غلامرضا کریمی فرد

إن الأدب العالمی فی القرن التاسع عشر شهد تطوراً عظیماً وتشعبت مذاهبه تشعباً کثیراً وظهرت مدارس أدبیه متعدده وأصبح أدباء العرب ینتسبون إلی مدارس أدبیه مختلفه. أما فی عالم النقد، فقد تأثر بها النقد الأدبی العربی الحدیث وأصبح نقاد العرب یتأثرون بالمذاهب النقدیه الغربیه فی آثارهم. إنقسم النقاد العرب فی مطلع القرن العشرین، الی مذهبین رئیسیین فی النقد الأدبی یمثلون هاتین المدرستین: المدرسه القدیمه التی تعنی بالنقد اللغوی والمدرسه الحدیثه التی تعنی بالتجربه الشعریه والصیاغه الفنیه. من رواد هذه المدرسه الأخیره طه حسین . قد لعب طه حسین دوراً عظیماً فی الحیاه الثقافیه المصریه منذ بدایه القرن العشرین، حیث بدأ بمناقشه قضایا فکریه وحضاریه وسیاسیه برؤیه جدیده تعتمد منهجاً عقلانیاً، وخاض معارک عدیده مع معاصریه تهدف إلی الإصلاح فی جوانب متعدده من الحیاه المصریه وإن دراسه حیاه طه حسین تبیّن لکل دارس أو قاری، أن نشاطاته العلمیه قد بدأت بالفعل بالنقد الأدبی بما أبدی من آراء نقدیه حدیثه وبما ألّف من کتب نقدیه شهیره أسهمت فی نشأه مدرسه نقدیه حدیثه فی الأدب العربی. فی هذه الدراسه نسعی أن ندرس النقد وتطوره فی حیاه هذا الأدیب.

اندیشمندان و بزرگان فلسفه و ادبیات همواره سعی کرده اند شعر را تعریف و آن گونه که فهم آنان اقتضا می کند به بیان خصایص آن بپردازند. شعر، یکی از مظاهر آثارحیات عقلانی آدمی است که در رهگذر تحلیل ها و تفسیرهای منتقدان و شعر شناسان از هویت شعر، شناخت آن به عنوان یکی از هنرهای زیبا، از دیدگاه خود شاعران مقوله مهم و قابل توجهی است که ورود به آن، بدون شک، جهان بینی تازه ای را درشعر شناسی به روی ما خواهد گشود. این نگرگاه به شعرکه درسال های اخیر با نام «فراشعر» و درعربی «المیتاشعر» و به انگلیسی«Metapoetry» مطرح شده عبارت است از شعری که به موضوع شعر می پردازد. اینکه شعر«فرزند شاعر» باشد یا «محصول بی ت ابی آدم ی» یا «مولود حوادث زندگی» یا «حادثه ای در زبان» یا «کلامی مخیّل...» یا هر چیز دیگری که ناقدان و اهل ادب گفته اند، همه ازنگاه بیرونی وغیر شاعر به شعر است. جذابیت شعر درآنجا بیشتر آشکار می شود که خالق شعر، یعنی شاعر و از درون شعر بگوید شعر چیست. ما در این مقاله سعی کرده ایم با روش توصیفی تحلیلی به بررسی فراشعر در شعر عربی و فارسی با تکیه بر نمونگزین هایی از چند شاعر شناخته شده در هر دوزبان بپردازیم.