محمد فاکر میبدی

محمد فاکر میبدی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۵۲ مورد.
۱.

تقویم شمسی در تفسیر فریقین(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تقویم شمسی شمس قمر منازل قمر و سال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 462 تعداد دانلود : 386
مشهور میان دانشمندان اسلامی این است که نظام تقویمی مورد تأیید قرآن، نظام قمری است. حتی برخی از علما بر این باورند که نه تنها تقویم شمسی مدنظر قران نیست، بلکه مشروعیت هم ندارد چون بنای اسلام بر اساس آیه کریمه «إِنَّ عِدَّهَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنا عَشَرَ شَهْراً فی کِتابِ اللَّهِ (توبه: 36)»، بر تقویم قمری است و هرگونه تقویم دیگری مطرود است. در این مقاله بر آنیم تا اعلام کنیم گاه شمار شمسی نیز دست کم در کنار تقویم قمری از اعتبار خود برخوردار است. زیرا گرچه از منظر قرآن فلسفه منازل قمر، ابزار محاسبه، سنین و تاریخ نگاری است. لیکن با تعابیری مثل جریان شمس و قمر، مدار شمس و قمر، پدیدارشان فصول، تغییرات صیف و شتا، اختلاف شب و روز، ولوج روز و شب، مشارق و مغارب که در ارتباط با خورشید و ماه به عنوان دو آیت الهی است، مشعر به اعتبار، تقویم شمسی است. در این مقاله سعی بر آن است تا آیات مربوط با حرکت شمس و قمر به عنوان دو عامل زمان ساز، با روش نقلی (روش تحقیق)، نگاه قرآن از رهگذر تفاسیر فریقین (منابع تحقیق) به پژوهش بپردازیم تا موضع قرآن نسبت به تقویم شمسی تبیین شود. (هدف تحقیق). با بررسی های صورت گرفته ما را به این نتیجه رهنمون می سازد که قرآن با تعبیر منازل قمر و عده الشهور، دلالت بر چرخه دوازده ماهه قمری و مبنای اعمال دینی است. اما در کنار این حقیقت، واقعیت دیگری به نام تقویم شمسی نیز موردتوجه خود دارد و هیچ گاه درصدد بی اعتباری داده های تقویمی شمسی نیست. (یافته تحقیق). تقویمی که برای امور اجرایی، سیاسی واداری کشور و نیز امور معاشی و معادی انسان ها کارایی دارد.
۲.

تحلیل تطبیقی نماز مسافر از منظر اخباریون و قرآنیون(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: نماز مسافر آیه 101 سوره نساء اخباریون اهل حدیث قرآنیون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 693 تعداد دانلود : 718
تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل تطبیقی قصر نماز مسافر در دیدگاه اخباری ها و قرآنی ها به روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای می پردازد و تفسیر دو گروه از آیه 101 سوره نساء را به پژوهش می گیرد تا اشتراکات و اختلافات آن ها را درک کند و به بحث بگذارد. درباره نماز مسافر فقط یک آیه (نساء: 101) نازل شده است؛ لذا میدان تفسیر تنگ و دشوار اما اختلافات بسیار است. اخباری ها آیه را به نماز مسافر و وجوب قصر تفسیر کرده اند، که نمازهای چهاررکعتی باید دورکعتی خوانده شوند. مبنای تفسیر آن ها نیز اخبار عترت( است. قرآنی های اهل سنت از آن جا که سنت را مرجع استنباط حکم شرعی نمی دانند، بعضاً آیه را طبق ظاهر و سیاق آن به نماز خوف تفسیر کرده اند و قصر را رخصت می دانند، نه وجوب. علاوه براین، قصر را قصر در ارکان و هیأت نماز تفسیر می کنند، نه قصر در رکعات. قرآنی های شیعه به رغم اختلاف مبنایی اما در برخی وجوه قصر نماز مسافر با اخباری ها اشتراک نظر دارند؛ یعنی با نظر به اخبار معصومین( درباره احکام نماز مسافر فتوا داده اند و بر همین اساس، با قرآنی های اهل سنت اختلاف نظر دارند و بعضاً به آن ها نزدیک اند.
۳.

تفسیر تطبیقی آیه رضاع - الوالدات یرضعن(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی رضاع حولین والده مولود له

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 670
آیه { وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضَاعَهَ... } (بقره، آیه 233)، از آیات مهم و کلیدی در احکام رضاع می باشد. در این آیه خداوند به تبیین وظایف پدر و مادر در دوران شیردهی و جزئیات دیگر در این خصوص می پردازد. علاوه براین مسائلی که در این آیه مطرح می شود، در بحث نشر حرمت به واسطه رضاع مورد استناد قرار می گیرد و به همین جهت میان فرق مسلمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. روش بحث در این مقاله تفسیر تطبیقی آیه با توجه به تفاسیر فریقین می باشد. همان طور که از روش تحقیق معلوم می شود، قلمرو تحقیق تا حدودی مجموع تفاسیر آیات الاحکام معتبر فریقین و نیز برخی از کتب فقهی می باشد. در تفسیر محتوای آیه اکثریت علمای فریقین معتقدند که شیر دادن به فرزند برای مادر واجب نیست؛ بلکه حقی برای اوست. عبارت { حَوْلَینِ کَامِلَینِ } به معنای وجوب رعایت این مدت مشخص نیست و فرق مختلف در بیان حداقل و حداکثر مدت رضاع اختلاف نظر دارند. در وجوب پرداخت نفقه توسط پدر در دوران شیردهی اختلافی به چشم نمی خورد. اکثر فقهای مسلمان به جواز از شیر گرفتن کودک قبل از دو سال و یا بعد از آن، با وجود رضایت پدر و مادر معتقد هستند و اگر مادر به دلایلی نتواند فرزند خود را شیر دهد، پدر می تواند فرزند را به زن دیگری بسپارد. در این که آیا اجرت به مادر طفل تعلق می گیرد یا به زن شیرده، فقهای شیعه و اهل سنت با هم اختلاف نظر دارند. حرمت ازدواج علاوه بر نسب به وسیله رضاع هم حاصل می شود. البته با رعایت شروطی که مورد اختلاف فقهاست.
۴.

کنکاشی در حدیث ضحضاح از نگاه فریقین(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: روایات حدیث ضحضاح تفسیر قرآن إیمان ابوطالب شیعه اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 438 تعداد دانلود : 537
مسأله ایمان حضرت ابوطالب عموی بزرگوار پیامبرJ از دیرزمان مورد منازعه شیعه و اهل سنت بوده است. در یک سو علمای شیعه عقیده دارند که جناب ابوطالب با ایمان به شریعت محمدJ از دنیا رفته است. در آن سوی گمان اهل سنّت بر این است که وی ایمان نیاورده و با حال کفر درگذشته است. مستند اصلی زعم کفر ابوطالب که مبنای فکری مورخان، مفسران و متکلمان اهل تسنن قرار گرفته و به أدنی مناسبت در آثار تاریخی، تفسیری و کلامی خود دنبال کرده اند، حدیث معروف ضحضاح است که در مصادر اولیه حدیثی و ثانویه آنان به چشم می خورد. مدلول روایت این است که ابوطالب کافر از دنیا رفته، ولی به خاطر نصرت و حمایت وی از پیامبرJ و با شفاعت آن حضرت از دَرَک أسفل دوزخ، به سطح روئین جهنم یعنی ضحضاح منتقل شده است و در حقیقت با تبدیل مرحله شدید به خفیف مشمول کاهش عذاب گردیده است. موضع دانشمندان شیعه در برابر حدیث ضحضاح این است که این روایات به لحاظ سند ضعیف و از جهت فصاحت مخدوش و از نظر دلالت با یکدیگر متهافت است و ساحت ابوطالب مبرّای از رذیله کفر است. این نوشته تلاش دارد تا با روش نقلی حدیث پژوهشی پرده از واقعیت حدیت ضحضاح و حقیقت دلالت آن بردارد تا گوشه ای از حقیقت پنهان در ورای این گونه احادیث که دست ساخته حاکمان جور و جفا و دست مایه برخی از ناآگاهان است روشن گردد.
۵.

تفسیر تطبیقی «غض بصر»(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: غض بصر نگاه به نامحرم آیات الاحکام تفسیر تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 97 تعداد دانلود : 184
در نظام اخلاقی، فقهی قرآن کریم عفاف و حجاب از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از جمله روش های عفاف و حجاب در قرآن کریم با محوریت «غض بصر» در آیه 30 و 31 سوره نور مطرح شده است. این عبارت که در دو آیه از آیات الاحکام قرآن کریم مطرح شده، جایگاه ویژه ای در فهم دیدگاه قرآن در ارتباط با نحوه ارتباط زنان و مردان در جامعه دارد و از جمله مستندات فقهی برای فتوا در این زمینه است. همچنین روش عفت ورزیدن در حیطه نگاه به نامحرم را برای مؤمنین روشن می کند. مفسران فریقین از دیرباز تاکنون در معنای این عبارت و متعلق آن اختلاف نظر داشته و تفسیرهای گوناگونی ارائه داده اند. برخی معنای لغوی آن را برگزیده و برخی با قرائن عقلی آن را عبارتی کنایی دانسته اند. از طرفی متعلق غض بصر در آیه حذف شده که خود بر اجمال معنا افزوده و آراء را متشتت نموده و درنتیجه عده ای متعلق غض بصر را جنس مخالف دانسته، برخی نگاه به هر آنچه در شرع نهی شده و گروهی دیگر نگاه به عورت جنس مخالف یا موافق یا هر دو را ذکر نموده اند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی انتقادی در صدد است ضمن روشن نمودن مقصود سوره و شأن نزول آن، غض بصر و متعلق آن را به کمک سیاق و قرائن منفصله عقلی و نقلی، روشن سازد، سایر عناصر مهم در آیه 30 و 31 که مرتبط با غض بصر است را تبیین نماید و در این میان آرای مفسران فریقین پیرامون این مسأله را تحلیل و بررسی کند.
۶.

تحلیل تطبیقی کارکردهای سیاق در تفاسیر المیزان و نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر ادبی کارکردهای سیاق قاعده تفسیری تفسیر المیزان تفسیر نمونه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 620 تعداد دانلود : 130
قاعده سیاق یکی از قواعد تفسیری پرکاربرد است که نقش بسزایی در قرآن پژوهی دارد. برخی از مفسران مانند علامه طباطبایی و آیت الله مکارم شیرازی به میزان زیادی از آن بهره گرفته اند. این جستار پس از تبیین سیاق و اعتبار و شرایط تحقق آن، به جایگاه، بسامد و کارکردهای دوازده گانه آن در تفاسیر المیزان و نمونه پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد این قاعده 394 بار در تفسیر نمونه و بیش از پنج برابر آن در تفسیر المیزان مورد استفاده قرار گرفته است. این نسبت در کارکرد تبیین مفهوم آیات که پربسامدترین کارکرد در هر دو تفسیر نیز هست، تقریباً حفظ شده است. پس از آن، ارزیابی آراء مفسران، تعیین معنای واژه، تبیین قواعد ادبی، ارزیابی روایات، تاریخ گذاری قرآن، تشخیص مرجع ضمیر، تشخیص مخاطب، تبیین مبهمات، ارزیابی قرائات و تقیید مطلقات جایگاه بعدی در هر دو تفسیر را از آنِ خود کرده اند. تنها کاربردی که برخلاف روند سایر کاربردها، در تفسیر نمونه فراوانی بیشتری دارد، استخراج احکام فقهی است که به روشنی تأثیر توانایی، علاقه و هدف مفسّر را در میزان بهره گیری او از قاعده سیاق نشان می دهد.
۷.

مبانی الگوی ساختار نظام سیاسی در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 266 تعداد دانلود : 77
هر نظام اندیشه ای و رفتاری بر مبانی فکری بنا نهاده شده است به گونه ای که دیگر ساحت های آن نظام، بر پایه آن سامان می یابد. کارکرد مبانی در نظام های فکری راهبردی بوده و راه و مسیر را برای پویندگان آن روشن کرده و آنها را به سمت اهداف مطلوب خود رهنمون می کند. در پژوهش حاضر مبانی معرفتی، هستی و انسان شناسانه ساختار نظام سیاسی قرآن با استفاده از روش تفسیر موضوعی استنباطی و اجتهادی با استناد به آیات قرآن کریم و اقوال مفسران کشف و استخراج شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مبانی معرفت شناسی نظام سیاسی قرآنی علاوه بر بهره مندی از حواس، عقل، وجدان و یافته های بشری از نعمت وحی نیز برخوردار می باشد و بدیهی است که این منطق، بینش و نگرش وسیع تری به انسان می دهد و عرصه ی معرفت شناسی را گسترده تر می سازد و نیز روشن شد که مبانی هستی شناسی نظام سیاسی قرآنی بر این اندیشه استوار است که جهان خلقت از وحدت و شعور باطنی، هدفمندی، قانونمندی برخوردار می باشد. انسان شناسی قرآنی حکایت از آن دارد که انسان از ویژگی هایی همچون: اجتماعی بودن، دارای اختیار و اراده، فقر مطلق در مقابل غنای مطلق خداوندی برخوردار بوده و برای رسیدن به کمال مطلوب، نیازمند به هدایت و راهبری است. افزون بر آن مشخص شد که ساختار نظام سیاسی قرآن با توجه به مبانی معرفتی و هستی شناسانه آن برای مدیریت جهان و رساندن انسان به کمال مطلوب، یعنی «قرب الهی و لقاءالله»، نازل شده است.
۸.

نویافته ای در تحلیل اراده الهی در آیه تطهیر با بهره گیری از سیاق آیات و روایات در تطبیق منابع فریقین(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: اصحاب کساء رجس اهل بیت مانعیت اختیاری اراده تکوینی و تشریعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 908 تعداد دانلود : 951
آیه تطهیر در بیان مقام والای اهل بیت( نازل شده است. خداوند در این آیه، با لفظ «یرید»، اراده خود در اذهاب رجس و تطهیر آنها را بیان می کند. مفسران در معنای کلمه «یرید الله» نظرهای متعددی دارند. بیشتر عالمان اهل تسنن اراده را تشریعی و عالمان شیعه آن را تکوینی می دانند. با توجه به اینکه واژه «یرید الله» نقش مهمی در تفسیر و تبیین این آیه دارد، لازم است پژوهشی مستقل در تفسیر معنای «اراده» صورت گیرد. هدف مقاله حاضر تعیین مفهوم اراده در آیه تطهیر برای شناخت طهارت اختیاری اهل بیت است. دست آورد این تحقیق، اثبات اراده تکوینی در قالب تشریع (نه اراده تکوینی فارغ یا نافی از تشریع) می باشد؛ به همین جهت در دو بخش به مفهوم شناسی اراده و سپس تعیین معنای اراده در آیه تطهیر پرداخته می شود.
۹.

نقد سندی و دلالی نزول آیات قرآن در کفر ابوطالب(ع)

کلید واژه ها: قرآن منابع تفسیری ایمان ابوطالب حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 632 تعداد دانلود : 564
جناب ابوطالب به مدت بیش از چهل سال، در سخت ترین فرازهای تاریخ حیات پیامبر (ص)، پیش و بعد از بعثت، حامی آن حضرت بوده است. ایشان در تفکر شیعه دارای ایمان و از جایگاه والایی نزد اولیاء الاهی برخوردار است. لیکن به باور برخی از عالمان اهل تسنن، بدون ایمان به آیین برادرزاده خویش از دنیا رفته است و این عقیده را در آثار ادبی، کلامی، حدیثی و تاریخی خود ابراز داشته اند. آن ها با توجه به بخشی از روایات که به تفسیر قرآن نیز راه یافته، تلاش کرده اند تا نزول برخی از آیات را بر کفر ابوطالب حمل نمایند. این مقاله در صدد آن است تا به نقد و بررسی این دیدگاه تفسیری بپردازد.سؤال اصلی پژوهش این است که چگونه می توان در برابر دیگاه برخی از مفسران اهل سنت، از ایمان ابوطالب دفاع کرد.در این بررسی، نویسنده با بهره گیری از روش تحلیل محتوا و جست وجو در منابع تفسیری، علوم قرآنی و روایی به دفاع از ایمان جناب ابوطالب بپردازد. بررسی ها نشان داد که بر پایه آیات قرآن و روایت متقن، ایمان ابوطالب قابل تردید نیست و برخی احادیث درخصوص کفر ایشان از اعتبار کافی برخوردار نیستند.
۱۰.

واکاوی تطبیقی منبعیت خبر واحد در حوزه احکام و تفسیر قرآن از دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: خبر خبر واحد حجیت تفسیر قرآن و آیت الله فاضل لنکرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 218 تعداد دانلود : 787
بحث از منابع تفسیر قرآن از زمان های گذشته مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان بوده است. در این میان، «منبعیت خبر واحد معتبرِ غیرمحفوفِ به قرائن» به دلیل عدم قطعیت مفاد آن، معرکه آراء و أنظار دانش مندان گذشته و حاضر می باشد. آن چه در این نوشتار مورد توجه نگارنده قرار گرفته، تبیین دیدگاه فقیه اصولی و قرآن پژوه معاصر آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی بوده که به روش نقلی توصیفی به تبیین و تحلیل آن پرداخته شده است. در نوشتار حاضر، این حقیقت روشن می شود که آیت الله فاضل از میان قائلانِ به حجیت مطلق خبر واحد و منکرانِ مطلق حجیت آن، دیدگاه میانی را در تفسیر تمام گونه های آیات قرآن می پذیرد و آن را با روش اجتهادی اصولی به اثبات می رساند.
۱۱.

بررسی تطبیقی دیدگاه آیت الله معرفت و رشیدرضا پیرامون آیات مربوط به خطیئه آدم(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: قصه تاریخی و تمثیلی امر و نهی مولوی و ارشادی عصمت و نبوت ظلم عصیان شقاوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 317 تعداد دانلود : 924
آیت الله معرفت و رشیدرضا از مفسران معاصر و تأثیرگذاری هستند که هرکدام طبق مبنای خاص خود به تفسیر آیات قرآن پرداخته اند. مطالعه تطبیقی آرای قرآنی آن ها افزون بر فهم صحیح و دقیق نظرات آن ها به انتخاب نظر برتر نیز کمک می کند. از جمله آیاتی که این دو مفسر در مورد آن دیدگاه های تفسیری متفاوتی را ارائه کرده اند آیات مربوط به داستان سکونت حضرت آدم و حوا در بهشت و وسوسه ابلیس و خطیئه آن دو است که در سه سوره از قرآن مطرح شده است. هدف هر دو مفسر در تفسیر این آیات حل شبهه عدم عصمت حضرت آدم در مسئله سرپیچی از فرمان خداوند مبنی بر نخوردن از شجره ممنوعه است.آیت الله معرفت با قائل شدن به ارشادی بودن نهی موجود در آیه { وَلَا تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَهَ } به معناکردن و تفسیر الفاظ و آیات داستان و حل شبهه مذکور پرداخته است و رشیدرضا با قول به عدم نبوت آدم هنگام سکونت در بهشت و نیز تمثیلی دانستن این داستان، شبهه مورد بحث را دفع کرده است.در این مقاله ضمن بیان تفصیلی و توضیح آرای هر دو مفسر به صورت جداگانه در زمینه آیات مربوطه، به بررسی تطبیقی آرا پرداخته شده، نقاط قوت و ضعف هریک از این دو نظریه بیان گردیده، ایرادات وارد به تفسیر رشیدرضا در خصوص این آیات مطرح شده و نظریه آیت الله معرفت ترجیح داده شده است.
۱۲.

عناصر پیوست و گسست فکری سیاسی گروه های افراطی -تکفیری با سید قطب(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: تکفیر سید قطب حاکمیت الهی جاهلیت جهاد دشمن قریب دشمن بعید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 579 تعداد دانلود : 735
امروزه پدیده منفور و مردود افراط و تکفیر، جهان اسلام را فرا گرفته است. برخی، اندیشه های سیاسی سید قطب را منشأ شکل گیری گروه های تکفیری در سطح جهان اسلام می دانند. این امر سبب شده است تمییز فکری میان آنها و سید قطب مسئله ای دشوار شود. در پرتو این ابهام، تمامی گروه های اسلامی سیاسی معاصر، از سوی برخی به تکفیر و افراط متهم می شوند که نتیجه قطعی آن ابهام در تعامل، برخورد مناسب، نبود برنامه مشخص در برابر هر یک، و سرانجام محرومیت از همه آنها در سپهر سیاست خواهد بود. هدف این نوشتار آن است تا عناصر اصلی پیوست و گسست فکری گروه های تکفیری از سید قطب را با روش تفسیری از طریق توصیف و تحلیل داده های فکری سید قطب و گروه های تکفیری بازشناسی کند. نتیجه چنین اقدامی شفاف شدن نوع و چگونگی تعامل و برخورد با آنها در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی خواهد بود. یافته های تحقیق نشان می دهد سید قطب همواره تکفیر سیاسی را در جهت مقابله با استعمار غربی و مزدوران منطقه ای آن، وجهه همت خود قرار داده بود؛ اما گروه های افراطی متأثر از او، به دلایلی از جمله تأثیر پذیری از ابن تیمیه و وهابیت، در این وادی فکری رحل اقامت گزیدند و تکفیر اعتقادی سیاسی را پیشه خود ساختند و در نتیجه این چرخش فکری، اقدامات خشونت آمیزی را برضد مسلمانان رقم زدند.
۱۳.

نقد و بررسی آرا و شبهات نوگرایان پیرامون آیه اخفای زینت (نور:31)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: حجاب خمر جیوب زینت شبهات حجاب فمنیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 735 تعداد دانلود : 320
سیری در نظریات پیرامون آیات حجاب، به ما نشان می دهد که در عصر جدید، نظری کاملاً متفاوت درباره این آیات مطرح شده است. گروهی از نوگرایان، روش پوشش رایج بین زنان مسلمان را زیر سؤال برده و برداشتِ مشهور مفسرین از آیات حجاب را متأثر از فرهنگ و تفکر زمانه دانسته اند. پژوهش پیش رو، به روش کیفی به توصیف و تحلیل و تبیین آیه 31 سوره نور (اخفای زینت) و شبهات وارد بر آن می پردازد و صحت و سقم آنها را بررسی می کند تا روشن شود که چه عاملی سبب زیر سؤال بردن حجاب متداول شده است. این تحقیق بعد از تقسیم شبهات به دو قسم محتوایی و متنی، و بررسی و نقد شبهات، به این نتیجه رسیده که زیر سؤال بردن حجاب متداول، ناشی از دو عامل است: اول کنار گذاشتن روایات محکم و نیز استفاده از روایات ضعیف در بیان مصادیق و برداشت های تفسیری و تاریخی؛ و دوم تأثیر فرهنگ غربی بر نگاه روشنفکران غرب گرای معاصر.
۱۴.

واکاوی خطف در قرآن کریم و قانون مجازات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 67 عنکبوت آیه 26 أنفال آیه 57 قصص آیات خطف آدم ربایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 837 تعداد دانلود : 790
خطف و آدم ربایی در همه دوران ها أمری رایج بوده که با انگیزه های مختلف انجام می شده است. مشتقات واژه «خطف» در سه جای قرآن آمده است. این مقاله به دنبال بررسی خطف در قرآن کریم و قانون مجازات اسلامی است. آیات متعددی بیانگر آن است که انسان دارای کرامت است و بر پایه این أصل، انسان آزاد است و کسی حق ربایش و سلب آزادی از او را ندارد. این نگاه قرآنی در حالی است که در جامعه جاهلی عصر نزول آدم ربایی أمری مرسوم بوده است. قرآن کریم با این پدیده به مبارزه برخاست و با عنایت به دستورات معصومان^ قوانین مختلفی در این باره وضع گردید، چنانکه در حال حاضر از نظر قانونی برای مجازات مرتکبان به این جرم به صورت خاص، یک ماده و به صورت عام، چندین ماده از قانون مجازات اسلامی اختصاص یافته است و در منابع قوانین کیفری علیه آدم ربایان مصوبات فراوانی وضع شده است
۱۵.

مرجعیت علمی قرآن از نگاه علامه طباطبایی

کلید واژه ها: مرجعیت علمی قرآن کارکرد های علمی قرآن جامعیت قرآن تفسیر المیزان علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 131 تعداد دانلود : 699
مرجعیت علمی قرآن عنوان نوپدیدی در مطالعات قرآنی است و به این معناست که قرآن دارای بالاترین شایستگی های علمی در رفع نیاز ها و انتظارات علمی به نسبت دیگر منابع علمی می باشد. اعتقاد به مرجعیت علمی قرآن تابعی از پذیرش اصل جامعیت قرآن است؛ اما اعتقاد به جامعیت در همه ابعاد آن لزوماً به معنای اعتقاد به مرجعیت علمی قرآن نیست. بررسی مرجعیت علمی قرآن از نگاه علامه طباطبایی، که موضوع این پژوهش است، پیشینه خاص ندارد. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و کشفی از تفسیر المیزان و دیگر آثار علامه طباطبایی انجام شده است و هدفش بررسی میزان اعتقاد به مرجعیت علمی قرآن از نگاه علامه طباطبایی است. از بررسی های انجام شده در آثار علامه طباطبایی پیرامون مسئله مرجعیت علمی قرآن، به دست می آید که وی به مرجعیت نسبی علمی قرآن کریم معتقد است. در نوشته های علامه طباطبایی بحث مستقلی در موضوع جامعیت و مرجعیت علمی به چشم نمی خورد، اما اهمیت مسائل و موضوعات مرتبط با جامعیت و پاسخگویی قرآن موجب شده است علامه همچون دیگر مفسران ناگزیر در ذیل برخی مباحث تفسیری، دیدگاه خود را با ادبیات متفاوت دراین باره روشن کند.
۱۶.

بررسی تطبیقی انتخاب طالوت به عنوان پادشاه بنی اسرائیل در تفسیر قرآن و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بررسی تطبیقی قرآن و عهدین عهد عتیق طالوت شائول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 673 تعداد دانلود : 779
شبهه اقتباس قرآن کریم از عهدین یکی از شبهات اساسی مستشرقان به قرآن است. یکی از دلایل قائلان به این شبهه، شباهت هایی است که بین قرآن و عهدین وجود دارد و برخی موارد آن در قصص قرآن و داستان های عهد عتیق جلوه گر شده است. با مقایسه تطبیقی تفسیر قصص قرآن و داستان های عهد عتیق و استخراج تفاوت های آن می توان به این شبهه پاسخ گفت. یکی از این نقل های مشترک، حکایت درخواست پادشاه توسط بنی اسرائیل است که در نتیجه خدای متعال فردی را به عنوان پادشاه قوم برمی گزیند. این فرد در قرآن «طالوت» و در عهد عتیق «شائول» نام دارد. در این قصه شباهتی اندک و تفاوت هایی بسیار میان نقل قرآن و عهد عتیق مشاهده می شود؛ شیوه نقل حکایت و قصص در قرآن و عهد عتیق متفاوت است و پیامبران و شخصیت های برجسته در عهد عتیق هیچ گونه تقدسی ندارند. قرآن داشتن تخصص و دانش و همچنین توانایی و قدرت جسمانی را شرط لازم برای رهبری می داند ولی در عهد عتیق فقط به قدرت جسمانی اشاره شده است. روایات تفسیری و بیان تفاسیر نیز در این زمینه گاه هم سو با عهد عتیق و گاه متفاوت با آن است.
۱۷.

تناسب جرم و مجازات براساس آیات قصاص(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر فقهی آیات قصاص تناسب جرم و مجازات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 899 تعداد دانلود : 299
قرآن کریم در آیات قصاص؛ بقره / 194، شوری / 40 و غافر / 40 به مسأله تناسب جرم با مجازات آن اشاره دارد. بررسی آیات در تفاسیر مفسران اسلامی نشان می دهد که یکی از اصول کیفری اسلام، لزوم رعایت اصل «تناسب جرم با مجازات» است که به طور مستقیم در حکم قصاص نفس و قصاص اعضاء قابل ملاحظه است. قوانین جزایی اسلام، منشأ وحیانی و اراده إلهی دارد و بر پایه مبانی انسان شناسی، هستی شناسی و خداشناسی استوار است. نقش مجازات های اسلامی، حفظ اعتدال فرد و جامعه، از طریق حفظ ارزش های ثابت است. در تعیین مجازات های اسلامی، به مؤلّفه هایی مانند: معیار های تناسب میان جرم و مجازات، نوع جرم ارتکابی و خصوصیات شخصیتی مجرم و درجه و نوع تقصیر بزه دیده توجّه کامل شده است. بنابراین اهداف کیفرشناختی مانند تنبیه و اصلاح مجرم، پیشگیری عمومی و خصوصی و دفاع اجتماعی را تأمین می نماید. روش این پژوهش، با بررسی آیات و روایات فقهی حقوقی مورد بحث در کُتُب تفسیری و تحلیل داده ها با روش درون دینی به نتایج انجامید. نگارندگان در بررسی آیات مورد بحث، نشان داده اند که حقوق کیفری اسلام مبتنی بر قضاوت به حق، عدل، انصاف و تکریم انسان بوده است و مجازات ها با جرائم در خصوص آیات قصاص تناسب دارد.
۱۸.

تفسیر تطبیقی آیه زکات (انما الصدقات)(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تفسیر مقارن الصدقات مصارف زکات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 62 تعداد دانلود : 917
آیه «انما الصدقات» (توبه: 60) به تبیین مصارف زکات پرداخته و از آیات مورد اختلاف مفسران فریقین است. روش بحث در این مقاله، تفسیر تطبیقی آیه با توجه به تفاسیر فریقین می باشد. هدف آن است که با بررسی مقایسه ای نظرات و دیدگاه های فریقین، موافقات و مؤالفات مذاهب اسلامی درباره آیه مورد نظر روشن گردد. اکثریت علمای فریقین معتقدند که منظور از «الصدقات» صدقه واجب یعنی زکات است. دیدگاه مورد قبول در «لام» که بر سر فقرا آمده است، همان نظر علمای شیعه و نیز حنفی و مالکی است مبنی بر اینکه لام برای بیان مصرف می باشد، نه تملیک. در اختلاف بین فقیر و مسکین به نظر می رسد که حال مسکین از فقیر سخت تر است.مالی که از زکات به صنف عاملین داده می شود به عنوان اجرت عمل (ثمن) نیست بلکه یک حد کفایتی است که به او داده می شود. نسبت به مؤلفه قلوبهم، رقاب، غارم، فی سبیل الله و ابن السبیل هم بعد از بیان آرای فریقین، دیدگاه مختار بیان شده است.
۱۹.

ویژگی های یهود در طول تاریخ از دیدگاه فریقین با تأکید بر سوره حشر

کلید واژه ها: قرآن سوره حشر ویژگی های اعتقادی رفتاری و اخلاقی قوم یهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 582 تعداد دانلود : 541
قرآن مجید صفات و ویژگی های اقوام گذشته از جمله یهود را برای عبرت آیندگان مطرح کرده است و این خصوصیات منحصر به آن دوره تاریخی نیست؛ برای مثال، طبق تحقیقات صورت گرفته، در عصرحاضر صهیونیسم نیز که نماد بارز یهود است، هنوز چنین خصوصیاتی دارد. شناخت این صفات، مسلمین را درچگونگی برخورد و ارتباط با این قوم، یاری رسانده، به این نکته واقف می گرداند که ذلت یهود ابدی است؛ هرچند تمام منابع ثروت و قدرت جهان را در اختیار داشته باشند. نوشتار پیشِ رو، پس از تبیین آیاتی از سوره مبارکه حشر که بیانگر صفات این قوم است، دیدگاه تعدادی از مفسران شیعه و سنی را بررسی و در تأیید این ویژگی ها به آیاتی از دیگر سُوَر قرآن کریم نیز اشاره کرده است. در مرحله بعد، با تطبیق صفات مطرح شده قرآن با یهود معاصر، ثابت کرده است که یهود متأخر نیز تا حدود زیادی دنباله رو یهود متقدم است.
۲۰.

قلمرو دانشی حجیت خبر واحد(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: حجیت تفسیر روایی خبر واحد روایات تفسیری علوم انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 249 تعداد دانلود : 17
احادیث پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در کنار قرآن در معرفت بخشی و ارائه معارف الهی نقشی اساسی دارد. روشن است که همه منقولات و مرویات به لحاظ اعتبار از درجه یکسانی برخوردار نیستند؛ برخی ذاتاً یا به کمک قرائن علم آورند، بعضی دیگر تنها توانایی ظن آوری را دارند و پاره ای از روایات جز ایجاد احتمالی ضعیف هیچ نقشی ندارند. در خصوص قسم اول و سوم در اینجا سخنی نیست، اما نسبت به پذیرش و نقش قسم دوم، سه دیدگاه عمده خودنمایی می کند که به نظریه حداقلی، اعتدالی و حداکثری مشهور است. در این نوشتار با پذیرش نظریه میانی بر این باور تأکید می شود که خبر واحد عاری از قرینه افزون بر دانش فقه، در دیگر دانش های اسلامی و انسانی نیز حجت است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان