ایرج تیموری

شهرداری ها در ایران که به عنوان متولی محلی در زمینه اداره شهر عمل می نمایند؛ جهت تأمین هزینه های خود باید از منابع مالی محلی خود به صورت بهینه استفاده نمایند. یکی از این منابع مالی محلی، عوارض پروانه ساختمانی است. ازآنجایی که مبنای محاسبه عوارض پروانه ساختمانی، ارزش معاملاتی املاک می باشد؛ لزوم دقت در برآورد قریب به صحت آن از اهمیت زیادی برخوردار است. براین اساس، هدف این پژوهش استفاده از مدل شبکه عصبی مصنوعی برای برآورد قیمت املاک مسکونی در منطقه دو تبریز است تا از این طریق ارزش روز منطقه ای که مبنای محاسبه ارزش معاملاتی است؛ به دست آید. این پژوهش از گونه پژوهش کاربردی است. جامعه آماری، کلیه قطعات مسکونی منطقه دو شهر تبریز به تعداد 24638 واحد می باشد. با استفاده از فرمول کوکران 378 واحد نمونه با سطح اطمینان 95 درصد و ضریب خطای 5 درصد برآورد و جهت برآورد مطلوب شبکه عصبی تعداد 400 نمونه استفاده گردیده است. به منظور حذف اثر زمان، تنها از داده های مقطعی مربوط به خرداد لغایت مردادماه سال 1397 استفاده شده است. نتایج، از دقت بالای شبکه عصبی مصنوعی در برآورد قیمت املاک حاکی است. همچنین، مقدار ارزش معاملاتی مصوب در تمام بلوک های منطقه دو تبریز نسبت به مقدار ارزش معاملاتی برآورده شده توسط شبکه عصبی مصنوعی کمتر می باشد. به طوری که، بیشترین اختلاف در برآورد در بلوک های شماره 13، 7 و 24 (به ترتیب 3.050.380-، 2.752.550- و 2.430.850- ریال) و کمترین میزان اختلاف نیز در بلوک شماره 9 (399.580- ریال) می باشد؛ همچنین، ارزش معاملاتی مصوب مجموعاً 11.056.920 ریال کمتر از مقدار برآورد شده می باشد.

جزیره حرارتی به پدیده ای گفته می شود که در آن دمای منطقه شهری گرم تر از مناطق پیرامونی خود است. در همین راستا هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش مورفولوژی شهری بر جزایر حرارتی در سطح کلان شهر تبریز است. داده های مورداستفاده در این پژوهش تصاویر روزانه ماهواره ای لندست 8 برای سال های 2014 تا 2019، در دو فصل تابستان و زمستان به طور مجزا بود  و از روش الگوریتم پنجره مجزا برای استخراج دما و جزایر حرارتی استفاده شد. همچنین برای تجزیه وتحلیل از تحلیل های آمار فضایی و رگرسیون چندمتغیره  استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده ها در نرم افزارهای ENVI، ArcGis  و Spss 19  صورت گرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهد که توزیع جزایر حرارتی در سطح شهر تبریز به صورت خوشه ای است. پژوهش حاضر نشان داد که مورفولوژی شهری می تواند بر شدت جزایر حرارتی تأثیرگذار باشد. بر طبق یافته های مربوط به تحلیل رگرسیونی و F   محاسبه شده (17.65) و ضریب معنی داری به دست آمده در سطح 0.0001، متغیرهای پیش بین می توانند رفتار متغیر وابسته پژوهش را در تابستان به خوبی برآورده کنند. برای فصل زمستان نیز کل مدل باتوجه به F محاسبه شده (9.36)و ضریب معنی داری (0.0002) قابل تعمیم است. از طرف دیگر پژوهش حاضر نشان داد که فاصله از فضای سبز بر شدت جزایر حرارتی تأثیر دارد. به طوری که بر اساس یافته های مربوط به پژوهش و F محاسبه شده (7.596) و سطح معنی داری (0.00007) این موضوع را می توان تأیید کرد.

زلزله یکی از مخرب ترین و غیر قابل پیش بینی ترین سوانح طبیعی است که بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ایران با توجه به شرایط خاص زمین ساختی در بیشتر مراکز جمعیتی و خود با آن روبه روست در بین نواحی لرزه خیز فلات ایران کمربند چین- گسل زاگرس که شهر کرمانشاه نیز بر آن واقع گردیده به عنوان قسمتی از کمربند کوهزایی آلپ - هیمالیا یکی از جوانترین و فعال ترین زون های در معرض زمین لرزه های با مقیاس بزرگ می باشد. شهر کرمانشاه یکی از بزرگترین کلان شهر غرب کشوربوده و به لحاظ،جمعیتی ، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اهمیت فراوان دارد، اما به دلیل شرایط نامناسب کالبدی شهر در صورت وقوع زلزله دچار تلفات و خسارات جبران نا پذیر گردیده و در شرایط بحرانی قرار خواهد گرفت. بنابراین در جهت کاهش آثار زیانبار زلزله، ارتقا استاندارد های شهرسازی و دستیابی به توسعه پایدار در این شهر الزامی بوده و در همین راستا هدف اساسی این تحقیق، ارائه مدل های کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله با استفاده از علوم جغرافیا و برنامه ریزی شهری و به کارگیری مدیریت بحران شهری، جهت ارائه راهبردها و برنامه های عملیاتی به منظور کاهش آسیب پذیری شهرکرمانشاه در اثر زلزله می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز بر اساس مشاهدات میدانی، پرسشنامه، مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و بررسی داده ها، نقشه ها و تصاویر ماهوارهای جمع آوری گردیده. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP و نرم افزار ر Expert choice و در مرحله مربوط به ورود، ذخیره پردازش و تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار ARC GIS استفاده گردیده در این پژوهش دو معیار اصلی پایداری فیزیکی شهر و کارایی امدادرسانی شهر در زمان بحران و همچنین ۱۱ زیر معیار مساحت زمین، سطح اشغال بنا، نوع مصالح، قدمت بنا، تعداد طبقات، نوع بافت، فاصله از مراکز خطرزا، تراکم جمعیت، فاصله از مراکز امدادی، دسترسی به فضای باز و عرض معبر جهت تهیه مدل و ارائه راهبردها و برنامه های عملیاتی به منظور کاهش آسیب پذیری ناشی از زلزله در چهار پهنه آسیب پذیری خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم مورد بررسی قرار گرفته و سپس امتیازدهی گردیده، مدل های به دست آمده از نتایج تحقیق بیانگر آن است که از نظر معیار پایداری فیزیکی31/69 درصد از ساختمان های شهر در پهنه آسیب پذیری خیلی زیاد و زیاد بوده و از نظر این معیار منطقه ۳ شهری آسیب پذیرترین منطقه می باشد. همچنین به لحاظ معیار کارایی امدادرسانی در زمان بحران 13/65 درصد از ساختمان های شهر در پهنه آسیب پذیری خیلی زیاد و زیاد قرار دارند که به لحاظ این معیار، منطقه ۵ آسیب پذیر ترین منطقه شهری است. از نظر آسیب پذیری کلی نیز 78/23درصد از ساختمانهای شهر در پهنه آسیب پذیری خیلی زیاد و 097/34 درصد در پهنه آسیب پذیری زیاد قرار دارند. از این نظر مناطق 3، 7 و 4 به ترتیب آسیب پذیر ترین مناطق شهر کرمانشاه می باشند. در اکثر مطالعات مشابه انجام شده قبلی جهت بررسی میزان آسیب پذیری نقشه های آسیب پذیری بر مبنای مساحت و یا تعداد ابنیه آسیب پذیر در پهنه آسیب پذیری خیلی زیاد مد نظر قرار گرفته که این امر نمی تواند معیار دقیقی جهت تعیین میزان آسیب پذیری واقعی باشد. به همین منظور در این مطالعه در جهت رفع این نقص سعی گردیده اثرات درجات مختلف آسیب پذیری از جمله خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم نیز جهت هر یک از زیر معیارها، معیارها لحاظ گردد. جهت تأمین این منظور ابتدا با استفاده از نظر افراد صاحب صلاحیت و کارشناسان برای تعیین درجه اهمیت اثر درجات آسیب پذیری در رده های خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم استفاده گردیده. و پس از اعمال وزن گزینه ها در میزان آسیب پذیری، نقشه های پهنه بندی و جداول میزان امتیاز آسیب پذیری مناطق در هر یک از زیر معیار ها، معیار های اصلی و امتیاز آسیب پذیری کلی شهر تعیین گردیده است.با توجه به این جداول و نقشه ها در معیار پایداری فیزیکی اولویت اهمیت توجه به ترتیب مربوط به مناطق 3، 7، 5، 2، 4، 1، 8 و 6 و در معیار کارایی امدادرسانی در زمان بحران اهمیت مناطق به ترتیب مناطق 5، 3، 7، 2، 1، 4، 6 و 8 می باشند در آسیب پذیری کلی اولویت اهمیت توجه به ترتیب مناطق 3، 7، 5، 4، 2، 1، 8 و ۶ می باشند. با عنایت به نتایج به دست آمده نهایتاً ۶ سیاست کلی و ۲۷ برنامه عملیاتی جهت کاهش آسیب پذیری شهر کرمانشادر اثر زلزله ارائه گردیده.

یکی از اقداماتی که می تواند در کاهش آسیب پذیری بافت های ناکارآمد شهری مؤثر باشد، توجه به عوامل مؤثر در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری است. این تحقیق باهدف ارزیابی عوامل مؤثر در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری، ضمن شناسایی عوامل مؤثر به اولویت بندی محلات شهر سقز برای مداخله با رویکرد بازآفرینی پرداخته است و به منظور جمع آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است که به منظور بررسی رابطه، اثرات و استخراج عوامل کلیدی از نرم افزار MICMAC و جهت نمایش توزیع این عوامل در سطح محلات از مدل کریجینگ در محیط GIS استفاده شده است. جهت سطح بندی محلات شهر سقز ازلحاظ عوامل کلیدی نیز از مدل تصمیم گیری CoCoSo استفاده شده که به منظور تعیین وزن و اهمیت هر یک از عوامل در مدل کوکوسو از مدل FARE استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که در بین 31 شاخص موردبررسی 11 شاخص بیشترین اثرگذاری را به عنوان عوامل کلیدی در بازآفرینی بافت های ناکارآمد داشته اند و نتایج نشان می دهد که با توجه به عوامل کلیدی مؤثر در بازآفرینی بافت های ناکارآمد محلات شهر سقز ( مشارکت اجتماعی، حس تعلق مکانی، اشتغال و میزان درآمد، سرمایه گذاری در محله، مدیریت یکپارچه، نظارت بر ساخت و ساز و کنترل بناها، کیفیت ابنیه، عرض معابر، دسترسی به معابر اصلی و حمل ونقل، فاصله از کاربری های ناسازگار، دسترسی به خدمات بهداشتی –درمانی، آتش نشانی، پارک و ورزشی ) ، محلات 2، 8 و 22 به عنوان محلات قابل قبول و در مقابل محلات 6، 16، 17، 18 و 19 به عنوان محلات نامناسب و غیرقابل تحمل، با آسیب پذیری بالا محسوب می شوند؛ مهاجرت روستاییان به این محلات، ناپایداری ابنیه، تغییرات غیر منتظره مدیریت شهری، بی برنامگی، ناهماهنگی مدیریت شهری، موازی کاری دستگاه های مختلف و نبود تعامل میان شهروندان و مدیریت شهری از مهم ترین دلایل ناکارآمدی محلات مذکور می باشد که به منظور کاهش آسیب های بارز حاصل از بافت های ناکارآمد و تحقق بازآفرینی در سطح محلات شهر سقز توجه به عوامل کلیدی مؤثر در تحقق بازآفرینی ضروری است.

سیتی اینجین، یک برنامه نرم افزاری در جهت مدل سازی شهری بر اساس قوانین مشخص می باشد. این برنامه به عنوان یک کانال ارتباطی انعطاف پذیر به جهت تبدیل داده های دو بعدی به مدل های شهری سه بعدی ارائه می شود. کاربردهای ویژه این برنامه نرم افزاری شامل پردازش داده های سیستم اطلاعات جغرافیایی، نقشه برداری و همچنین سیستم اطلاعات شهریِ دوبعدی (GIS) با سه هدف مشخص می باشد، این اهداف عبارتند از؛ ایجاد یک مدل شهری سه بعدی، ایجاد تصویری دقیق از روند شهرک سازی پیشنهاد شده، یا حتی کاوش در فضای طراحی یک پروژه بالقوه است. بخش اصلی مدل سازی با نرم افزار Esri's CityEngine بر اساس دستور و قوانین مشخص مزایای منحصر به فردی دارد؛ امکان ساخت شهرهای بزرگ به آسانی ساخت و ساز شهرهای کوچک با همان کیفیت حتی در مقیاس بزرگ تر، یکی از مزیت های بی نظیر این رویکرد است. علاوه بر این، رویکرد مبتنی بر قانون به این معنی است که فضاهای طراحی بزرگ را می توان به سرعت، به صورت تعاملی و تحلیلی بررسی و مقایسه کرد. چنین مزایایی باید با دقت در برابر گذر بیش از حد زمان برای ایجاد و پارامترسازی قوانین و گاهاً ایجاد مدل های سَبکی یا مدل های تقریبی ایجاد شده متعادل شوند. (مدل های تقریبی با هدف آسانی انجام محاسبات، و مدل های سبکی با هدف تفسیر عوامل به کار برده شده مورد استفاده قرار می گیرند.) کانال ارتباطی سیتی اینجین که از جریان های کاری سنتی تر ناشی می شود، ممکن است در ابتدا بسیار اثرگذار باشد. ما جریان های کاری اصلی و تغییر پذیری این رویکرد، ترسیم زبان برنامه نویسی رویه ای مورد استفاده را معرفی می کنیم و مسیرهای تغییر فرمت فایل های موجود را مورد بحث و بررسی قرار می دهیم.

مقدمه:  امروزه شهر به عنوان مکان و بستری جهت انجام فعالیت های انسانی باید بتواند پاسخگوی نیازهای حقیقی ساکنانش و نیز تمایلات آنان باشد و در عین حال بتواند زمینه را برای بروز خلاقیت شهروندان فراهم کنند، اما در عمل شهرها توانایی لازم جهت توزیع بهینه و عدالت محور زیرساخت ها را ندارند که این امر ریشه در روش های سنتی و غلط مدیریت شهری دارد. عدم توزیع بهینه زیرساخت های شهر، منابع از بروز خلاقیت و در نهایت تحقق شهر خلاق می شود و از طرفی بین شهر خلاق و شهر عدالت محور نیز ارتباط متقابلی وجود دارد. هدف:  پژوهش حاضر با هدف بررسی و سنجش عدالت فضایی در برخورداری از زیرساخت های شهری از منظر شهر خلاق در شهر بناب صورت گرفته است. روش شناسی: روش پژوهش، بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی –تحلیلی است. در این راستا هشت شاخص گردشگری، ارتباطی، صنعتی، دانشگاهی و آموزشی، اجتماعی، فرهنگ و هنر، معماری و شهرسازی، مدیریتی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت شناخت وضعیت نواحی 12گانه شهر بناب از لحاظ برخورداری از خدمات و امکانات از منظر شهر خلاق، با استفاده از روش آینده پژوهی مبتنی بر نرم افزار میک مک و  مدل های تصمیم گیری چند معیاره (فرایند تحلیل شبکه وزن دهی و مدل تصمیم گیری چند معیاره الکتر) مورد بررسی قرار گرفت. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل شهر بناب در استان آذربایجان شرقی می باشد که دارای 12 ناحیه است.  یافته ها و بحث:  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل های به عمل آمده با استفاده از میک مک نشان داد که به ترتیب مؤلفه های کباب بناب، موقعیت ارتباطی و فعالیت صنایع سنگین به عنوان سه مؤلفه ای هستند که بیشترین میزان اثرگذاری در را تحقق عدالت فضایی از منظر شهر خلاق در شهر میانه اندام بناب دارند. همچنین نتایج یافته ها با استفاده از روش الکتر نشان داد که توزیع زیرساخت در سطح نواحی متعادل نیست. در این میان بیشترین امتیاز مربوط به نواحی 11و6 است. نتیجه گیری: در نهایت با توجه به یافته های پژوهش پیشنهادهای کاربردی در زمینه دسترسی به شهر خلاق و بهبود وضعیت شاخص های عدالت فضایی در شهرها ارائه گردیده است.