نصرت نیل ساز

نصرت نیل ساز

مدرک تحصیلی: دانشگاه تربیت مدرس
پست الکترونیکی: nilsaz@modares.ac.ir

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۸۵ مورد.
۱.

تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران معاصر در خصوص استسقای حضرت موسی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استسقا موسی بنی اسرائیل خارق عادت امداد الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 795 تعداد دانلود : 620
امدادهای الهی که در قرآن به صورت اموری خارق عادت گزارش شده، امروزه به عنوان یکی از جدی ترین مسائلی است که می تواند به نحوی باورهای مومنانه در این عرصه را با شک و تردید بیامیزد. داستان استسقای حضرت موسی % هم در قرآن و هم تورات گزارش شده است، با این حال در کیفیت وقوع آن برداشت های متفاوتی در میان دانشمندان اسلامی ارائه گردیده که ریشه در رابطه علم و دین، نقش عقل در درک خوارق عادات، جایگاه روایات تفسیری و رابطه خوارق عادات با نظام سنن در نظر مفسر دارد. در پژوهش حاضر که در روش استخراج، کتابخانه ای و اسنادی و در پردازش تطبیقی- تحلیلی آمیخته با نقد است، پس از دسته بندی، بررسی و واکاوی دیدگاه مفسران و دانشمندان اسلامی، به بیان مبانی موثر در اختلاف دیدگاه ها پرداخته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که چون این واقعه خارج از حوزه علم بوده، محال عقلی نیست، دانش اجمالی از روایات تفسیری نسبت به آن حاصل می شود و تناقضی با سنن الهی ندارد، دیدگاه پذیرش ظاهر آیات بر اساس قدرت الهی ترجیح دارد.
۲.

تحلیل کمّی و کیفی اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن پیش از توحید مصاحف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توحید مصاحف اختلاف قرائت حذیفه بن یمان عبدالله بن مسعود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 39 تعداد دانلود : 321
از جمله حوادث مهم تاریخ قرآن کریم، واقعه توحید مصاحف است. این رویداد محصول اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن و راه کار ارائه شده برای حل آن می باشد. هرچند تاکنون پژوهش های مختلفی درباره این واقعه و چگونگی اجرای آن انجام شده اما زمینه این اتفاق یعنی اختلاف مسلمانان مورد غفلت قرارگرفته است و درباره آن شاهد پژوهشی نیستیم. این مقاله درصدد است با نگاهی تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی روایات حاکی از اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن که منجر به توحید مصاحف شد، بپردازد؛ تا ضمن اشاره به پیشینه تاریخی این رخداد، نشان دهد که این اختلاف از چه کمیت و کیفیتی برخوردار بوده و در چه زمان و مکانی بروز و ظهور داشته است. نتایج تحقیق نشان می دهد: اولاً بسیاری از تحلیل های ارائه شده درباره توحید مصاحف، مورد تأیید نمی باشند؛ ثانیاً شاهد غلو و بزرگ نمایی در نقل این حادثه تاریخی هستیم؛ ثالثاً اوج اختلاف های گزارش شده در سال های23 تا 25ق هم از جهت کمیّت و هم از جهت کیفیت محدود بوده اند؛ رابعاً گاه اصلاً اختلاف نه به خاطر قرائت های متفاوت بلکه تنها به خاطر انتساب قرآن به برخی از صحابه و از ترس وقوع اختلافی همچون اختلاف اهل کتاب در میان مسلمانان بوده؛ خامساً علت اصلی اختلاف، تفاوت مصحف ابن مسعود با دیگران بوده که منجر به رویارویی شدید اقلیتی محدود با اکثریت جامعه اسلامی شده است.
۳.

مؤلفه های راهبردی در کاربست عملی روش های تاریخ گذاری «مبتنی بر متن» و «کهن ترین منبع»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مؤلفه های تاریخ گذاری کهن ترین منبع تاریخ گذاری مبتنی بر متن تطور متن منبع یابی تحریریابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 935 تعداد دانلود : 15
در روش های تاریخ گذاریِ روایات، غیر از قواعد کلی، برخی مؤلفه ها و نکات ظریف باید در کاربست هر شیوه به طور جدی مدنظر قرار گیرد؛ زیرا در غیر این صورت، اعتبار نتایج پژوهش خدشه دار می شود. در این نوشتار با بررسی آثار مختلف خاورشناسان و نیز تجربه عملی حاصل از تاریخ گذاریِ برخی روایات، مهم ترین مؤلفه ها در تاریخ گذاریِ مبتنی بر متن استخراج شده که عبارت است از: کشف منابع متقدم تر و نسخه های جدید، وجود نسخه های خطی و چاپی مختلف از یک اثر، نسخه های در دسترس شارحان کتب روایی و نویسندگان متأخر، نام مؤلفان کهن در سند روایات و تعدد عنوان یک اثر. مهم ترین مؤلفه ها در تاریخ گذاری بر اساس کهن ترین منبع نیز به این قرار است: انگیزه ها و روش های جعل، مضامین حاکی از بافت تاریخی متن و نیز سیر تطور متن و عوامل مختلف آن در تاریخ گذاری بر اساس متن.
۴.

ریشه یابی فرقه شناختی و تطورسنجی روایات مجازات شیخین پس از ظهور در متون روایی شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 373 تعداد دانلود : 906
نُه روایت در بحارالانوار به مجازات و سوزاندن شیخین به دست قائم اشاره دارد. مساله این پژوهش تاریخ گذاری و ریشه یابی فرقه شناختی این روایات و نیز تطورسنجی آن هاست. بررسی منابع روایی فرق شیعی یعنی زیدیه، اسماعیلیه، نصیریه و دوازده امامی نشان می دهد که ریشه این گفتمان به حلقه های غالیان قرن دوم به بعد می رسد و شرح و تفصیل آن توسط خصیبی پیشوای نصیریان صورت گرفته است. افکار غالیانه، جریان شعوبی گری و عرب ستیزی در شکل گیری و فربه شدن این گفتمان نقش بسزایی داشته و اصل تبّری از اصول کلامی امامی سبب راه یافتن این روایات به برخی منابع امامی شده است. در آثار متقدم امامیه این مجازات در قالب عباراتی موجز و مشابه فقط در انتهای دو روایت کمال الدین دیده می شود که تقطیع و تلخیصی است از آنچه پیش تر در میان غلات رواج داشته است. در إسناد هر دو روایاتِ صدوق نام متهمان به غلو به چشم می خورد. دلائل الامامه - کتابی غالیانه و مجهول المولف- نیز روایاتی در این موضوع دارد که متأثر از الهدایهالکبری است. بحارالانوار با تکرار چندباره روایات غلات و امامیه بسامد روایت را بالابرده است. تکرار این روایات در منابع اخباریان قرن یازده و بعد از آن این موضوع را در منظومه فکری امامیه برجسته کرده، حال آنکه ریشه این روایات به غلات و نصیری ها می رسد. این تحقیق با روش تحلیل محتوا با طی کردن گام هایی چون جمع آوری داده ها، مقوله یابی و کدگذاری روایات، مقایسه کمّی و کیفی آن ها و بررسی إسناد-متن روایات نتایج خود را ارائه داده است.
۵.

نقاط اشتراک و افتراق شش الگوی ساختارشناسانه در بررسی انسجام متن قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الگوهای ساختارشناسانه تناسب آیات و سوره ها نظم القرآن نقاط اشتراک و افتراق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 826 تعداد دانلود : 299
اثبات انسجام و پیوستگی متن قرآن بر مبنای الگوهای ساختارشناسانه از رویکردهای نوین در مطالعات علوم قرآنی است؛ گرچه توجه به نظم القرآن و تناسب آیات و سوره ها در مطالعات اسلامی پیشینه ای دیرینه دارد و به قرون اولیّه ظهور اسلام باز می گردد. در میان الگو های ساختار شناسانه شش الگو از اقبال بیشتری برخوردار بوده که به نام طراحان آن نام گذاری شده است. غالب این الگو ها به ویژه برای کشف تناسب کلام الهی در قرآن طراحی شده اند و از میان آنها تنها الگوی هالیدی و حسن عمومیّت دارد و انطباق پذیر بر متون دیگر است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و معرفی نقاط اشتراک و افتراق این الگوها از سه جنبه مبانی فکری، روش کشف انسجام و مؤلفه های درخور توجه است. برای نیل به این هدف، از روش مقایسه الگو های یاد شده و رویکرد توصیفی تحلیلی استفاده شده است. بیشترین نمود اختلاف الگوها در مؤلفه های مدّ نظر است که بسیاری از آنها در گذشته های دور محل توجه دانشمندان علوم قرآنی بوده است. بیشترین نمودِ اشتراک الگو ها در سیاق بندی سوره، توجه به عناصر شکلی به همراه عناصر محتوایی و در نظر گرفتن نظریه پیوستگی به همراه نظریه انسجام و همچنین، پیش فرض آنها نسبت به انسجام و هماهنگی سور مکّی قرآن است؛ البته نتیجه تلاش های ساختارشناسانه همه الگوها، نمایش تناسب کلام الهی است.
۶.

اعتبارسنجی دیدگاه ابوالفضل برقعی در کثرت روایات مخالف قرآن در کتاب الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الکافی ابوالفضل برقعی عرضه احادیث بر قرآن نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 214 تعداد دانلود : 212
معیار عرضه ی احادیث بر قرآن، اوّلین و مهمّ ترین مبنا در نقد متن حدیث است. اصالت این روش ریشه در روایات معصومان دارد. حدیث پژوهان و دانشمندان شیعه و سنّی به این مبنا توجّه داشته و با بهره جستن از این روش به ارزیابی متن حدیث پرداخته اند. ابوالفضل برقعی که از روحانیان و نویسندگان معاصر شیعی است، در آثار خود به اصول و مبانی اساسی تشیع خدشه وارد کرده و صحّت آن ها را منکر شده است. وی در کتاب «عرض اخبار اصول بر قرآن و عقول» اکثر روایات کتاب کافی را مخالف قرآن دانسته است و بر این اساس سعی کرده تا کتاب باارزش کافی را از اعتبار بیاندازد. این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی، صحت و سقم ادّعای وی را سنجیده و با ارائه ی آماری ثابت می کند احادیث به ظاهر مخالف قرآن تنها 6 درصد از کلّ روایاتی است که وی بررسی و ارزیابی کرده است. به علاوه تعداد احادیثی که به صحت متن آن و موافقت آن ها با قرآن اعتراف کرده، بیش از روایات مخالف است. در گام بعدی با تبیین معیار عرضه بر قرآن و روشن شدن روش صحیح کاربست آن، به نقد عملکرد وی در استفاده از این مبنا پرداخته شده و معلوم می گردد وی با روشی غیر علمی از این معیار بهره جسته است.
۷.

پیش و پس از گلدتسیهر: واکاوی سیر تحولات مطالعات تفسیری

کلید واژه ها: گلدتسیهر مذاهب التفسیر الاسلامی رو شها و گرایش های تفسیری مکاتب تفسیری تاریخ تفسیر خاورشناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 795 تعداد دانلود : 801
انتشار کتاب مذاهب التفسیر الاسلامی گلدتسیهر، فصل بدیعی را در مطالعات تفسیری گشود. تا پیش از گلدتسیهر عمده توجه قرآ نپژوهان مسلمان به تبیین اصول و قواعد تفسیر و نگارش کتب طبقات مفسران بود. اما اثر وی زمین هساز تألیف نوشته هایی مبسوط پیرامون روش ها و گرایش های تفسیری و بررسی سیر تحول و تطور تفسیر قرآن، گشت. این نوشتار برآن است با بررسی تألیفات پیرامون علم تفسیر، علل امتناع دانشمندان مسلمان از نگارش متنی مستقل درباره گرایش ها و روش های تفسیری تا پیش از گلدتسیهر را واکاوی نموده و چگونگی بازتاب اثر گلدتسیهر در مکتوبات تفسیری اسلامی و غیر اسلامی بعد از وی را نمایان سازد. تفاوت در انگیزه و دغدغه مسلمانان با مستشرقان و علاقه بیشتر به بررسی تاریخ علوم و سیر تحول پدیده ها در میان غربیان، دو عامل مهم در اختلاف رویکردهای ایشان به مطالعات تفسیری است. پیدایش تألیفات فراوان درباره گرایش ها و روش های تفسیری با یادکرد از نظرات گلدتسیهر و ارزیابی آراء وی، تفاوت سبک و سیاق کتب طبقات مفسران پیش و پس از گلدتسیهر و تمرکز بر تبیین روش تفسیری مفسر بجای معرفی خصوصیات شخص مفسر و روی آوردن به تاریخ تفسیرنویسی از مصادیق بازتاب تأثیر اثر وی بر مطالعات تفسیری پس از او است.
۸.

چندمعنایی اسم و فعل در نظریه شبکه های شعاعی و کاربست آن در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: چندمعنایی نظریه شبکه های شعاعی معنای مرجع قرآن ظهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 422 تعداد دانلود : 560
چندمعنایی در نظریه شبکه های شعاعی بر پایه مقوله بندی پیش نمونه بنیاد بررسی می شود. به این منظور پس از تعیین معانی متمایز یک واژه، عضو برجسته آن ها (سرنمون) شناسایی، و سایر معانی در نموداری شعاعی حول آن نمایش داده می شوند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی تحلیل چندمعنایی برای مقوله های واژگانیِ غیر از حروف اضافه و نیز کاربست قرآنی آن را، با مطالعه یک نمونه بازنمایی می کند. به این منظور، معیارهای تعیین سرنمون در این مقوله های واژگانی (با عنوان معنای مرجع) معرّفی شده است که شامل پنج معیارِ «نخستین معنای تأییدشده»، «غلبه در شبکه معنایی»، «قابلیّت پیش بینی سایر معانی»، «دارا بودن پیشینه شناختی قابل قبول» و «ارتباط با تجربه زیسته انسانی» می باشد. در کاربست قرآنی این نظریه، ریشه محور بودن ساخت واژگان عربی ایجاب می کند به مراحل بررسی، «تعیین واژه سرنمونی ریشه» و لحاظ معیار «کوتاهی و عدم تناظر دقیق وزن و معنا» در شناسایی سرنمون، اضافه شود. با به کارگیری این روش در بررسی ریشه ظهر در قرآن، برای آن، واژه سرنمونی «ظَهر» با معنای مرجع «پشت انسان» به دست می آید؛ که دیگر معانی واژگان این ریشه، مانند بخش ناپیدا، یاری، پشت حیوان، رو بودن، آشکار بودن، بالا رفتن، غلبه و آگاهی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از آن گرفته شده است.
۹.

تاریخ گذاری روایات آغاز نزول وحی بر پیامبر اسلام (ص) در جوامع روایی اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روایات آغاز وحی تحلیل محتوا تاریخ گذاری حلقه مشترک تحلیل اسناد - متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 953 تعداد دانلود : 657
در منابع روایی اهل سنت، روایاتی درباره چگونگی آغاز نزول وحی با طرق متعدد و متون مختلف آمده است. در این پژوهش با استفاده از شیوه های مختلف تاریخ گذاری احادیث (یافتن در کهن ترین منبع، تحلیل سندی، تحلیل سندی-متنی)، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و سیر تطور تدریجی این روایات تبیین می شود.علاوه براین، یافته های پژوهش حاکی از این است که برخی از تحریرهای این روایات که به دلایل مختلف جعلی تلقی می شوند، در ابتدا توسط عایشه یا عبیدبن عمیر و ابومیسره همدانی، در دو تحریر بسیار متفاوت قبل از سال های 58، 63 و 68 هجری، در راستای سیاست های زبیریان و بنی امیه جعل و در مدینه، کوفه و مکه نشر یافته است. تحریر ابومیسره به دلیل عدم شهرت وی، ارسال روایت وی و کم اهمیت بودن کارکرد آن رواج چندانی نیافت. اما تحریرهای عایشه و عبید که منشأ واحدی دارند، توسط زهری به صورت گسترده در شام، بصره و مدینه نشر یافت. با توجه به نسبت عایشه و عبید با آل زبیر و زهری با امویان می توان گفت مهم ترین هدف این روایات به هنگام پیدایی فضیلت تراشی برای زبیریان، و در مرحله نشر توسط زهری با ایجاد تغییراتی در متن، کاستن از شأن و عظمت پیامبر بوده است.
۱۰.

تاریخ گذاری منبعی و سندی روایت «حذیفه»؛ نقدی بر دیدگاه «جان برتن» درباره جعلی بودن روایات جمع قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اختلاف قرائت تاریخ گذاری احادیث توحید مصاحف جان برتن جمع قرآن حذیفه بن یمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 600 تعداد دانلود : 672
به باور جان بُرتُن قرآن در زمان پیامبرخداd و توسط خود حضرت گردآوری شده است؛ از این رو، روایات جمع قرآن همگی جعلی هستند. وی انگشت اتهام خود را به سوی فقهای اهل سنت گرفته و زمان جعل را نیمه اول قرن سوم دانسته است. این مقاله درصدد است با تاریخ گذاری روایت «رجوع حذیفه به عثمان و پیشنهاد توحید مصاحف» که به باور برتن از نخستین روایات جعل شده در این موضوع است، نشان دهد آیا ادعای این مستشرق انگلیسی توسط روشی که خود مستشرقین ابداع کرده اند، تأیید می شود یا خیر؟ مطابق این تحقیق، هرچند این روایت از مشکلاتی همچون منفرد بودن طریق و نامشخص بودن راوی اصلی رنج می برد، اما حتی بر مبنای افرادی هم چون شاخت و ینبل نیز هیچ دلیل قاطعی مبنی بر جعلی بودن آن، به ویژه در زمان مورد ادعای برتن وجود ندارد. چنان که بررسی متن نقل های مختلف این حدیث نیز مؤید این مدعا می باشد.  
۱۱.

سنت های مختلف در قرآن: بررسی تحلیل ونزبرو از داستان شعیب در قرآن و ارزیابی پیامدهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بیانات پیامبرانه تاریخ گذاری تحلیل ادبی تدوین قرآن داستان شعیب ونزبرو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 195 تعداد دانلود : 568
در نظر ونزبرو متن قرآن متشکل از واحدهایی کوتاه و مجزاست که در طی فرایندی تدریجی بسط یافته اند و کنار هم قرارگرفته اند. با این فرض هدف از تحلیل ادبی متن قرآن شناختن این واحدهای مستقل، که ونزبرو آن ها را بیانات پیامبرانه می نامد، و بررسی فرم های مرتبط با آن ها و مراحل تاریخی گسترش آن هاست. در این راستا وی برای نمونه به تحلیل تحریر های مختلف داستان شعیب در قرآن می پردازد و تحریر های مختلف این داستان را نمایانگر وجود سنت های مختلف و مستقل در قرآن می داند که تفاوت در الگوی روایت در این تحریر ها ریشه در اختلاف و استقلال آن سنت ها از یکدیگر دارد. به زعم ونزبرو این تفاوت به گونه ای است که بیش از یک نسل برای پدید آمدن آن لازم است و از این امر به عنوان شاهدی برای تدوین دیرهنگام متن نهایی قرآن، یعنی اواخر قرن دوم، استفاده می کند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی-انتقادی به تبیین و ارزیابی تحلیل ادبی ونزبرو از آیات مرتبط با داستان شعیب در قرآن و نتایج آن می پردازد و نشان می دهد که تحلیل ونزبرو بر پایه فرض هایی کلی استوار است که اعتبار آن ها محل مناقشه است.
۱۲.

ریشه یابی تفکرات غالیانه و شعوبیِ روایات مجازات شیخین در متون نصیریه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 956 تعداد دانلود : 31
اعتقاد به تناسخ در نگاه نصیریان به ظهور قائم تأثیر برجسته ای دارد. آن ها معتقدند بدکاران پس از آن که از صورت انسانی خارج شدند، در قالب جمادات، نباتات، بهائم در می آیند و این عذاب تا ظهور قائم ادامه دارد. پس از ظهور، آن ها به صورت انسانی خود در می آیند و توسط قائم کشته می شوند تا جایی که جوی های خون جاری می شود. از منظر نصیریان شیخین نیز پس از مرگ به عوالم تناسخی وارد و مدام شکنجه می شوند. آن ها پس از ظهور قائم محاکمه و به اشد مجازات محکوم خواهند شد. این پژوهش با بررسی منابع غالیان پیشانصیری و نصیری، نشان می دهد که از اواخر قرن دوم گفتمان مجازات شیخین در حلقات غالیان کوفی وجود داشته و سپس در آثار حسین بن حَمدان خَصیبی پیشوای نصیریان همراه با تفصیل و جزئیات فراوانی برجسته سازی شده است. بعد از وی نیز شاگردانش این مضمون را در قالب هایی جدید بازسازی کرده اند. بررسی إسناد - متن این روایات نشان می دهد که اندیشه های غالیانه و نیز شعوبی گری و عرب ستیزی در شکل گیری و فربه شدن این گفتمان نقش بسزایی داشته است. این تحقیق با روش تحلیل محتوا با طی کردن گام هایی چون جمع آوری داده ها، مقوله یابی و کدگذاری روایات، مقایسه کمی و کیفی آن ها و بررسی إسناد-متن روایات نتایج خود را ارائه داده است.
۱۳.

مبانی، روش ها و گرایش های تفسیری ابن عباس با تأکید بر جامع البیان طبری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 564 تعداد دانلود : 847
ابن عباس از مفسران مشهور صدر اسلام است که روایات تفسیری بسیاری از وی در متون دینی ذکر شده است. از جامع ترین منابع روایات تفسیری، جامع البیان طبری است که در آن حدود شش هزار روایت از وی آمده است. باتوجه به جایگاه برجستهٔ وی در تفسیر، با روش کتابخانه ای و تحلیلی داده ها به استخراج دیدگاه های وی در حوزه های مختلف تفسیر اعم از مبانی، روش ها و گرایش های تفسیر با تأکید بر جامع البیان می پردازیم. بررسی ها نشان می دهد اعتقاد به جمع بین نزول دفعی و تدریجی، توقیفی بودن ترتیب آیات، جمع قرآن در زمان پیامبر(ص)، جواز تفسیر و تأویل قرآن و... ازجمله مبانی تفسیری اوست. وی همچنین عمدتاً از روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآن با حدیث و اجتهاد در شرح و تفسیر آیات بهره گرفته است. گفتنی است گرایش های ادبی، فقهی و کلامی نیز از برجسته ترین گرایش های تفسیری اوست.
۱۴.

تحلیلی بر گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک» با روش ریشه شناسی واژگان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تسبیح حمد تسبیح به حمد ریشه شناسی متون مقدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 656 تعداد دانلود : 492
گزاره «سبّح بحمد ربّک» و مفهوم «تسبیح به حمد» بارها در قرآن کریم تکرار شده است و این تکرار، نشان از اهمیت بالای آن در بینش و منش قرآنی دارد. پرسش از معنای تسبیح به حمد، از ابتدا موردتوجه عالمان و مفسران بوده و آنچه درباره این تعبیر قرآنی بیان شده، عمدتاً مبتنی بر پیش فرض ها در علم کلام و مبحث صفات الهی بوده است. از این رو نمی توان فهمی متأخر مبتنی بر دانش کلام را به کلام خداوند نسبت داد. این پژوهش در پی پاسخ به این مسأله است که تسبیح به حمد در قرآن کریم و متناسب با فرهنگ دینی عرب، چه معنای دقیقی داشته است. این پژوهش مبتنی بر روش ریشه شناسی و با استفاده از داده های زبا ن های سامی و متون مقدس، پیشینه دو مفهوم تسبیح و حمد را مرور کرده و از این رهگذر به بازخوانی معنای تسبیح به حمد در قرآن کریم پرداخته است. در پایان مشخص شد حمد در گزاره قرآنی «سبّح بحمد ربّک»، نه معنای ستایش که معنای شوق و علاقه را دارد و تسبیح به حمد، حاکی از نوعی ستایش و مناجات مبتنی بر عشق ورزی و توجه قلبی است. همچنین تسبیح به حمد برخلاف تسبیح (مطلق)، اشاره به ستایشی غیرمناسکی دارد.
۱۵.

مقایسه تحلیلی داستان ابراهیم (ع) در سوره های مکّی و مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 562 تعداد دانلود : 676
داستان ابراهیم(ع) از جمله داستان های چند نسخه ای قرآن است که در سوره های متعدّد مکّی و مدنی روایت شده است. از آنجا که ابراهیم(ع) بنیان گذار ادیان توحیدی و نیای یکتا پرستان است، شخصیّت او در قرآن کریم و در کتاب مقدّس، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. نقطه اتّکای پژوهش حاضر مقایسه نسخه مکّی و مدنی گزارش قرآن کریم از داستان ابراهیم(ع) و خانواده اوست. نتیجه ای که این مقایسه به دست می دهد آن است که برخی پیرفت های این داستان به سوره های مکّی و برخی به سوره های مدنی مختصّ است. برخی نیز میان میان این دو دسته سوره مشترک است و تنها تفاوتی در پیرنگ آنها وجود دارد. تفاوت پیرفت های سوره های مکّی و مدنی در بیشتر موارد با فضای نزول این دو دسته سوره و فضای حاکم بر دو شهر مکّه و مدینه پیوند می یابد. البته نقش مخاطب را نیز نمی توان انکار کرد. غلبه پدیده شرک بر فضای اجتماعی مکّه و همچنین فزونی مخاطبان مشرک بر مخاطبان مؤمن، روایت آن دسته از پیرفت هایی را می طلبد که از مبارزه ابراهیم(ع) با مظاهر شرک حکایت می کند.
۱۶.

ملاک های عالمان شیعی در تدوین کتب ادعیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معیار مؤلفان کتب ادعیه توثیقات عام ضعف اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 119 تعداد دانلود : 579
کتاب های ادعیه مقبول امامیه، برترین کتب دعا و حاوی دعاهایی منقول از معصومینk است. این ادعیه اعتقاد داعی را محکم کرده، به وی سعادت و آرامش روان می بخشد اما تفوق طلبی مدعیان سیروسلوک، راحت طلبی و کم حوصلگی جویندگان دعا، سبب رواج انواع دعاهای برساخته گشته؛ در این شرایط، شناخت سره از ناسره ضروری است. متقدمان ملاک صحت دعا را وثوق و اعتماد به صدور آن از معصومR می دانستند که از راه تحلیل فهرستی و روش کتاب شناسانه، بر اساس قراینی مانند وجود و تکرار روایت در بسیاری از اصول اربع مائه با چند نقل در مطمئن ترین نسخه، برایشان احراز می شد و با اعتماد به نسخه، ادعیه را در مجموعه های خویش گردآوری کردند. مؤلفان متأخر نیز ادعیه ای را که منبع مورد اعتماد داشت، بدون کم وزیاد کردن، تنها با تبویب جدید، در مجموعه هایشان نوشتند. این تحقیق بر آن است با جستجو در کتب ادعیه امامیه، تهیه مستندات از طریق کتابخانه ای با تحلیل، نقد و ارزیابی کتاب ها، معیار مؤلفین کتب ادعیه را بیان کرده و اثبات کند ایشان غیر فرمایش معصومینk را ننوشته اند تا هر طالبی با اطمینان خاطر از این کتب بهره برد و به اهداف والای دعا کردن برسد.
۱۷.

تحلیل کارکرد حلقه مشترک در بازیابی منابع آثار روایی مطالعه موردی روایات علی بن ابراهیم در الکافی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بازیابی منابع حلقه مشترک کلینی الکافی علی بن ابراهیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 107 تعداد دانلود : 853
«حلقه مشترک» راوی تکرارشونده در سندهای مجموعه ای از روایات یک اثر روایی است که شناسایی و تحلیل کارکرد آن در «بازیابی منابع» آن اثر روایی، نقشی مؤثر داشته و در تحلیل سندی می بایست مورد توجه جدی قرار گیرد. در این مقاله، ابتدا بر اساس تحلیل کارکرد حلقه مشترک در سلسله اسانید و به کارگیری مؤلفه های مؤثر دیگر، الگویی روش مند در بازیابی منابع آثار روایی ارائه شده است؛ سپس این الگو در بازیابی منابع روایات «علی بن ابراهیم از ابراهیم بن هاشم از ابن ابی عمیر از حماد بن عثمان از حلبی از امام صادق@» که پرتکرارترین سند الکافی است به کار گرفته شده است. دستاورد این پژوهش، نخست ارائه الگوی یادشده در بازیابی منابع آثار روایی مبتنی بر کارکرد حلقه مشترک و دیگر بازیابی منابع کلینی در پرتکرارترین سند الکافی بر اساس شناسایی کارکرد چهار حلقه مشترک، یعنی علی بن ابراهیم، ابراهیم بن هاشم، ابن ابی عمیر و حماد بن عثمان است.
۱۸.

تحلیل انتقادی دیدگاه خاورشناسان درباره نسخه خطی 1075 دارالکتب قاهره و تفسیر مجاهد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خاورشناسان نسخه 1075 دارالکتب قاهره آمزوه هیا تفسیری مجاهد امکان بازسازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 32 تعداد دانلود : 384
نسخه مستقل تفسیر مجاهد به شماره 1075 در دارالکتب قاهره از جنبه های مختلف مانند ویژگی های سندی و متنی، پیوند با طرق گوناگون نقل آرای تفسیری مجاهد در تفاسیر متأخرتر از جمله جامع البیان، شیوه های نقل و امکان بازسازی شکل اصلی تفسیر مجاهد مورد بررسی قرار گرفته است. اشتاوت، ونزبرو، لیمهاوس و ورستیخ در پژوهش های مختلف به همه یا برخی از این موارد، به تفصیل یا به اشاره پرداخته اند. در این مقاله دیدگاه های این خاورشناسان تبیین و سپس ارزیابی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که نقطه عزیمت همه مطالعات غربیان در این باره نظریه سزگین مبنی بر «مکتوب بودن منابع آثار روایی» و روش او برای «بازیابی منابع این آثار» و «بازسازی آثار از دست رفته براساس نقل های موجود در منابع متأخر» و اشاراتی است که وی در این موارد به این نسخه و روایات مجاهد در تفسیر طبری داشته است. این نسخه بیش-ترین پیوند را با طریق عیسی بن میمون از روایات مجاهد در جامع البیان دارد و قطعاً منبع طبری نبوده و همچنین گلچینی از تفسیر طبری هم نیست. مجاهد بن جبر مجاهد بن
۱۹.

Typology and Study of Interpretive Narrations of Ahl al-Bayt (AS) in Tha‘labī’s Interpretation(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Al-Kashf wal-Bayān Tafsīr al-Thalabī Narrations of Ahl al-Bayt (AS)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469 تعداد دانلود : 572
Abu Ishaq Ahmad ibn Muhammad ibn Ibrahim Tha'labī Nayshābūrī is one of the Shafi'ī commentators in the fourth and fifth centuries AH, whose commentary under the name of Al-Kashf wal al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’an is an important source for commentators after him. In this commentary, among the countless narrations narrated from the Companions and Followers, the narrations of Ahl al-Bayt (AS), as well as of their merits can also be seen. This has led to sharp criticism of Tha’labī and his interpretation by some of Sunni scholar. On the other hand, the existence of this feature in his interpretation has attracted the attention of some Shiite commentators. Out of about 455 narrations narrated from Ahl al-Bayt (AS) in the commentary of Tha’labī, 292 narrations from Ali ibn Abitalib, 77 narrated by Ja‘far ibn Muhammad, 35 narrated by Muhammad ibn Ali, 22 narrated by Ali ibn Husain, 12 narrated by Reza, 11 narrated by Hasan ibn Ali, 3 narrations from Mūsa ibn Ja‘far, 2 narrations from Hussein ibn Ali, and 1 narration from Fatemeh Zahra (AS), which are very small amount in comparing with other narrators but it is important. This article has used descriptive-analytical method: typology, study and evaluation of narrations narrated from Ahl al-Bayt (as) in the Tha’labī's interpretation.
۲۰.

Analysis and Critique of Orientalists' Approach to the Structure of Qur’anic Stories

کلید واژه ها: stories Quran structure Orientalists

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 129 تعداد دانلود : 826
One of the most important documents of orientalists to prove the non-revelatory origin of the Qur'an is the misconception of the difference between the structure of the Qur'anic stories and the Testaments’; the view of these researchers have been analyzed on three axes of "different narrative expression in Makkī and Madanī surahs", "repetition of stories", "ambiguity and incoherence of stories". Important factors such as the dominance of historical and literary approach to the content of Qur'anic stories, neglect of the single divine origin of monotheistic religions, and the perception of revelation as the personal experience of the Prophet (PBUH) have led to mention doubts about the structure of Qur'anic stories. This article criticizes and analyzes the doubts of orientalists in this field with intra-religious citations (Qur’an, commentary, dictionaries, etc.) and extra-religious citations (Testaments, opinions of Orientalists and historical evidence).

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان