محمدحسین واثقی راد

بعد از آنکه اتفاق نظر است که منظور از «قربی» در آیه 23 سوره شوری نزدیکان پیامبر است، در مصداق آن میان شیعه و اهل سنت اختلاف است. اهل سنت پنج احتمال را آورده، اما بیشتر گفتهاند این آیه در دوران مکی و درباره مشرکان قریش نازل شده و شامل تمام کسانی میشود که با رسول خدا به نحوی نسبت نسبی دارند؛ هرچند بسیار دور. برای اثبات این موضوع به روایت ابن عباس و برخی دیگر استناد کردهاند که همگی از نظر سند، ضعیف و از نظر محتوا غیر قابل استدلال میباشند. شیعه میگوید این آیه درباره اهل بیت نازل شده و به روایات صحیحی که از سوی فریقین رسیده، میتوان استدلال کرد. افزون بر روایات، به برخی آیات دیگر که واژه «قربی» در آنها آمده و روایاتی که در تفسیر آنها رسیده و به اهل بیت تطبیق داده شد، نیز میتوان استناد نمود. زیرا واژه «قربی» در پنج مورد قرآن به یک معنا و یک مصداق میباشد. بدیهی است که هیچ حکمی در قرآن بدون فلسفه و ضرورت نیست، فلسفه مودت نیز میتواند ایجاد رابطه مردم با اهل بیت: بهعنوان مرجع دینی و علمی باشد.

جمعی از مفسران أهل سنت به استناد روایت ابن عباس اتفاق نظر دارند که آیات نخستین سوره روم: «الم غُلِبَتِ الرُّومُ فی أَدْنَی الأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ ...» در فاصله دو جنگ ایران و روم نازل شده است که در جنگ أول ایرانیان پیروز شدند و آیه نازل شد و خبرداد که رومیان پیروز خواهند شد. آنان این موضوع را یکی از معجزات قرآن دانسته اند. با پژوهش در منابع تفسیری، حدیثی و تراجم مشخص شد که این دیدگاه مفسران از نظر سند ضعیف و از نظر محتوا با توجه به شواهدی در این آیات و آیات دیگر و روایات، باطل است. بر أساس روایت صحیحی که از سوی راویان شیعه رسیده تفسیر این آیه را جز إمامان معصوم نمی دانند و از سوی إمامان معصوم(ع) نیز به بنی أمیه و ظهور حضرت مهدی(عج) و حضرت زهرا(س) تفسیر شده است. از این رو تفسیر آیات یادشده، به دو جنگ ایران و روم، نادرست و در وقوع چنین جنگی نیز تردید وجود دارد.

بحث از این که روح آدمی چیست و رابطه آن با جسم کدام است، از مباحث فلسفی و رایج هر دوره بوده است. در عصر افلاطون و ارسطو دلایلی بر تجرد روح اقامه شد. تا این که بوعلی دلایل متعددی برای اثبات تجرد روح آورد و مورد نقد قرار گرفت. فخر رازی دلایل او را که گویا پراکنده بود و ایرادهای آنها را جمع آوری نمود. پس از او ملاصدرا دلایل بوعلی و فخر رازی را با بیان دیگر و توضیحات بیشتر آورد. ملا هادی سبزواری نیز همان دلایل را آورد، تا این که آیه الله حسن زاده آملی تمام دلایل تجرد روح را جمع آوری و در کتابی مستقل ارائه نمود. اما تمام آن دلیل ها با اشکال و ایراد روبه رو بودند. شهید مطهری از زاویه دیگر بر تجرد روح نگریست و امروز باید برای مطالعه تجرد روح دلایل و بسترهای دیگری را جستجو کرد.

باورهای دینی امروز مسلمانان برخاسته از گذشته اسلام است . کتاب های تاریخ یکی از منابع دین شناسی به حساب می آیند . از آن جمله کتاب مغازی واقدی است . محمد بن عمر واقدی نخست در مدینه می زیست ‘ در سال 180 به دربار هارون پیوست و در حکومت و در حکومت مأمون به قضاوت پرداخت . این وابستگی او در ترویج کتابش بی تاثیر نبود . اعتبار علمی او در زمان خود و پس از آن مورد اختلاف بود . افرادی او را ستودند و بسیاری نکوهش کردند . محدثان و پیشوایان مذاهب روایت های او را بی اعتبار دانستند ‘ اما تاریخ نگاران به کتاب او استناد کردند و امروز نیز کتاب مغازی او را معتبر می دانند .

مقاله، «خشونت» و «مدارا» را دارای‌ ارزشی‌ نسبی‌ و منوط‌ به‌ مبدأ، هدف‌ و روش‌ آنها دانسته‌ و حسن‌ و قبح‌ هر یک‌ از این‌ دو را بسته‌ به‌ عنوانی‌ می‌داند که‌ در هر موقعیت‌ بر آن‌ صدق‌ می‌کند. خشونت‌ورزی‌ و صدمه‌زدن‌ به‌ دیگران، محتاج‌ جواز عقلی‌ و شرعی‌ است‌ و به‌ همین‌ علت، اصل‌ در اسلام، بر «مدارا» و «عدم‌ خشونت» است‌ و مقاله، آیات‌ و روایات‌ بسیاری‌ را که‌ دلالت‌ بر «اصالت‌ مدارا» دارند ذکر نموده‌ و سپس‌ به‌ اسناد شرعی‌ بنفع‌ ضرورت‌ قاطعیت‌ و اعمال‌ خشونت‌ مشروع‌ و عادلانه‌ علیه‌ مواردی‌ که‌ با مدارا قابل‌ حل‌ نیست‌ می‌پردازد و توضیح‌ می‌دهد که‌ حقوق‌ و احکام‌ جزائی‌ را نمی‌توان‌ به‌ تعارف‌ با مکاتب‌ ماد‌ی‌ و تسامح‌ با مجرمان‌ برگزار کرد.