که با عدم قطعیت همراه است، لذا نیازمند به کارگیری رویکردهایی است که توانایی مقابله با عدم قطعیت ها را داشته باشند. عدم وجود یک رویکرد برنامه ریزی کاربردی و کارآمد شامل طیف گسترده ای از مؤلفه های برنامه ریزی شهری از جمله حمل و نقل، استفاده از زمین، و زیرساخت ها مستلزم آن است که محققان روش های برنامه ریزی یکپارچه را توسعه دهند.

ارزیابی بافت کالبدی شهر بابل با توجه به ویژگی های محلی و ساختار فضایی شهر و دلایل نیازمندی آن به بازساخت فضایی از منظر رویکرد شهر هوشمند ضروری است، چراکه مدیریت شهری می تواند حوزه های تعریف شده ای برای مناطق شهر در نظر بگیرد که باید همراه با استانداردهای تکنولوژیک و سیاست های متناسب باززنده سازی اقتصادی و اجتماعی روز در قالب توسعه فناورانه به مدد شهر هوشمند باشد. این پژوهش در زمره تحقیقات کاربردی است که با روش تحلیلی و رویکرد کمی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو بخش خبرگان، که تعداد 20 نفر بر اساس نمونه گیری در دسترس و ساکنان شهر بابل مبتنی بر فرمول کوکران و نمونه گیری تصادفی می باشد. برای داده ها از دو روش سوارا، تعیین میزان اهمیت شاخص ها، و واسپاس، رتبه بندی مناطق شهری بهره گرفته شد. همچنین از آزمون های تی، تحلیل واریانس (ANOVA)، همبستگی، رگرسیون و آزمون تعقیبی شفه در نرم افزار SPSS و معادلات ساختاری در نرم افزار Amos استفاده شده است. مطابق نتایج، شاخص های اقتصاد هوشمند، دولت هوشمند، زندگی هوشمند، شهروند هوشمند، محیط زیست هوشمند و جابه جایی هوشمند، به ترتیب، در تحقق شهر هوشمند دارای اهمیت هستند. همچنین بر اساس نتایج واسپاس، منطقه یک شهر بابل از وضعیت مطلوب تری برخوردار است. لذا ضروری است تا متولیان امر توجه ویژه و برنامه ای کاربردی برای منطقه 2 و به طورکلی بافت شهر بابل در راستای هوشمند سازی و تحقق توسعه پایدار داشته باشند

مقدمه: ساماندهی و خلق فضای مناسب با عملکردهای مختلف جهت دسترسی بهینه شهروندان، هدف مشترک اغلب طرح های توسعه شهری است. با اینحال، اجرای نامناسب طرح های توسعه موجب نابسامانی و آشفتگی در بافت کالبدی به لحاظ ساختاری و کارکردی و به ویژه بی استفاده ماندن بخش وسیعی از اراضی داخل محدوده، و عارض منفی گسترش افقی شهرها شده است.هدف: هدف از این پژوهش تحلیل اثرات طرح های توسعه شهری در تحولات ساختاری-کارکردی فضای شهری در منطقه 3 شهر زنجان می باشد.روش شناسی تحقیق: این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی برای دستیابی به اهداف تحقیق، به گردآوری داده ها با روش مطالعات میدانی و کتابخانه ای پرداخت. جامعه آماری شامل ساکنین منطقه 3 شهر زنجان است که با روش نمونه گیری کوکران، 384 نفر انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از آزمون پروبیت، آزمون تک نمونه ای t، آزمون رگرسیون خطی چندگانه و مدل تودیم با کمک نرم افزارهای SPSS، Excel و GIS استفاده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، منطقه 3 شهر زنجان می باشد.یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که، طبق آزمون رگرسیون، میزان ارتباط و همبستگی تحولات ساختاری-کارکردی با طرح های توسعه شهری 908/0 است. و اجرای طرح های توسعه شهری طبق آماره R2 حدود 82 درصد از تحولات ساختاری-کارکردی شهر زنجان را تبیین می کند. در نهایت، تلفیق شاخص های کمّی و کیفی با مدل تودیم نشان داد که اجرای طرح های توسعه شهری در ناحیه "شهرک قدس، کوچه مشکی، خیابان صفا" با بالاترین ضریب (1) مطلوب و رضایت بخش بوده و در "میدان پایین" با ضریب (001/0)  ضعیف و نامطلوب بوده است. نتایج: یافته های تحقیق نشان داد که برخی کاربری ها کمتر از حد انتظار و برخی نیز بیشتر از ظرفیت شهر توزیع شده و حد مطلوب رعایت نشده است.

گسترش افقی شهر، چالشی است که در نیم قرن اخیر در اکثر کشورهای جهان اتفاق افتاده رویکردهای متعددی در راستای مقابله با این چالش مطرح شده است. یکی از مهم ترین آنها رویکرد رشد هوشمند شهری است. این پژوهش در زمره تحقیقات کاربردی است که با روش تحلیلی و رویکرد کمی انجام گرفته است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و ارزیابی میزان ارتباط و اثرگذاری شاخص های رشد هوشمند شهری شهر بابل است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان و ساکنان شهر بابل است. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از مدل ها و روش های کمی همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی چند گانه و ضریب هماهنگی کندال در نرم افزار SPSS استفاده شده است. بر اساس نتایج تحقیق، ارتباط و همبستگی شاخص کلی عناصر کارکردی شهر و 12 شاخص مورد ارزیابی آن با رویکرد رشد هوشمند، در سطح اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 001/0 همگی مثبت و مستقیم معنادار تأیید شدند. با توجه به نتایج ارزیابی آزمون همبستگی، قوی ترین رابطه در بین شاخص های مورد بررسی را شاخص اختلاط کاربری (681/0) و سپس سلسله مراتب (677/0)، دسترسی (672/0)، سازگاری (627/0)، تنوع کاربری ها (621/0)، جذابیت بصری (611/0)، چشم انداز مطلوب (597/0) و سازگاری (581/0) به ترتیب با رویکرد رشد هوشمند داشته اند. نتایج ضریب هماهنگی کندال با روش دلفی نشانگر شناسایی 52 عامل مؤثر بر رشد افقی شهر بابل در طی دو پانل بوده میانگین داده های جمع آوری شده به ترتیب36/3 و 50/4 محاسبه شده است. علاوه بر این میزان انحراف معیار عوامل در دور اول 5074/0 و در دور دوم به 2037/0 بوده است.

گرایش روزافزون مردم به خودروهای شخصی در شهرها، سبب افزایش حجم ترافیک و آلودگی های زیست محیطی شده است. از اینرو، در دیدگاه های معاصر شهرسازی، رویکرد « توسعه حمل و نقل هوشمند» با گرایش به گسترش حمل و نقل عمومی، یکی از راهکارهای مقابله با این جریان است. تحقیق حاضر سعی در  بررسی عملکرد حمل ونقل عمومی در تحقق رشد هوشمند در شهر خوی داشته است. 24 شاخص در 8 مؤلفه برپایه مطالعات کتابخانه-میدانی استخراج شده اند و با استفاده از نرم افزارهای Smart PLS و SPSS مورد تحلیل قرار گرفتند. نمونه موردبررسی 383 نفر بوده است که با  استفاده از فرمول کوکوران محاسبه شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که رابطه معنی داری در سطح 0/01 درصد بین مؤلفه های حمل ونقل عمومی و رشد هوشمند وجود داشته است. به طوری که بیشترین اثرگذاری مربوط به مؤلفه های حفظ آثار تاریخی، ایمنی و اجتماعی به ترتیب به میزان 0/92 و 0/84 درصد بوده است. همچنین، در سطح عامل ها نیز عدم آسیب به فضای باز و آلودگی هوا، تشویق به رشد از درون و کاهش رشد اسپرال و ایجاد فرصت های شغلی بیشترین اثرگذاری را داشته اند. ارتباط با هوشمندسازی، سیاستگذاری و ایمنی به ترتیب با مقادیر 19 و 68 بوده و در مقابل بیشترین سطح مربوط به حفاظت آثار تاریخی و اقتصادی 145 و 105 بوده است. در سطح بارهای عامل ها نیز بیشترین سطح معنی داری مربوط به ایجاد فرصت های شغلی، اصلاح قیمت ها و شبکه حمل ونقل به هم پیوسته با مقادیر 291، 262 و 207 بوده، در مقابل مشارکت بخش خصوصی، تنوع مسیرها بین دو نقطه و همسوی سیاست های کاربری زمین با حمل ونقل به ترتیب با مقادیر 8/11، 2/16 و 9/17 کمترین سطح معنی داری را داشته اند.

شهرها در جهان امروز با چالش هایی مواجه اندکه ناشی از دگرگونی های حاصل از پیشرفت علم و صنعت و طرح نیازهای جدید سازمانی و اجتماعی می باشد. در این ارتباط یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالش های کنونی شهرها در عرصه برنامه ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است. از این رو هدف پژوهش حاضر، تدوین راهبردهای شهرهای هوشمند در ایران با تاکید بر شهر ارومیه می باشد. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی – تحلیلی بوده و جامعه آماری این تحقیق 32 نفر از اساتید، متخصصان و کارشناسان در حوزه برنامه ریزی شهری می باشند. روش گردآوری داده ها برای بررسی مولفه های شهر هوشمند به دو صورت اسنادی (داده های ثانویه) و پیمایشی (داده های اولیه) و ابزار مورد استفاده در روش پیمایشی پرسش نامه و مصاحبه بوده و برای برای تجریه و تحلیل داده ها از مدل های تحلیل شبکه ای و متاسوات استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که معیار های مردم هوشمند و اقتصاد هوشمند به ترتیب با امتیاز 1 و 77/0 بیشترین و معیارهای محیط هوشمند و زندگی هوشمند به ترتیب با امتیاز با 5/0 و 35/0کمترین اهمیت و تاثیر را در حرکت شهر ارومیه به سمت یک شهر هوشمند را دارند. نتایج همچنین نشان می دهدکه تدوین برنامه ها بلندمدت برای جذب مشارکتهای اقتصادی و نیروهای انسانی متخصص (استفاده از قابلیت های انسانی)و اجرای برنامه های متنوع تکنولوژیکی از یک سو و سرمایه گذاری در زیرساخت های فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به موقعیت جغرافیایی، پتانسیل های صنعتی و تجاری، ظرفیت های بازرگانی خارجی، جذابیت توریستی، دانشگاهی و پژوهشی و ... از سوی دیگر، مهمترین راهبردها در هوشمندسازی شهر ارومیه می باشد

هدف این پژوهش بررسی اثرات گردشگری تجاری بر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرها در منطقه آزاد ارس است. روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی و علی مقایسه ای است. در بخش نخست با استفاده از آزمون t تک نمونه ای میانگین هر یک از گویه ها محاسبه شد. سپس با توجه به بازخورد پاسخ کارشناسان، برای تحلیل میزان اثرگذاری ابعاد و آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که میانگین هریک از ابعاد گردشگری تجاری (۴.۳۵)، اقتصادی (3.92)، اجتماعی (3.72) و کالبدی (3.31) از مقدار متوسط نظری (۳) بالاتر می باشد. به دلیل مثبت بودن تفاوت میانگین کلی هریک از ابعاد، می توان ذکر کرد که گردشگری تجاری بر ساختارهای موجود مورد مطالعه اثرگذار می باشد. نتایج آزمون همبستگی نشان می دهد میان گردشگری تجاری با ابعاد سه گانه پژوهش همگی معنادار و مثبت بودهاند. همچنین آزمون رگرسیون خطی چندگانه نشان می دهد که رابطه ی محکمی بین اثرات گردشگری تجاری و ساختارهای موجود وجود دارد (R=0.99). درمجموع ساختارهای سه گانه توانستند 0.69 درصد از میزان تغییر واریانس در گردشگری تجاری را پیش بینی کنند ((F(9,63)= 35.08 p<0.05. به جز ساختار یا بعد اجتماعی (1.268) که رابطه معنادار مثبتی با گردشگری تجاری داشت، دو شاخص دیگر اقتصادی (0.043- ) و کالبدی (0.060-) فاید این وضعیت بودند.

مفهوم تاب آوری به سرعت در حال پیشرفت و توسعه در شهرها است. توسعه یک چارچوب ارزیابی برای ارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری می تواند یک روش موثر برای استفاده از مسائل مربوط به تاب آوری در فرآیند برنامه ریزی شهری باشد. براساس هدف پژوهش "بررسی مولفه های تاب آوری شهری با تاکید بر سوانح طبیعی (سیل) در شهر تبریز" مساله این تحقیق اندازه گیری میزان تاب آوری در ابعاد مدیریت شهری و اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی به منظور مقابله با اثرات سوانح طبیعی (سیل) در شهر تبریز و تبیین عملی نقش تاب آوری و یا تقویت تاب آوری عوامل و مولفه های تبیین کننده وضعیت موجود است. روش تحقیق بصورت توصیفی-تحلیلی و پیمایشی می باشد. در همین رابطه جامعه ی آماری تحقیق جمعیت مناطق 2، 3، 4 و 7 شهر تبریز که حجم نمونه هم 382 نفر از ساکنین شهر تبریز می باشد. با توجه به جمع آوری داده ها، برای تحلیل آماری از روشهای آماری میانه، مد، میانگین، آزمون (On sample T-test) و از نرم افزار SPSS استفاده شد. برای بررسی وضعیت مناطق مورد مطالعه شهر تبریز نسبت به در وضعیت تاب آوری شهری از مدل ANP استفاده گردید. باتوجه به یافته های تحقیق مشخص شدکه مدیریت شهری در تاب آوری شهری در مواجه با سوانح طبیعی سیل در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و همچنین مشخص شد که الویت بندی مولفه های تاب آوری و بکارگیری آنها در زمان بروز سوانح طبیعی در بازگشت مناطق مورد مطالعه شهر تبریز به وضعیت قبل از سانحه سیل موثر است. همچنین مناطق (2، 3، 4 و 7) شهر تبریز نسبت بهم در وضعیت تاب آوری متفاوتی قراردارند.

در بین مناطق مختلف شهر تهران نقش متمایز و پر رنگ چند منطقه پر رونق و پردرآمد شمال جغرافیایی با حجم بالای ساخت و ساز و خرید و فروش، نقش پیشران قیمت را به عنوان اولین فرضیه مطالعه حاضر و عوامل مؤثر بر سطح تقاضا و عرضه مطرح می کند این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی تحلیلی است. در این پژوهش با استفاده از تکنیک آمار فضایی در محیط Arc GIS اقدام به تحلیل و بررسی موضوع شد. برای استخراج داده های مورد استفاده در این بخش از آمار و اطلاعات مرکز آمار کشور و مطالعات طرح تفصیلی مناطق (کاربری اراضی شهری) همچنین گزارش های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اداره کل آمارهای اقتصادی (1396-1385)، گزارش اوضاع اقتصادی و اجتماعی کشور، نتایج بررسی فعالیت های ساختمانی در مناطق شهری تهران و نتایج آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری و محاسبات نگارندگان و تبدیل آن به داده های مقطعی استفاده شده است. مطابق نتایج آزمون موران وجود اثرات فضایی در تفاوت قیمت مسکن در مناطق ۲۲گانه کلانشهر تهران با سه فاکتور فاصله ، درجه تمرکز و عامل توپوگرافی در سطح معناداری بالایی تأیید می شود. مطابق نتایج ضریب خودهمبستگی فضایی شوک نوسانی قیمت وارد بر یک منطقه، به دیگر مناطق کلانشهر تهران نیز سرایت کرده است. به عبارت دیگر در ضریب خودهمبستگی فضایی از میان 521556 واحد کاربری مسکونی در سطح محلات و مناطق کلانشهر تهران مشاهده می شود که نوسان قیمت و دامنه آن به شدت تابعی از عامل توپوگرافی و کلیشه بالاشهر پایین شهر در ادبیات عامیانه اقتصاد شهری است. به طوری که از میان ۳۷۴ محله مورد بررسی در سطح مناطق ۲۲گانه مناطق ۱، ۳،۲،۶، ۵ و ۴ بالاترین قیمت مسکونی و مناطق ۱۲، ۱۵، ۱۸، ۱۱ و ۱۶ کمترین دامنه نوسان و پایین ترین وضعیت قیمت مسکن را در دهه مورد بررسی ۸۵ 95 تجریه کرده اند.

در این پژوهش با ارزیابی عدالت توزیعی پروژه های توسعه شهری براساس پایداری درآمد، مناطق 10گانه کلانشهر تبریز مورد بررسی قرار خواهند گرفت. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل موضوع از نرم افزارهای Excel، Eviews و Arc GIS استفاده شده است. جهت تدوین شاخص های عملیاتی، وضعیت ارقام درآمدی پایدار و ناپایدار شهرداری تبریز از سال ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۶، سهم بودجه هزینه های عمرانی به تفکیک مناطق ده گانه و تعداد پروژه های عمرانی اجراء شده در سطح مناطق به تفکیک حوزه مورد مطالعه قرار گرفت. مطابق نتایج ضریب خودهمبستگی تغییرات فضایی مبتنی بر ۳ فاکتور ارقام درآمدی ناپایدار، تعداد پروژه های عمرانی و میزان هزینه کرد عمرانی در سطح مناطق ۱۰گانه نشان می دهد که تغییرات درآمدی ناشی از رشد درآمدهای ناپایدار در بخش های عوارض بر پروانه های ساختمانی، عوارض بر مازاد تراکم، جریمه کمیسیون ماده صد، درآمد حاصل از تغییرهای کاربری ها و فروش اموال غیرمنقول در سطح یک منطقه، به دیگر مناطق تبریز نیز سرایت کرده است. در بین متغیرهای پایداری درآمد، عوارض فروش بر کالا، عوارض وصولی متمرکز و وجوه سپرده های شهرداری به عنوان مهم ترین عوامل مؤثر بر وجود عدالت توزیعی مناطق شهرداری شناخته شده اند. متغیر هزینه کرد عمرانی و تعداد پروژه های اجرایی به عنوان متغیرهای کنترل، دارای اثر منفی بر رشد نابرابری فضایی یا عدالت توزیعی مناطق بوده است و در سطح بالایی معنادار است؛ به این معنی که مناطق با هزینه کرد عمرانی بیشتر و تعداد طرح های اجرا شده بیشتر، رشد نابرابری کمتری داشته اند. مطابق نتایج، میزان بودجه، اثر منفی و معنادار بر رشد درآمدهای ناپایدار داشته است. به این معنی که مناطق با بودجه دریافتی بالاتر، جذب کمتری از راه های درآمد ناپایدار داشته اند. همچنین شاخص تعداد پروژه های کالبدی زیرساختی در دوره مورد بررسی (1392 1396) (128 مورد از مجموع 319 مورد)، در مدل رویکرد عدالت توزیعی اثر مثبت و معنادار دارد.

داشتن محیط شهری ایمن با زیرساخت های مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و ایجاد امنیت روانی در افراد، سبب افزایش حس حضور در مکان و افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان در سطح شهر شده و همه اقشار جامعه بدون تجربه ترس و جرم در فضاهای شهری در ساعات شبانه حضور فعال خواهند داشت. در نتیجه، سرزندگی و زیست پذیری فضای شهری افزایش می یابد. این مقاله با روش توصیفی_تحلیلی به دنبال بررسی نقش طراحی محیطی و برنامه ریزی شهری در پیشگیری از جرائم و ارتقای امنیت در شهر جدید هشتگرد با رویکرد CPTED است. گردآوری داده ها با مطالعات کتابخانه ای و میدانی انجام شد. جامعه آماری شامل شهروندان هشتگرد (49417 نفر) که با فرمول کوکران 380 نمونه انتخاب و تحلیل داده ها با مدل تصمیم گیری چندمعیاره TODIM و آزمون تحلیل مسیر و مدل DPSIR با کمک نرم افزار Excel و SPSS انجام شد. یافته ها نشان داد که وضعیت مولفه های طراحی و برنامه ریزی شهری موثر در ارتقای امنیت شهر هشتگرد و پیشگیری از جرم با میانگین 42/3 قابل قبول است. طبق مدل DPSIR با ضرایب وزنی مدل تودیم شاخص های زیرمجموعه مؤلفه «تأثیر» با امتیاز 724/0، بیشترین تأثیر را بر ارتقای امنیت و پیشگیری از جرم داشته است. همچنین طبق آزمون تحلیل مسیر، مؤلفه «پاسخ» بواسطه تأکید بر طراحی مبلمان و عناصر شهری در محیط های عمومی؛ مناسب سازی محله برای اقشار آسیب پذیر، روشنایی و خوانایی شهر به ویژه در شب ها و مدیریت و حفاظت از محیط با اثر مستقیم 527/0، بیشترین ارتباط را با ارتقای امنیت و پیشگیری از وقوع جرم در شهر هشتگرد دارد.

با توجه، به اینکه ساختار کالبدی خانه های سنتی، طراحی هوشمندانه ای در خدمت منافع انسان و محیط زیست داشته اند و سازندگان این واحدهای بومی در هر زمان و مکان تلاش می کرده اند تا از طریق ایجاد رابطه ای دوستانه بین محیط زیست، فرهنگ و فرم معماری فضاهای، زندگی را در جهت انسانی شدن سوق دهند. با این رویکرد هداف این تحقیق بررسی عناصر و عوامل تأثیر گذار کالبدی معماری بر مسکن پایدار معاصر در شهر سنندج می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی- تحلیلی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق جمعیت شهر سنندج معادل 412767 نفر می باشد. حجم نمونه شامل 381 نفر که از فرمول کوکران به دست آمد و محاسبات در نرم افزار SPSS و Mplus انجام گرفت. بر اساس یافته ها عناصر کالبدی معماری بومی زیبا زیباشناسی با بار عاملی 0/87 بیشترین تأثیر را در مسکن پایدار معاصر شهر سنندج دارد. پس از آن به ترتیب عناصر کالبدی پوشش نمای ساختمانی با بار عاملی 0/82 در ردیف دوم، عناصر کالبدی استحکام بنا با بار عاملی 0/75 در ردیف سوم و عناصر کالبدی برخورداری از امکانات و خدمات لازم با بار عاملی 0/75 در ردیف چهارم قرار دارند. با توجه، به نتایج بدست آمده مساکن شهر سنندج با چالش هایی نظیر فقر، نابرابری درآمدی، مهاجرت های روستایی به شهر، غفلت از مدیریت کالبدی و فضایی و آسیب پذیری بالایی رو به رو هستند و می توان دریافت که ارتباط بین رویکرد های پایدار و توسعه کالبدی بسیار کم رنگ است .لذا برای تعدیل ناپایداری مسکن معاصر شهر سنندج، توجه به رفع مشکلات شاخص های ابعاد کالبدی در قالب شاخص های زیباشناسی، پوشش نمای ساختمان، استحکام بنا و برخورداری از امکانات مورد نیاز لازم و ضروری می باشد.

عملکرد بخش مسکن در کشورهای درحال توسعه به صورت حاد و بحرانی درآمده و سهم هزینه مسکن در سبد خانوارهای شهری ۶۰ تا ۷۰ درصد را به خود اختصاص می دهد. قیمت مسکن تحت تأثیر مؤلفه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، کالبدی و.. است همواره بازتولید می شود. پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، از نوع کاربردی می باشد که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. برای ارزیابی و تحلیل الگوهای فضایی و اجتماعی مؤثر بر قیمت مسکن از طریق الگوریتم رقابت استعماری و برای فضایی سازی شاخص های موردمطالعه از روش Tracking Analyst Tools استفاده شده است. مطابق نتایج، بیش از 50 درصد الگوی توزیع جمعیت در سطح محدوده ای برابر 1585801.6 مترمربع با عملکرد خوشه ای و پهنه ای سکونت داشته اند. در ارتباط با شاخص قیمت پایه مسکن نیز 41.7 از سطوح کاربری های مسکونی در محدوده قیمت بالاتر از متوسط با متری 5 10 میلیون تومان به بالا توزیع شده اند. از بین متغیرهای اجتماعی، شاخص جهت جغرافیایی توزیع جمعیت و خوشه های قومی و فرهنگی بر اساس اکثریت ساکن در محلات به عنوان مهم ترین عوامل اجتماعی مؤثر بر رشد قیمت مسکن شهری شناخته شده اند. شاخص جهت جغرافیایی توزیع جمعیت به عنوان متغیر کنترل، دارای اثر منفی بر رشد قیمت مسکن بوده است و در سطح بالایی معنادار است؛ به این معنی که مناطق با توزیع و رشد جمعیت کمتر، رشد قیمت پایین تری داشته اند.

فرآیند رشد و توسعه شهرنشینی کشور به شدت متأثر از رویکرد اقتصاد سیاسی است که این توسعه به عنوان یک پدیده برون زا و بر پایه رشد خدمات شکل گرفته است که به هیچ وجه ادامه شهرنشینی تاریخی آن نیست. در این پژوهش با تحلیل فضایی ابعاد مسکن پایدار شهری، وضعیت کمی و کیفی مسکن در سطح کلان شهر کرمانشاه بررسی خواهد شد. این پژوهش با توجه به ماهیت داده ها و عدم امکان کنترل رفتار متغیرهای مؤثر در م سئله، از ن وع غیرتجرب ی ب وده و در چارچوب الگوی تحلیلی موردی انجام شده است. به منظور تحلیل الگوی مسکن پایدار در سطح شهر و مناطق 8 گانه شهر کرمانشاه از تکنیک پیمایش بلوک آماری و ابزار پرسشنامه در ۳ بعد پایداری کالبدی، اقتصادی و اجتماعی مشتمل بر ۴۰ گویه استفاده شده است. نتایج پایداری ابعاد سه گانه بر اساس آزمون t نشان می دهد که از میان 5 مؤلفه مورد ارزیابی بعد کالبدی، 2 مؤلفه ناپایدار و ۳ مؤلفه تا حدی پایدار بوده اند. همچنین از میان 6 مؤلفه بعد اقتصادی، 2 مؤلفه ناپایدار و 4 مؤلفه دارای وضعیت تا حدی پایدار بوده اند. و درنهایت از میان 5 مؤلفه مورد ارزیابی بعد اجتماعی، ۲ مؤلفه پایدار، ۲ مؤلفه تا حدی پایدار و ۱ مورد ناپایدار بوده است. مقدار شاخص Z-score در توزیع خوشه های کم زیاد (163751/2-) منفی و مقدار شاخص موران (031042/0) مثبت است؛ نشان می دهد که شکاف آشکاری میان مناطق شهری کرمانشاه ازلحاظ پایداری شاخص های کمی و کیفی مسکن وجود دارد که می توان به سه بافت جدید، میانی و قدیم تقسیم بندی کرد. با توجه به روند گسترش کالبدی شهر کرمانشاه به صورت شمال شرقی جنوب غربی، و دو محور شرقی غربی، مناطق نیمه شرقی شهر با بافت نسبتاً جدید محل زندگی طبقات متوسط، بالا و نواحی منطبق با محلات قدیم و بافت میانی با امتیازات اجتماعی و کالبدی خاص که نسبت به نیمه جنوبی و شمال غربی از طیف وسیعی برخوردار است. همچنین تفاوت های فضایی الگوی مسکن پایدار حاکی از آن است که مناطق 1، 2، 8 و 6 دارای وضعیت ناپایدار، مناطق 7 و 5 وضعیت تا حدی پایدار و مناطق ۳ و ۴ دارای وضعیت پایدار بوده اند.

در ﻋﺼﺮ ﺣﺎﺿﺮ روﻧﺪ رو ﺑﻪ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ و در ﭘﯽ آن اﻓﺰاﯾﺶ و ﺗﻨﻮع ﻣﺸﮑﻼت ﺷﻬﺮی در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از یک سو و دگرگونی های حاصل از پیشرفت علم و صنعت و طرح نیازهای جدید سازمانی و اجتماعی از سوی دیگر، ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﺪﯾﺪ و ﮐﺎرایی می باشد. یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالش های کنونی شهرها در عرصه برنامه ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر برنامه ریزی شهر هوشمند ارومیه با تاکید بر رویکرد سناریونویسی می باشد. روش پژوهش مبتنی بر رویکرد آینده پژوهی است و از تکنیک هایی مانند روش دلفی، ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﻣﺘﻘﺎﻃﻊ ، نرم افزار میک مک ، نرم افزار سناریوویزارد جهت تحلیل یافته ها بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که 12 عامل کلیدی در هوشمندسازی شهر ارومیه نقش اساسی دارند که 36 وضعیت محتمل در آینده برای آن ها در نظر گرفته شد. سپس با اخذ نظرات کارشناسان و براساس تحلیل های نرم افزار سناریو ویزارد، 7 سناریو قوی استخراج گردید. نتایج به دست آمده حاکی از این می باشد که؛ 61/22 درصد از این سناریوها مطلوب هستند و 04/19 درصد از سناریوهای 7 گانه، حالت های بحرانی را نشان می دهند، احتمال تحقق شرایط ایستا هم حدود 33/58 درصد می باشد که این امر نشان می دهد که در هوشمندسازی شهر ارومیه احتمال وقوع شرایط ایستا بیشتر از دو حالت مطلوب و بحرانی می باشد. با توجه به شرایط حاکم بر شهر ارومیه، ادامه وضعیت فعلی (شرایط ایستا) در واقع نوعی بحران در هوشمند سازی این شهر می باشد. درنهایت براساس شرایط سناریوها و وضعیت عوامل کلیدی در تابلوی سناریوها راهکارهای هوشمندسازی شهر ارومیه ارائه گردید.

  امروزه یکی از رویکردهای مهم برای کنترل و مدیریت این پدیده، حکمروایی خوب شهری است. حکمروایی خوب شهری شیوه و فرایند اداره امور شهری با مشارکت سازندهی بخش های دولتی، خصوصی و جامعه مدنی به منظور نیل به توسعه پایدار شهری، ایجاد شهر سالم و ارتقای کیفیت زندگی تعریف می شود. در پژوهش حاضر، پهنه های اسکان غیررسمی کلان شهر تبریز با رویکرد حکمروایی مطلوب شهری بررسی شده است. روش پژوهش، شامل توصیفی تحلیلی و محاسبات آماری بوده و برای تحلیل داده های پژوهش، از نرم افزارهای آماری SPSS، EXCEL و تکنیک های آماری ازجمله آزمون T استفاده شده است. اطلاعات پژوهش به دو شیوه کتابخانه ای و پیمایشی (با استفاده از پرسشنامه) گردآوری شده است. جامعه آماری پژوهش، شامل 1400 خانوار ساکن سکونت گاه های غیررسمی کلان شهر تبریز و حجم نمونه 300 نفر سرپرست خانوار است که با استفاده از فرمول کوکران و به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند. برای پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده که مقدار محاسبه شده 6/0 به دست آمده است. ارزش گذاری متغیرها با بهره مندی از طیف لیکرت صورت گرفته است. نتایج بررسی ها براساس شاخص های حکمروایی خوب شهری مشارکت، پاسخگویی، قانونمندی، عدالت، شفافیت، مسئولیت پذیری، اثربخشی و کارآمدی نشان دهنده آن است که میزان بهره گیری از حکمروایی مطلوب شهری در تبریز در سطح متوسط و پایینی قرار دارد.

یکی از سیاست های تعدیلی با هدف کاهش نابرابری و تقویت توان موجودیت مناطق، تأکید بر جریان رقابت پذیری مبتنی بر ویژگی های خاص قانونی، سیاسی، بوم شناختی، اجتماعی و اقتصادی بین کانون های شهری است. پژوهش حاضر در زمره تحقیقات کاربردی است که با روش تحلیلی و رویکرد کمی انجام گرفته است. به منظور تحلیل الگوی رقابت پذیری در سطح مناطق و شهرها ابتدا به بررسی و تجزیه و تحلیل شاخص های مطالعاتی مطابق آمار و اطلاعات اسنادی شامل منابع سرشماری، طرح ها و اسناد فرادست از جمله گزارش مطالعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان غربی به تفکیک حوزه در سال های 1389 الی 1399 پرداخته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای Matlab 2019a ، SPSS و نرم افزار ArcGis و از طریق روابط موجود در این نرم افزار وضعیت پراکندگی شاخص های رقابت پذیری با استفاده از روش GWR و روش بهینه سازی ازدحام ( PSO ) تحلیل گردید. نتایج بدست آمده از بررسی ابعاد اجتماعی و فرهنگی، قانونی، تکنولوژیک، سیاسی، بوم شناختی و محیطی و اقتصادی در روند الگوی رگرسیون در تعیین توزیع پراکنش شاخص های یاد شده در نقاط شهری استان نشان می دهد که خروجی پارامترهای مدل به میزان بالایی، پیش بینی مورد نظر را تأیید می کند. باتوجه به ضریب بالای R 2 می توان گفت ابعاد رقابت پذیری جمعیت به میزان زیادی بر وقوع تمرکز در شاخص های کاهش نابرابری درون منطقه ای داشته است. از میان ابعاد 6گانه رقابت پذیری، شاخص های کیفیت زیرساخت های حمل و نقل (PS4) (0.0277) ، شاخص توسعه کشاورزی  (0.0274) (IL2) ، مهاجرت  (0.0265) (S4)  و مزیت های رقابتی بخش گردشگری  (0.0254) (F15)  به عنوان مهم ترین عوامل مؤثر بر رشد جریان رقابت پذیری شهری استان آذربایجان غربی شناخته شده اند.

پدافند غیر عامل از مهم ترین رویکرد های مطرح شده در حوزه مدیریت بحران شهری، در جهت تأمین امنیت شهرها، و رویارویی با بحران های انسانی می باشد. کالبد، فرم، بافت، نحوه برنامه ریزی و طراحی آنها از جمله ابعاد چندگانه شهرسازی می باشد که در صورت توجه به آنها شاهد مزایای فراوانی برای شهرها بخصوص در مواقع ضروری و بحرانی خواهیم بود؛ در غیر این صورت فرصت ها تبدیل به تهدیدها خواهد شد و ساختار شهرها را آسیب پذیر خواهد نمود. لذا هدف از این پژوهش ارائه راهکارهایی جهت افزایش پایداری شهر بناب متناسب با نیازهای دفاعی امنیتی شهر و ویژگی های فضایی- کالبدی آن است. نوع پژوهش حاضر از نوع بنیادی – توسعه ای و روش مطالعه آن توصیفی – تحلیلی می باشد. دراین پژوهش ازتحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای وزن دهی شاخص های کالبدی و فضایی شهراستفاده شده است. نتایج مطالعات نشان می دهد شاخص زیرساختی مهمترین معیار در برنامه ریزی پدافند غیرعامل می باشد.

در چند سال اخیر مفاهیم متنوعی از ساختار فضایی شهری منطقه ای توسعه یافته است و ساختار فضایی شهرهای بزرگ ویژگی چندهسته ای را به نمایش گذاشته است. پدیده چندهسته ای شدن ذاتی کلان شهرها بوده و مطالعات حاکی از کارایی بیشتر و تأثیر روش های کمی در شناسایی هسته های عملکردی است. بازه زمانی این پژوهش داده های مقطعی و نمونه موردبررسی کلان شهر کرمانشاه، بلوک آماری و کاربری اراضی وضع موجود و پهنه بندی طرح جامع ب وده اس ت. متغیرهای این پژوهش شامل 8 کاربری عمده شهری بوده است. تحلیل فضایی و سنجش تراکم کاربری های مختلط در سطح کلان شهر کرمانشاه وجود مراکز فرعی جدید در سطح مناطق 1، 3 و ۴ را نشان داده است. علاوه بر هسته تاریخی و قدیمی شهر، دو هسته متراکم دیگر از فعالیت های ترکیبی در مناطق 3، 1 و ۴ محدوده بین مناطق ۵ و ۸ وجود دارند. البته نوع خدمات ارائه شده در مراکز فرعی کلان شهر به نسبت هسته مرکزی شهر دارای مقیاس ناحیه ای هستند و برای رفع برخی نیازهای روزمره شهروندان در این سطح از دسترسی ایجادشده اند. پراکنش فضایی فعالیت های تجاری و اداری نشان از تمرکز اکثر این فعالیت ها در هسته مرکزی شهر دارد؛ اگرچه، هسته های فرعی در مناطق ۵ و ۸ نیز می توانند به عنوان یک هسته در جنوب شرق مطرح شود. الگوی توسعه فعالیت مسکونی تفاوت هایی با فعالیت دیگر دارد و آن شکل گیری چند هسته به غیراز منطقه 1 به عنوان هسته کالبدی است؛ به عبارتی، هسته های مسکونی دیگر به عنوان رقیب در مناطق 6،5، 4 و 2 شکل گرفته است که می تواند در شکل گیری هسته های فرعی دیگر نقش مؤثری داشته باشد.