یوسف متولی حقیقی

یوسف متولی حقیقی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۴ مورد از کل ۱۴ مورد.
۱.

بررسی فعالیت تجارتخانه های روسیه در مشهدِ دوره قاجار از سال 1307 تا 1344ق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دوره قاجار مشهد روسیه تجارت خارجی تجارتخانه ها عوامل مؤثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 924 تعداد دانلود : 974
نفوذ اقتصادی روسیه در ایران تا سال های پایانی دوره قاجار توسط تجارتخانه ها نمایان بود. روس ها با تأسیس تجارتخانه در بیشتر شهرهای ایران، به ویژه مشهد، به دنبال یافتنِ بازاری جهت فروش تولیدات کارخانجات روسیه بودند. مشهد به عنوان کرسی نشین ایالت خراسان در دوره قاجار از اهمیت به سزای اقتصادی و تجاری برخوردار بود؛ تا آنجا که می توان آن را به عنوان بارانداز بزرگی در شمال شرق ایران برای واردات و صادرات کالا به شمار آورد. با در نظر گرفتنِ ظرفیت ممتاز تجاری مشهد، برخی از تجار روسی و بعضآً دولت روسیه به تأسیس تجارتخانه و شرکت های تجاری در این شهر اقدام کردند. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به دو پرسش اصلی است: 1. عوامل مؤثر بر تجارت مشهد و روسیه و مشکلات پیش روی این تجارت از سال 1307 تا 1344ق چه بودند؟ 2. کدام تجارتخانه های روسی در بازه زمانی مورد بحث به عرصه تجارت مشهد وارد شدند و به تجارت کدام کالاها پرداختند؟ با وجودِ کمبود منابع در این زمینه و ضرورت مطالعه جزئی نگر با رویکردی توصیفی  تحلیلی، یافته ها حاکی از آن است که ساخت راه آهن ماوراء خزر، اعزام هیئت های تجاری روسی به مشهد و فعالیت کنسول های روسیه در مشهد برخی از عوامل مؤئر بر تجارت مشهد و روسیه بودند. همچنین با وجود مشکلاتی مانند ناامنی در مشهد، تحریم کالاهای روسی و محدودیت تجار روسی در تهیه مسکن و تجارتخانه در مشهد برخی از تجارتخانه های روسی؛ ازجمله کمپانی آیرال، تجارتخانه مکرویچ، تجارتخانه فرانک، کمپانی نوبل، تجارتخانه خلوپ کم، تجارتخانه استوکین، تجارتخانه وَنشتورک و تجارتخانه سنترسایوز با بررسی موقعیتِ بازار مشهد؛ خواربار، نفت، قند، شکر، منسوجات و گاهی کالاهای لوکس به مشهد وارد و مواد خام مورد نیاز خود مانند پشم، پوست، پنبه و گندم را خریداری می کردند.
۲.

داستان یک جاده: ساخته شدن و نگهداری راه مشهد-عشق آباد (1305-1344ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: راه تجاری مشهد-عشق آباد تعمیر و توسعه تجار و سفارت روسیه تجار مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 920 تعداد دانلود : 362
هدف : تبیین اهمیت احداث، مرمت و توسعه راه مشهد-عشق آباد و آن در دوره قاجار از 1305 تا 1340ق. روش/رویکرد پژوهش : داده ها از اسناد موجود در اداره اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گردآمده است. یافته ها و نتیجه گیری : با کوشش های ابوالقاسم ملک التجار صاحب امتیاز راه و حمایت و پیگیری تاجران و دولت مردان ایرانی، و تجار روسی و سفارت روسیه ساختن این راه تجاری ممکن شد. واکنش و اعتراض برخی مالکان زمین های دو سوی راه و مخالفت برخی تجار مشهدی سبب تغییر مسیر، و دخالت سفارت و تاجران روسیه هم سبب کندی احداث و توسعه آن شد. کمبود امکانات و پول؛ تغییر مسیر راه؛ مطالبه عواض راهداری دیگر علل کندی پیشرفت کار شد. حاج غلام رضا رئیس التجار، پسر ابوالقاسم ملک التجار، برای سهولت رفت وآمد مسافران و حمل ونقل کالای بازرگانان مسیر راه را به اندازه نیاز تغییر داد. هرچند این ابتکار در کوتاه مدت برای برخی، زیان اقتصادی درپی داشت، در بلندمدت بر سود تاجران خراسان افزود و به توسعه شهر مشهد کمک کرد.
۳.

افغانستان و ایران از پیوستگی تا گسستگی

کلید واژه ها: افغانستان ایران تاریخ روابط سیاسی هرات قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 839 تعداد دانلود : 265
سرزمینی که در تاریخ به نام افغانستان آوازه دارد، به دلایل گوناگون اقلیمی، فرهنگی، جغرافیایی و دینی، تاریخ مشترکی با ایران دارد.این سرزمین به ویژه قسمت های شمالی و غربی آن تا قبل ازسقوط امپراتوری نادر شاه افشار پیوستگی همه جانبه ای با ایران زمین داشته اما پس از مرگ نادر و تجزیه قلمرو او در مسیر گسستگی از ایران گام بر داشته است. اگر چه احمد شاه درانی بنیانگزاردولت مستقل افغانی خود را جدای از ایران نمی دانست اما روند تحولات منطقه و به ویژه سیاست های استعماری انگلستان زمینه های گسستگی کامل حکومت های حاکم بر مناطق شرقی خراسان را فراهم کرد.بررسی روند این گسستگی ، از قدرت یابی دو سلسله ی سدوزایی و بارک زایی تا معاهده پاریس و جدایی هرات، موضوع مقاله حاضر است که با استفاده از روش تحقیق تاریخی و استناد به برخی از منابع و مآخذ ایرانی و افغانی تدوین شده است.
۴.

بررسی بازتاب برخی از وقایع تاریخی و اجتماعی در موسیقی مقامی قوچان

کلید واژه ها: قوچان هنر تاریخ موسیقی مقامی آهنگ ها و نواها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 101 تعداد دانلود : 177
هنر موسیقی که به جرات می توان آن را یکی ار شاخص ترین شناسه های فرهنگی مردمان یک منطقه معرفی کرد در قوچان جایگاهی بزرگ و ریشه ای سترگ دارد این سرزمین که در درازنای تاریخ محل حضور و عبور اقوام و طوایف گوناگونی از قبیل تات ها، کردها، ترک ها و ترکمن ها بوده یکی از غنی ترین مناطق موسیقیایی ایران زمین شمرده می شود. این موسیقی برآیند همزیستی مسالمت آمیز اقوام مختلف ساکن در مناطق شمال شرقی ایران بوده و امروزه تحت عنوان «موسیقی مقامی شمال خراسان» آوازه دارد. با بررسی ابعاد مختلف این هنر اصیل می توان گوشه های ناشناخته ی زندگانی مردم این منطقه را- که از نظر منابع مکتوب به ویژه در زمینه های تمدنی و فرهنگی بسیار کم بضاعت است- روشن ساخت. علاوه بر این، مطالعه و تحقیق در موسیقی مقامی قوچان می تواند راهگشای مطالعات مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مردم شناسی باشد. یکی از جنبه های این مطالعه و تحقیق، بررسی بازتاب تاریخ در نواها و آهنگ های مختلف موسیقی محلی قوچان است که موضوع مورد توجه در مقاله ی حاضر است. در این نوشتار تلاش می شود تا برخی زمینه های تاریخی، سیاسی و اجتماعی و در مجموع فلسفه ی پیدایی بعضی از مقام ها و آهنگ های موسیقی مقامی قوچان از قبیل: گرایلی، درگز، الله مزاره، رشید خان، لی یاری، شجاع الدوله (سر کار جان)، پری جان، مرجان دختر کرد، سردار عوض خان و... مورد توجه قرار گیرد. روش تحقیق در این نوشتار بر مبنای روش کتابخانه ای و نیز تحقیقات میدانی و استفاده از تاریخ شفاهی می باشد.
۵.

تاملی پیرامون علل و چگونگی مهاجرت کردها به خراسان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تاریخ صفویه خراسان مهاجرت عشایر کردها ایلات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 42 تعداد دانلود : 305
کردها گروهی از اقوام آریایی هستند که هم زمان با مهاجرت سایر طوایف آریایی به فلات ایران، در مناطقی از کشورهای امروزی ایران، عراق، ترکیه، سوریه، آذربایجان و ارمنستان جای گرفتند. با این که سکونت گاه اصلی این گروه بیشتر در مناطق یاد شده بود اما گروه های کوچک تری از آنان با توجه به نوع زندگی و معیشتشان که مبتنی بر اقتصاد رمه گردانی بود و نیز بعضا به دلایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در درازنای سده های گوناگون در گستره مناطق مختلف قاره آسیا و از آن میان نواحی شرقی ایران، پراکنده شده بودند.از علت و زمان دقیق پراکندگی کردها در مناطق شرقی ایران پیش از عصر صفویه اطلاع زیادی در دست نیست و تنها برخی از منابع به وجود کردها در خراسان در قرون نخستین اسلامی اشاره ای کرده اند. برخی از منابع نیزاشاره کوتاهی به حضور کردها در زمان حکومت تیموریان واوایل دوره صفوی دارند اماموج اصلی مهاجرت کردها به خراسان در زمان شاه عباس صفوی آغاز شد و تا روزگار نادرشاه ادامه یافت. بررسی دلایل این مهاجرت کم و بیش اجباری و چگونگی انجام آن و نیز شناسایی برخی از دستاوردهای این مهاجرت موضوع مورد توجه این مقاله می باشد.
۶.

تأملی در کارنامه سیاسی و کتاب خاطرات و خطرات مهدی قلی خان مخبرالسلطنه هدایت

کلید واژه ها: ایران تاریخ معاصر مخبرالسطنه هدایت نخست وزیران رضاشاه خاطرات سیاسی خاطرات و خطرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 812 تعداد دانلود : 370
طولانی ترین دوران نخست وزیری در دوره رضاشاه را مهدی قلی خان مخبرالسلطنه ی هدایت داشته است. وی که به مدت ۶ سال از ۱۳۰۶ تا ۱۳۱۲ عهده دار این منصب بوده خاطرات خود را از دوران سلطنت هفت پادشاه قاجار و پهلوی تحت عنوان خاطرات و خطرات به رشته ی نگارش در آورده است. تصویری که هدایت از خود در این کتاب نشان می دهد با آنچه در کارنامه ی سیاسی او دیده شده متفاوت و بعضاً متضاد است. او در این کتاب خود را فردی ضد بیگانه و مخالف استبداد و برخی اصلاحات رضاشاهی نشان می دهد اما کارنامه ی سیاسی او چیز دیگری نشان می دهد. بررسی این کارنامه و روشن ساختن بعضی از تعارضات در نوشته های مخبرالسلطنه موضوع این مقاله است. در نوشته ی حاضر کوشش می شود تا با استفاده از برخی منابع و مآخذ بر مبنای روش تحقیق کتابخانه ای به بررسی مسئله شخصیت مخبرالسلطنه ی هدایت و رای آنچه وی در خاطراتش به آن اشاره کرده پرداخته شود.
۷.

بررسی نقش و جایگاه رجال و مشاهیر خراسان شمالی در ارتقاء فرهنگ و تمدن ایران

کلید واژه ها: خراسان شمالی تاریخ رجال و مشاهیر تحولات علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 344 تعداد دانلود : 950
خراسان شمالی خاستگاه مردان و زنان بزرگی در عرصه های مختلف علمی، دینی، سیاسی و فرهنگی بوده که هر کدام در روزگار خود، تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران و منطقه را تحت تأثیر شخصیت و افکار خود قرار داده اند. این شخصیت ها که در فرهنگ نامه های فارسی از آنان تحت عنوان رجال و مشاهیر یاد می شود بزرگان و نامورانی بوده اند که در روزگار خویش و حتی در روزگاران پس از خویش و به دلایل مختلف از شهرت و موقعیت ویژه و ممتازی برخوردار بوده اند. بازبینی، بازسازی و بازخوانی میزان این تأثیرگذاری و جلوگیری از به فراموشی سپرده شدن دستاوردهای علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی رجال و مشاهیر ضرورتی انکارناپذیر برای استفاده ی نسل امروز و فردا از هزاران تجربه ی تلخ و شیرین این شخصیت ها است که با کوشش های خود بر روند توسعه فرهنگی و تمدنی جامعه خود اثرگذار بوده اند. خراسان شمالی به رغم غنای تاریخی، تمدنی و فرهنگی، در زمینه ی تاریخ مکتوب بسیار کم بضاعت است و آن چنان که شایسته و در خور آن است به تاریخ، تمدن و بازشناسی و واگویی شرح حال و تأثیرات شخصیت های اثرگذار آن در عرصه های مختلف، پرداخته نشده است. مقاله حاضر کوششی هر چند خُرد، برای پرداختن به نقش و جایگاه این مردمان در ارتقای فرهنگ و تمدن ایران در روزگاران گوناگون است. در این نوشتار نخست به نقش مشاهیر خراسان شمالی در تحولات مختلف جامعه ی ایران اشاره شده وسپس ابعاد شخصیتی چند از آنان مورد بررسی قرار گرفته است.
۸.

تأملی در رفتارهای سیاسی و فرجام کارعبدالحسین تیمورتاش وزیردربار رضاشاه

کلید واژه ها: عبدالحسین تیمورتاش وزارت دربار رضاشاه تاریخ پهلوی نفت انگلستان شوروی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 945 تعداد دانلود : 910
تشکیل سلسله ی پهلوی مدیون تلاش گروهی از کارگزاران زیرکی بود که توانستند با مدیریت کردن شرایط بحرانی ایران و کمک گرفتن از حمایت های خارجی، زمینه های سقوط قاجاریه و استقرار حکومت پهلوی را فراهم سازند. عبدالحسین سردار معظم خراسانی معروف به تیمورتاش یکی از شاخص ترین این کارگزاران بود. وی به همراه دو رکن دیگر، علی اکبر داور و نصرت الدوله فیروز، مثلث به پادشاهی رساندن رضاشاه را رهبری کرد. تصدی وزارت دربار و تبدیل شدن او به شخص دوم کشور پاداش این کوشش ها بود. قدرت تیمورتاش در نخستین سال های حکومت رضاشاه تا آن اندازه بود که انتخاب نخست وزیران، وزیران، نمایندگان مجلس، استانداران و بسیاری دیگر از مناصب حکومتی جز با نظر او مقدور نبود. با این همه در اواسط حکومت رضاشاه جریانات سیاسی به گونه ای رقم خورد که او را نه تنها از وزارت، بلکه از زندگی نیز ساقط کرد. بررسی روند قدرت یابی، اقدامات و فرجام کار تیمورتاش موضوع نوشتار حاضر است که با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای و با تأکید بر نوشته های هم عصران تیمور تاش انجام پذیرفته است.
۹.

تاملی در محاکمه و دفاعیات دکتر محمد مصدق در دادگاه نظامی رژیم پهلوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: ایران تاریخ مصدق کودتای 28 مرداد دادگاه نظامی محاکمات تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 877 تعداد دانلود : 87
با پیروزی کودتای 28 مرداد 1332 یکی از دغدغه های اصلی حکومت کودتا نحوه بر خورد با دکتر محمد مصدق نخست وزیر ساقط شده ایران بود. از آنجایی که رژیم پهلوی تاخیر در محاکمه مصدق را به زیان موجودیت خود می دید بر آن شد تا با محاکمه و سپس محکومیت مصدق، نهضت ملی ایران و هواداران آن را از صحنه سیاسی کشور حذف کند. در این راستا رژیم برای محاکمه مصدق دادگاه نظامی تشکیل داد. مصدق تشکیل دادگاه علنی را برای محاکمه خود به فال نیک گرفت و آن را به فرصتی برای دفاع از خود و نهضت ملی ایران تبدیل نمود و با دفاعیات خود رژیم کودتا و حامیان خارجی آنرا به چالش کشید. سیر برگزاری جلسات محاکمه مصدق و یارانش در دادگاه نظامی و لایحه دفاعیه و واکنش های او و هوادارانش موضوع این مقاله است.
۱۰.

کنکاشی پیرامون جایگاه تشیع و تصوف در ساختار سیاسی دولت صفویه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تصوف صفویه تشیع تاریخ ایران رقابت علما و صوفیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 777 تعداد دانلود : 204
صفویان نخستین سلسلهی حکومتی ایران بودند که توانستند ترکیبی پررنگ و نتیجه بخش بین تصوف و تشیع ایجاد نموده و شالودهی حکومت خود را بر آن قرار دهند. این دو عنصر مهم نقش تعیین کننده ای در سیاست های مختلف نظامی، اقتصادی، مذهبی و در مجموع رفتارهای حکومتی آنان داشت. تشیع به عنوان اصلیترین اندیشهی حکومتی صفویان دگرگونیهای گسترده ای را در جامعهی ایران به وجود آورد. با این وجود رفتارهای مذهبی شاهان صفوی در برخورد با تشیع و علمای آن یکسان نبود. اخراج گروهی از علمای شیعه از ایران و دعوت از علمای جبل عامل لبنان در زمره این رفتارهای متفاوت بود. علمای جبل عامل کوشیدند تا نظریات حکومتی شیعه را در ایران پیاده کنند اما به زودی دریافتند که هدف اصلی از فراخواندن آنان به ایران بیشتر به منظور استواری بخشیدن به حیات سیاسی شاهان شیعه مذهب بوده است. با این وجود آنها از تلاش بیوقفهی خود برای در اختیار گرفتن و یا حداقل زیر نفوذ قرار دادن قدرت سیاسی دست برنداشتند و توانستند در زمان برخی از پادشاهان ضعیف صفویه بر امور مسلط شوند. بعد از تشیع، تصوف دومین عامل قدرتیابی پادشاهان صفویه بود. صفویان قبل از آن که باورهای شیعی را در خدمت اهداف سیاسی خود بگیرند و گرایش های سیاسی از خود نشان دهند در عالم تصوف سیر میکردند. آنان در ادامه راه کوشیدند تا از طریق اندیشه های صوفیانه به قدرت دنیایی دست یابند. این تلاش به ویژه بعد از بخشیده شدن گروهی از اسرای عثمانی از طرف تیمور گورکانی به خواجه علی سیاه پوش از سرعت بیشتری برخوردار شد. صوفیان صفویه که رهبران خود را تا سر حد جان اطاعت میکردند مهم ترین ابزار نظامی صفویان در دستیابی به قدرت سیاسی بودند. با این همه مدتی بعد از تشکیل سلسله صفویه، بروز برخی از تند رویها و مستمسک قرار دادن بعضی از تعالیم صوفیانه باعث ایجاد تعارضاتی بین پادشاهان صفوی و جماعت صوفیه شد. رهبران صفویه برای کاستن از این تعارض پیوندهای صوفی گرایانه خود را با مریدان کاهش دادند که این موضوع در دراز مدت به تضعیف صوفیان و در نتیجه کاهش قدرت صفویان منجر شد.
۱۱.

نگاهی به روابط سیاسی ایران و افغانستان در نیمه ی اول سلطنت رضا شاه(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: ایران افغانستان روابط سیاسی پهلوی پیمان ها

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول سیاسی
تعداد بازدید : 777 تعداد دانلود : 777
با پایان یافتن جنگ جهانی اول، امان الله خان و رضاشاه به فاصله کمی از یکدیگر در افغانستان و ایران به قدرت رسیدند. آن ها در سال های اولیه حکومت به دلیل تلاش برای تثبیت موقعیت خود ترجیح دادند پرداختن به اختلافات اساسی خود را در مرزها که میراثی از گذشته بود به زمان دیگری موکول کنند و با یکدیگر روابط حسنه داشته باشند. امان الله در بازگشت از سفر اروپایی اش میهمان رضاشاه شد اما به دلیل نزدیک شدن بیش از حد به ترکیه رضاشاه به سردی با او رفتار کرد. رفتارهای امان الله خان بعد از رسیدن به کابل تا اندازه زیادی ضد ایرانی بود و به همین دلیل باعث قطع روابط سیاسی ایران و افغانستان شد. با سقوط امان الله خان، دوران نه ماهه حکومت حبیب الله کلکانی معروف به بچه سقا آغاز شد. در این دوره هیج ارتباط خاصی میان ایران و افغانستان ایجاد نشد و دولت ایران حکومت بچه سقا را به رسمیت نشناخت. با سقوط بچه سقا محمد نادرشاه زمامدار افغانستان شد. به دنبال پیدایی برخی اختلافات مرزی بین ایران و افغانستان، محمدنادر شاه تعیین تکلیف در مورد اختلافات را به عهده ی رضاشاه گذاشت اما قتل او مانع از حل اختلافات طرفین شد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان