حسن ذوالفقاری

حسن ذوالفقاری

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۷۵ مورد.
۱.

تفاوت کنایه با ضرب المثل

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بیان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بدیع
تعداد بازدید : 905 تعداد دانلود : 778
"کنایه و مثل دو مقوله زبانی- ادبی مجزا و متفاوت و با تعاریف و کارکردهای جداگانه هستند، اما همواره بسیاری از کنایه ها در کتاب های مربوط به ضرب المثل و ذیل امثال فارسی درج و ثبت شده اند و پژوهندگان، مثل نگاران و فرهنگ نگاران، جز معدودی، در آثار خود این دو را در هم آمیخته و به تفاوت های این دو، هیچ اشاره ای نکرده اند. این مقاله می کوشد به استناد منابع موجود، به رغم دشواری تفکیک این دو، با ملاک های مشخص و عملی تفاوت های کنایه و مثل را نشان دهد. ابتدا پس از طرح و بحث موضوع و ذکر پیشینه تحقیق، دو حوزه کنایه و مثل را تعریف و ویژگی ها و انواع هر یک را تبیین می کنیم تا کار مقایسه شباهت و اختلاف های این دو به آسانی صورت پذیرد، سپس تفاوت ها و شباهت های کنایه و مثل را مشروح و با ذکر مثال های کافی در چندین حوزه چون ایجاز، تشبیه، استعاره، اندرزگونگی، آهنگ، جنبه تجربی، دلیل آوری، مورد و مضرب، محور جانشینی و دو وجهی بودن بررسی می کنیم. در پایان نمونه هایی از کنایات نزدیک به مثل و امثال کنایه مانند را با ملاک های عرضه شده، از هم تمایز می دهیم. تا کنون جز اشاراتی پراکنده، به طور مستقل، به موضوع این مقاله پرداخته نشده و این مقاله می تواند در حوزه های مثل شناسی و مثل نگاری در ادبیات عامه و بلاغت و بیان در ادبیات رسمی کاربرد پیدا کند. "
۳.

هویت ایرانی و دینی در ضرب المثل های فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ضرب المثل هویت ملی هویت دینی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی ادبیات
تعداد بازدید : 713 تعداد دانلود : 259
"ضرب المثل ها، زیر مجموعه فرهنگ مردم و فرهنگ مردم، یکی از عناصر مهم هویت ساز است. ضرب المثل ها به دلیل اهمیتی که در فرهنگ سازی و انعکاس فرهنگ مردم و هویت فردی و اجتماعی آنان دارند،‌ مقوله ای مهم در مطالعات مربوط به هویت ملی به شمار می روند. این تحقیق بر آن است تا نشان دهد نقش ضرب المثل ها در انعکاس و تقویت هویت ملی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش، از میان مولفه های مختلف هویت، دو مولفه را برگزیدیم تا بر اساس آنها به بررسی و تحلیل ضرب المثل ها بپردازیم: 1- مولفه ملی شامل: وطن، زبان، اسطوره ها، سنت ها و اقوام. 2- مولفه دینی شامل: آیات و احادیث، اصطلاحات، مفاهیم،‌ آداب و اعمال، نام ها و جای های دینی و مفاهیم مذهبی. پس از مقدمات نظری بحث، از میان یکصد هزار ضرب المثل فارسی (در دست انتشار)، مصداق های دوازده گانه هویت ملی و دینی را برگزیده ایم تا به طبقه بندی و تحلیل آنها بپردازیم و انعکاس آنها را در مثل ها نشان دهیم. این بررسی، نشان می دهد که در حوزه مولفه های ملی، 1538 مثل و در حوزه مولفه های دینی 6800 مثل، (جمعا 8338 مثل) وجود دارد که به طور مستقیم به مسایل ملی و دینی اشاره دارند. این تعداد، نشان می دهد که مثل ها، آینه فرهنگ و اندیشه های مردم و حاوی حکمت های تجربی آنان است که از دو منبع مهم دینی و ملی نشات می گیرند؛ چه آنکه 8.5% از کل مثل های فارسی، صبغه ای دینی و ملی دارند و این حجم گسترده، نشان دهنده توجه مردم به هویت ملی و دینی آنهاست."
۴.

موسی (ع) و شبان (نگاهی ساختاری به داستان موسی (ع) و شبان مثنوی، عناصر داستانی و مآخذ و نظایر آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تحلیل ساختاری عناصر داستان متنوی موسی(ع) و شبان مولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 820 تعداد دانلود : 838
در این مقاله ضمن تشریح و بررسی ماخذ داستان موسی )ع( و شبان و نظیره های آن در ادبیات ایران و سایر ملل، مشخصا دو داستان مکتبخانه ای متاثر از موسی )ع( و شبان را با نامهای موسی )ع( و سنگ تراش و مهمانی شبان، معرفی و بررسی می کنیم. سپس با نگاهی ساختار شناسانه، عناصر داستان، چون پیرنگ، شخصیت، گفتگو، زاویه دید، روایت، لحن، مکان و زمان را با توجه به شگردهای داستانپردازی مولانا می کاویم. تکیه اصلی مقاله بر جنبه های ساختاری است نه محتوایی که بررسی محتوای داستان خود بحث دیگری می طلبد، لیکن در تبیین ساختار داستان، ناگزیر به برخی جنبه های نمادین و محتوایی نیز تا حد ضرور و مقدور اشاره می شود. همچنین بخش عمده ای از مقاله با کاوشهای متن شناسی و ماخذیابی اختصاص می یابد تا هم تکمله ای بر ماخذ قصص مثنوی اثر علامه فروزانفر باشد و هم یافته های نو در زمینه داستان.
۵.

موقعیت کنونی رشته زبان و ادبیات فارسی و راهکارهای تقویت آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آموزش پژوهش رشته زبان و ادبیات فارسی راهکارهای تقویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 830 تعداد دانلود : 829
"این مقاله آسیب شناسی و توصیف وضعیت آموزش و پژوهش در رشته زبان و ادبیات فارسی است که ضمن بیان وضع موجود، وضع مطلوب و اولویت ها و راهبردها را نیز مشخص می کند. مقاله با این فرض نگاشته شده است که وضعیت فعلی رشته زبان و ادبیات فارسی، با توجه به نقش کلیدی و هویتی آن، مناسب نیست و چشم انداز علمی، اولویت ها، الزامات، راهبردها و سیاست های توسعه ای آن ازسوی نهادهای مسوول طراحی نشده است. اطلاعات ارایه شده در این گزارش، بر اساس نظرخواهی خبرگزاری ایلنا از هشتاد شاعر، نویسنده و استاد و حاصل نظرسنجی از آنان درباره وضعیت زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه ها، به انضمام تمامی منابع معرفی شده در پیشینه تحقیق و منابع پایانی است که مبنای تحلیل های این مقاله قرار گرفته است. مقاله در دو بخش و هر بخش از دو زاویه آموزش و پژوهش این موضوع را بررسی می کند: بخش اول: بررسی و تحلیل وضعیت فعلی (نقاط قوت و ضعف) رشته زبان و ادبیات فارسی در دو حوزه پژوهش و آموزش به همراه تبیین الزامات؛ بخش دوم: نتیجه گیری و پیشنهادهای راهبردی بر اساس نتایج بخش اول، شامل تبیین سیاست های توسعه ای رشته زبان و ادبیات فارسی و راهبردهای آن در حوزه آموزش و پژوهش. عمده ترین راهکارها و سیاست های پیشنهادی تقویت رشته زبان و ادب فارسی عبارت اند از: رواج رشته زبان و ادبیات فارسی و گسترش حوزه قلمرو آن در داخل و خارج کشور؛ توسعه کمی و کیفی رشته زبان و ادبیات فارسی؛ کارآفرینی برای دانش آموختگان این رشته؛ توانمند کردن استادان و دانشجویان؛ تقویت برنامه های آموزشی و پژوهشی رشته زبان و ادبیات فارسی؛"
۶.

یک داستان و چهار روایت مقایسه داستان بهرام گور در شکارگاه در چهار منظومه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نظامی ریخت شناسی بهرام گور نظیره نقش مایه عبدی بیک شیرازی امیر خسرو دهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 714 تعداد دانلود : 706
یکی از داستانهای هفت پیکر نظامی، بهرام گور و کنیزش فتنه در شکارگاه است. این داستان را نظامی از روایت بسیار ساده، کوتاه و طرح گونه و گذاری فردوسی گرفته، پرورده و بخش دومی بدان افزوده است. پس از نظامی این داستان را امیرخسرو دهلوی (750-651) در هشت بهشت و عبدی بیک نویدی شیرازی (988-921) در هفت اختر آورده اند که هر دو تقلید و نظریه ای از هفت پیکر نظامی است. امیرخسرو بخش میانی داستان را با تغییراتی اندک نسبت به روایت نظامی آورده و عبدی بیک بر دامنه تغییرات افزوده است. با مقایسه و تحلیل این چهار روایت در می یابیم که هنر نظامی در داستان پردازی و عناصر و بن مایه های داستانی و جنبه های اخلاقی و روانی بر روایتهای دیگر برتری دارد. این مقایسه تنها از نظر ساختار روایی و داستانی است نه جنبه های زبانی و شگردهای بیانی و سبکی؛ تنها در پایان مقاله به عنوان نمونه، توصیف کنیز را از چهار روایت نقل می کنیم تا خواننده خود به این قیاس دست زند. در آغاز مقاله نیز ضمن معرفی چهار اثر و گزارش چهار روایت می کوشیم به کمک نموداری، نقش مایه های داستانی را نشان داده و به وجوه شباهت و اختلاف روایتها بپردازیم.
۷.

بررسی ضرب المثل های فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ضرب المثل سطح واژگانی سطح نحوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی دستور زبان سنتی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای فرهنگ عامه ضرب المثلها
تعداد بازدید : 737 تعداد دانلود : 449
ضرب المثل ها، در کنار کنایات، اصطلاحات، زبانزدها و واژگان، از جمله مواد و مصالح زبانی به شمار می روند که غنای هر زبان به کمیت و کیفیت همین مواد بستگی دارد. در این مقاله مولف می کوشد پس از طرح موضوع و تعریف مثل، این گونه زبانی را در دو سطح واژگانی و نحوی بررسی نماید. در سطح واژگانی، واژگان امثال از چند زاویه بررسی می شوند: 1 میزان کاربرد واژگان بیگانه، عامیانه و شکسته با تکیه بر نمونه گیری از کتاب های امثال معروف که معلوم می گردد 4/14 درصد واژگان عربی، 2 درصد عامیانه و کمتر از یک درصد شکسته است. این بررسی ها به صورت مقایسه ای انجام می گیرد تا میزان واژگان یاد شده را در مقایسه با نثر معیار و مواد دیگر ادب شفاهی چون افسانه ها، لالایی ها، ترانه ها و مثل ها نشان دهد، 2 واژگان ممنوع (حرام) و تابو 75/2درصد از کل واژگان امثال را تشکیل می دهد، 3 در بخش فواید زبانی واژگان مثل نیز به نقش واژگان امثال در ماندگاری واژگان زبان فارسی و مطالعات زبانی اشاره می شود، 4 تغییر و جابه جایی واژگان در محور جانشینی از ویژگی های مثل هاست که علل آن به تفصیل و با نمونه بررسی و تحلیل می شود 5 در سطح نحوی مباحثی مانندنوع جمله های مثلی، اجزای جمله های مثلی و ترتیب و انواع آن ها از نظر فعل، ساختمان و وجه بررسی می شود. در ادامه، حذف اجزای جمله های مثلی در هشت نوع دستوری با ارایه شواهد کافی و دلایل و چگونگی و نوع حذف ها (لفظی و معنوی) می آید ودر پایان گونه های نوشتاری و گفتاری در مثل ها بیان می شود. 6 روش تحقیق توصیفی تحلیلی و به صورت نمونه گیری و مطالعه موردی است. تعداد نمونه ها، پنجاه مثل از پنج منبع مثل مکتوب و به زبان معیار است، بنابراین، ضرب المثل های گویشی در این پژوهش مورد نظر نیست. همچنین برای مقایسه و یا هدف های خاص، نمونه گیری های دیگری نیز انجام داده ایم.
۱۰.

بررسی ساختار ارسال مثل (بحثی در ارسال مثل و تفاوت آن با برخی گونه ها و ساختارهای مشابه آن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ضرب المثل شعر ارسال مثل مثل مثل منظوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 110 تعداد دانلود : 784
شعر و مثل همسایه دیوار به دیوارند، شاعران و نویسندگان همواره برای آنکه به لطف و شیرینی و رسایی کلام خود بیفزایند، از مثل بهره جسته اند، بسیاری از مثلها نیز حاصل رواج اشعار معروف شاعران و نویسندگان فارسی زبان است. این تعامل بر غنای ادب فارسی افزوده و زبان مردم را غنی و پرمایه ساخته است. در این مقاله پس از ارایه تعاریف مثل، ویژگیهایی چون ایجاز، جنبه های تشبیهی و استعاری، کاربرد مردمی و رواج، آهنگ، جنبه های پند و اندرزی، جنبه های تجربی مثلها و رسایی و فصاحت آنها تشریح می شود تا بدین ترتیب شباهت و نزدیکی مثل را به شعر نشان دهیم. برای آنکه جایگاه امثال منظوم و ارسال مثل را میان انواع مثل دریابیم، با انواع مثل از نظر ساخت زبانی، ریشه های داستانی و غیر داستانی، درون مایه و محتوا، زبان و بیان، رواج و قدمت، آشنا می شویم. سپس مثلهای منظوم معرفی و ابعاد گوناگون آن بررسی می شود. پس از آن به کارکرد مثل در شعر شاعران از طریق ارسال مثل اشاره می شود و تفاوت ارسال مثل با تمثیل، اسلوب معادله، تضمین، تلمیح و کلام جامع تبیین می گردد. در این بخش مولف می کوشد شباهتهایی را که موجب برخی اشتباهات شده است، از طریق بیان تفاوتهای باریک میان ارسال مثل و موارد یاد شده نشان دهد. در پایان مقاله شیوه های خاص شاعران در مثل آوری و ارسال بیان می شود.
۱۱.

ساختار داستانهای گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: داستان ساختار سعدی گلستان عناصر داستان طبقه بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 564
سعدی با 370 داستان خویش می کوشد عمده ترین مفاهیم اخلاقی مورد نظر خود را بیان نماید. از این میان 181 داستان در گلستان آمده است. در این مقاله، داستهانهای سعدی به لحاظ قالب داستانی، نوع بیان و حجم ابتدا طبقه بندی می شوند و معلوم می گردد که اغلب این داستانها حکایت و به لحاظ حجم 70% داستانها کوتاه و بیان 40% داستانها طنز آمیز است. در حوزه عناصر داستانی شخصیتهای گلستان طبقه بندی و تحلیل می شوند. همچنین در بررسی راویان حکایتها معلوم می شود که 22% شخصیتها از نوع اول شخص و 78% سوم شخص هستند. از میان ...
۱۲.

تقارنها و تناسبها در گلستان سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 254
سعدی در سخن ‏، داستان پردازی و اندیشه، ذهنی قرینه ساز و قرینه پرداز دارد و همین موضوع باعث می شود کلام او شفاف، منطقی، مستدل و دلنشین گردد. این مقاله می کوشد ابعاد موضوع را در گلستان سعدی بررسی نماید. تقارنهای مورد بررسی ما شامل تقارن در نام بابها، ساخت حکایتها، تقارنهای معنوی و لفظی، تقارن در شخصیت پردازی، آرایه های متقارن چون عکس، تضاد، قلب تشبیه می گردد. بر اساس یافته های این تحقیق سعدی از انواع تقارنهای لفظی و معنوی در سطوح زبانی، مضمونی، داستانی و سبکی خود بهره می گیرد؛ بی آن که این تقارنها به تکلف انجامد. توجه سعدی به سجع پردازی و آهنگ کلام نیز بی ارتباط با ذهن قرینه ساز و قرینه پرداز وی نیست. این تناسب سازی ها و تقارن اندیشی های سعدی سخن او را شفاف، منطقی و آموزشی می سازد. سعی شده است به شکل کمی و با ارایه مثالهای فراوان، موضوع تبیین و تشریح گردد. گفتنی است جز اشاراتی پراکنده تاکنون موضوع به طور منسجم و یکجا بررسی نشده است و جا دارد در باب قرینه سازی و قرینه پردازی به عنوان یکی از شاخصهای سبکی در آثار سعدی بیشتر تحقیق شود
۱۵.

چاهانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: داستان اسطوره چاه بن مایه مضمون سازی تصویرآفرینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 704 تعداد دانلود : 620
این مقاله می کوشد خوانندگان را با چاه های معروف و اسطوره ای در ادب فارسی آشنا سازد و تجلی آنها را در شعر فارسی بنماید و به بررسی داستان هایی بپردازد که در آنها چاه به عنوان بن مایه نقش آفرینی می کند؛ از این رو مقاله دو بخش دارد:الف) بررسی چاههای اسطوره ای و معروف؛ب) بن مایه چاه در داستان های سنتی؛هدف از مقاله نشان دادند وجوه نمادین، تلمیحی، استعاری و اسطوره ای چاه به عنوان پدیده ای طبیعی در شعر و نثر شاعران و نویسندگان فارسی زبان است. بررسی این بن مایه در آثار ادبی نشان دهنده شباهت ها و اختلاف دید پدید آورندگان آثار ادبی نسبت به یک پدیده طبیعی است.
۱۸.

بن مایه های داستانی بهرام و گلندام صافی سبزواری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 982
"منظومه هاى غنایى یکى از گسترده ترین ساحت هاى ادبى است. این حوزه بسط یافته شعر تغزلى فارسى و در ادامه شعر غنایى است. آمیختن داستان با شعر و ارایه آن در قالب مثنوى و پدید آمدن شاهکارهایى چون ویس و رامین و منظومه های عاشقانه نظامى این حوزه را رونق بخشید. بهرام و گلندام یکى از منظومه هاى غنایى است که در قرن نهم و دهم توسط شاعرى به نام امین الدین محمد، متخلص به صافى، از اهالى سبزوار سروده شده است. این منظومه در برخی منابع به شمس الدین کاتبى نیشابورى منسوب است. در این مقاله، ضمن رد این انتساب، منظومه و سراینده آن معرفى مى شود، پس از گزارش داستان، به اجمال بن مایه هاى داستانى آن مورد بررسی قرار می گیرد. هدف از این مقاله معرفی یکى از منظومه هاى معروف نزد مردم، و معطوف داشتن توجه خوانندگان به ارزش هاى داستانی آن است"
۱۹.

تاملی در مثنوی جمال و جلال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جمال و جلال محمد نزل آبادی بن مایه های داستانی داستان رمزی داستان عاشقانه فسانه پریان داستان عامیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 976 تعداد دانلود : 468
" یکی از منظومه های عاشقانه ادب فارسی، مثنوی جمال و جلال اثر محمد نزل آباد (شاعر قرن نهم) است. تنها نسخه این منظومه به تازگی از سوی مرکز نشر دانشگاهی چاپ شده است که فرصتی است اهل ادب با این منظومه نویافته و ناشناخته آشنا شوند. این منظومه به لحاظ دارا بودن بن مایه های چندین نوع داستان از جمله: عاشقانه، عیاری، رمزی و عرفانی، عامیانه و پریان در میان نظایر و قراین خود کم نظیر است. این بررسی می تواند به سیر مطالعات داستان های رمزی در ادب فارسی کمک کند. دکتر پورنامداریان نیز در تحلیل داستان های مرزی به این داستان اشاره ای ندارد. در این مقاله ابتدا سراینده و اثر معرفی شده، ارزش های کتاب نشان داده می شود. پس از آن خلاصه و گزارش داستان در کمال فشردگی ارایه می گردد. این خلاصه ضمن حفظ ساخت کلی اثر، بن مایه های داستانی و کنش را مشخص می کند. پس از آن داستان به لحاظ ساخت، درون مایه و عناصر بررسی و تحلیل می شود."
۲۰.

گونه‌شناسی بومی‌سرودهای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: درون مایه وزن هجایی فولکلور بومی سرود ادبیات شفاهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات سبکها و جریانهای ادبی معاصر ادبیات اقلیمی و روستایی
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات شفاهی
تعداد بازدید : 604 تعداد دانلود : 108
بومی‌سرود به اشعاری گفته می¬شودکه شاعران محلّی با استفاده از فرهنگ، وازگان و درون‌مایه‌هایبومی منطقه خود آن را می‌سرایند. این ترانه¬ها در ادبیات شفاهی اهمیّت ویژه‌ای دارند؛ زیرا ما را با مفاهیم و اندیشه¬های متعالی آنان آشنا می سازند. بومی‌سرودها در حوزهجغرافیای فرهنگی ایران بزرگ تنوع و گوناگونی فراوانی دارند. امیری، تبری، طالبا، نجما، کتولی، حقانی، سوت‌خوانی ، شرفشاهی، چهاردانه، کیلالی و لاکو؛واسونک، شربه، شروه، حاجیانی، فایزخوانی، شنبه¬ای، کله‌فریاد، دوبیتی، چهاربیتی، سرحدی، سرصوت، فریاد، نوا، فراقی، عاشقانه، شعردلبر، شعرجاهلی، حقیقی، سه‌خشتی، گورانی، بیت، نوول، فهلویات، هوره، حیران، لاوک و چهار لنگی، بایاتی، عاشیقی، آغی، باغلاما، قوشما، لایلالار، جیغالی، سالاما، الف‌لام، قایتارما، دیل ودؤئمز، لیکو، شیر، زهیرک، کردی و سیتک، تنها بخشی از بومی‌سرودها هستند که ضروری است تا پیش از نابودی ‌آنها شناخته و گونه¬شناسی شوند. در این مقاله پس از تبیین، پیشینه و تعریف بومی‌سرود، تاریخچه، ارزش‌ها و ویژگی‌های آن ارائه می‌شود، سپس بومی‌سرود¬های برجستهمناطق مختلف ایران از نظر حوزه جغرافیایی، وجه تسمیه، قالب، زیبایی‌شناسی، محتوا و درون¬مایه بررسی و طبقه‌بندی می‌شوند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان