محمدجواد عنایتی راد
| مدرک تحصیلی: استادیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی |
مطالب
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۰ مورد.
درنگی در طواف النساء از نگاه قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
یکی از واجبات حج از نظر فقه شیعه، طواف نساء است که باعث حلیت همسر برای حاجی می شود. تعدادی از فقیهان شیعه برای اثبات وجوب آن، به آیه کریمه «وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ» استناد کرده اند. از نظر بیشتر مفسران شیعه، مقصود از طواف در این آیه، منحصراً طواف نساء است. اما فقهای اهل سنت دیدگاه های دیگری دارند. در این نوشتار نخست مستندات تفسیر آیه به طواف نساء نقد شده است و سپس به ترتیب اولویت، از تفسیر آیه به طواف فریضه که مختار مرحوم اردبیلی است و اجمال آیه، دفاع شده است.
بررسی معناشناختی «جعل امامت» (با تکیه بر اصل اصالت تعبیرهای قرآنی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
بررسی معناشناختی واژگان و عبارات قرآن، یکی از راه های جدید مطالعات قرآنی است. هدف نگارندگان در مقاله حاضر، بررسی این مسئله است که چرا خداوند در قرآن برای نصب امام از واژه جعل بهره جسته و از واژگانی که در حوزه معنایی آن هستند، مانند «اجتباء، اصطفاء، اختیار، فَعَلَ، صَنَعَ، خَلَقَ، وَضَعَ» استفاده نکرده است؟ برای وصول به این هدف، کلیه آیات مربوط به «جعل» و 6 آیه مربوط به «جعل امامت» مورد بررسی قرار گرفت و روشن گردید که واژه «جعل» در قرآن، هم به خداوند و هم به انسان نسبت داده شده است، ولی عبارت «جعل امامت» فقط به خداوند نسبت داده شده که بیانگر اراده و امر اوست. همچنین از طریق تحلیل سیاق و استخراج مفاهیم جانشین و همنشین «جعل»، ویژگی ها و مؤلفه های معنایی «جعل امامت» مشخص شد و با استفاده از اصل معناشناسی شناختیِ «اصالت تعبیرهای قرآنی»، روشن گردید که هیچ یک از واژه های نام برده نمی توانند جانشین واژه «جعل» محسوب شده و رساننده سطوح و لایه های معنایی آن باشند.
سیری بر اندیشه های اجتماعی امام خمینی ره(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
امام خمینی1 بی هیچ تردید، حقیقتی زنده است. پویایی، ماندگاری و مرزناپذیری این حقیقت نیز بی هیچ گمانی ریشه در هویت اسلامی آن دارد. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که بر اساس تفکرات امام خمینی، اندیشه های اجتماعی ایشان در حاکمیت اسلام، عرصه های اجتماعی و اداره جامعه چگونه نمود داشته است؛ بنابراین با روش کتابخانه ای و با استناد به سخنان ایشان، ارزش ها، سمبل ها و نشانه های اجتماعی در ساختارها که مهم ترین آن ساختار نهاد حکومت است، استخراج و نتیجه نهایی حاصل خواهد شد. بر اساس یافته های پژوهش، انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی1 دین را وارد عرصه اجتماع و حکومت کرد و ارزش های دینی و انسانی را احیا نمود. ویژگی بارز اندیشه های امام خمینی هویت دینی آن است. انقلاب اسلامی با پشتوانه باورهایی که امام خمینی1آن عقاید و باورها را از متن منابع اسلامی به گستره جامعه کشانید و عملی کرد، به وقوع پیوست. درحقیقت احیاگر بزرگ معاصر توانست با ارائه مکتب اجتماعی اسلام، خط بطلانی بر همه تلاش های فرهنگی و سیاسی دشمنان اسلام در طول یک قرن و نیم گذشته کشید که سعی کرده بودند اسلام را به کلی از عرصه زندگی جامعه بیرون برانند.
نوروز از دو نگاه
حوزه های تخصصی:
کاوشی فقهی- تفسیری در حلیت ذبیحه کتابی در پرتو آیه 5 سوره مائده(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
از آیه 5 سوره مائده حلیت ذبیحه کتابی استفاده می گردد و دلیل آن علاوه بر سیاق و امتنانی بودن حکم حلیت، این است که کلمه طعام در آیه مذکور به شهادت عرف و لغت به معنای ذبیحه و یا اعم از ذبیحه است و روایات حلیت موید آن است و روایاتی که طعام را به حبوباب تفسیر کرده اند یا از باب ذکر مصداق است و یا معارض با این روایات است و بعد از تعارض، به ظاهر آیه و اصالت حلیت رجوع می شود. و در جمع روایات متعارض، اقوالی است که قول شهید ثانی در حمل نهی بر کراهت اولی است.
جستاری تفسیری در حلیت ذبیحه کتابی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
آیه 5 سوره مائده از جمله آیاتی است که در بحث حلیت ذبیحه اهل کتاب مورد اختلاف مفسران است. در این آیه شریفه به حلال بودن طعام اهل کتاب برای مسلمانان تصریح شده است: «و طعام الذین اوتوا الکتاب حل لکم». طعام، از نظر لغویون به معنای ذبیحه یا اعم از ذبیحه است. اما در روایات تفسیری درباره چیستی طعام در آیه مزبور، تعارض وجود دارد؛ بخشی از روایات آن را به معنای ذبیحه اهل کتاب دانسته اند و در مقابل، بخش دیگری از روایات آن را به حبوب تفسیر نموده اند. این مقاله پس از بررسی های تفسیری، تفسیر طعام به حبوب را از باب ذکر مصداق طعام می داند. در صورت عدم پذیرش این نظر و باقی ماندن تعارض در روایات، این دو دسته از روایات متعارض از درجه اعتبار ساقط می گردند. در این هنگام باید به ظاهر آیه رجوع نمود و یا اینکه روایات حلیت ذبیحه را به جهت داشتن تطابق با آیه، دارای رجحان دانست.
تحلیل دیدگاه اتفاق افق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ماه قمری با دیدن ماه آغاز می شود. مشهور فقیهان دیدن ماه را در افق ناظر و جمعی دیگر در هر افقی، نشان شروع ماه می دانند. یکی از دلائل مشترک هر دو دیدگاه، روایاتی است که در آن ها کلمات مطلقی مانند رویت، اهل مصر و بلد آخر آمده است. طرفداران اختلاف افق، مطلقات را منصرف به شهرهای همگن در افق و مدافعان اتفاق افق، انصراف را نپذیرفته اند. در این جُستار پس از نقل و شرح روایات، شواهد فقهی، کلامی و تفسیری بر عدم انصراف ذکر و در نتیجه از نظریه اتحاد افق دفاع شده است.
استناد به استصحاب برای اثبات جواز تقلید ابتدائی از مجتهد متوفی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
استصحاب به عنوان یکی از مهم ترین دلایل جواز تقلید ابتدایی از مجتهد متوفی در مسائلی که در آن فتوا دارد، به چهار تقریر گزارش شده و در نقد آن عدم بقای موضوع، تعلیقی بودن، مستصحب نه مجعول شرعی است و نه دارای اثر شرعی و عدم حجیت مطرح شده است و در جواب انتقادات از کفایت حدوث فتوا در جواز تقلید و تنجیزی بودن استصحاب و محل تحقق شک و در نتیجه دارای اثر شرعی آن و حقیقی بودن قضایای شرعی دفاع و در نهایت با استفاده از روش تحلیل مسائل اصولی استصحاب در جواز تقلید ابتدائی معتبر شمرده شده است.
نظریه طراحی هوشمند در مواجهه با خداناباوری جدید(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
پژوهش های عقلی نوین سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳
61 - 78
حوزه های تخصصی:
جریان شناسی خداناباوری جدید و چالش هایی که پیش روی دین ورزان قرار داده است از جمله مسائل جدی می باشد که در این سال ها، الهی دان های مسیحی را به موضع گیری واداشته است. خداناباوری جدید، خوانشی جدید از الحاد است که هجمه ای خصمانه علیه هرگونه دین باوری، به ویژه دیانت مسیحی، را سرلوحه فعالیت های خود قرار داده است. در سال های منتهی به دهه اول قرن بیست و یکم، دفاعیه های متعهدان به دین در برابر این هجمه جدید افزایش یافته است که نظریه «طراحی هوشمند» یکی از دفاعیه های علمی در برابر این جریان محسوب می شود. این نوشتار به بررسی این دفاعیه در برابر خداناباوری جدید پرداخته و کارایی و توفیق آن را در رسیدن به اهداف خود بررسی می نماید. در نهایت این نتیجه به دست می آید که نظریه طراحی هوشمند در برابر چالش هایی که با آن مواجه است، مانند، اصل آنتروپیک، نظریه فرگشت، و برخی تبیین های الهیاتی درباره جهان، قادر به اثبات طراحی هوشمند برای جهان نیست. در نتیجه برای اثبات طراح هوشمند باید به دنبال دلایل فلسفی و الاهیاتی دیگری بود.
بررسی مفهوم غلوّ و غالی گری در نظریات ولایی حافظ رجب برسی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
حافظ رجب برسی یکی از عرفای شیعی مذهب است که درباب مقامات عالی و معنوی و فضائل امام علی (ع) دارای نظریات بلندی است. بعضی از علمای هم زمان و پس از وی او را به غالی بودن متّهم نموده اند. برخی هم مانند، امام خمینی و حسن زاده آملی و امینی به دفاع از وی برخاسته و رفع تهمت از جنابش نموده اند. مسئله اصلی نوشتار حاضر، بررسی مفهوم غلوّ و غالی گری در نظریات ولایی برسی، در باره امیرالمؤمنین به ویژه در حوزه تأویلات قرآنی وی است. لذا به منظور روشن شدن این که، آیا نظریات ولائی این عارف در مورد آن حضرت غلوّ آمیز است یا خیر و اگر غلوّ آمیز است آیا این غلوّ، غلوّ الحادی است یا غیر الحادی و اگر غلوّ آمیز نیست چرا برخی نسبت غلوّ و غالی گری به ایشان داده اند؛ به بررسی برخی از مهم ترین دیدگاه های ایشان در کلیّه آثار وی پرداخته شده است. ای ن ب ررس ی با ریشه یابی مفهوم غلوّ و ابعاد آن در کلام شیعی به ان ج ام رسیده است و از آن جائی که بیشترین نظریات ولائی این اندیشمند در کتاب م ش ارق الاان وار ال ی ق ین آمده بیشتر این کتاب مورد توجّه قرار گرفته است. نتی ج ه ای ن تحقیق، رفع تهمت غلوّ در بعد الحادی و غیر الحادی در اندیشه ها و تأویلات قرآنی وی است اگر چه همانطور که علامه مجلسی فرموده مطالبی در اندیشه های این اندیشمند یافت می شود که ایشان در بیان آن ها متفرّد است تفصیل مطالب را در مقاله باید جست.
بررسی روش معناشناسی صفات خبری در کتاب التوحید ابن خزیمه، استدلال ها، تحلیل ها و نقد آنها(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اندیشه نوین دینی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۴
61-86
حوزه های تخصصی:
دانشمندان مسلمان، در معناشناسی صفات خبری روش هایی از قبیل؛ تاویل، تشبیه، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح کرده اند. ابن خزیمه فقیه و محدث بزرگ اهل سنت در کتاب التوحید، با استنادبه آیات و روایات به معنا شناسی صفات خبری پرداخته است. سؤال این است که روش معناشناسی، استدلال و تحلیل های او چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که روش وی، بر پایه اصالت معنای ظاهری الفاظ بنا شده و استدلال های او ناسازگاری درونی دارد. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی تحلیلی، این نتایج حاصل شد. ابن خزیمه با تکیه بر ظواهر الفاظ خدایی، انسان گونه به تصویر کشیده است. شیوه او با آیات، روایات و دلیل عقلی متعارض بوده و استد لال و تحلیل او ناشی از انگاره هایی غیرقابل توجیه می باشد. روش ابن خزیمه، مستمسک رهبران سلفی همچون ابن تیمیه و مستند گروه های وهابی قرار گرفته و روشن نمودن ناکارآمدی آن، می تواند در دفاع از توحید ناب، تاثیرگذار و مفید باشد.
بررسی کارآمدی نظریه طراحی هوشمند در چالش علم و دین(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اندیشه دینی دوره هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶۹
1 - 28
حوزه های تخصصی:
تعارض و نزاع میان علم و دین و بررسی آرا و دیدگاه های گوناگون این حوزه، چالش همیشگی فلسفه دین بوده است. یکی از مهم ترین مباحث این حوزه، تعارض میان نظریه فرگشت و اعتقاد به آفرینش موجودات بر مبنای ظاهر کتاب مقدس است. این چالش نظریه های گوناگونی را از انکار تام فرگشت تا پذیرش کامل آن در نظام فکری دینی در بر داشته است. یکی از این نظریه ها، « طراحی هوشمند»است که بیان می کند نظام پیچیده خلقت، حاصل طراحی مدبرانه طرّاح خردمندی است که به قلم صنع خود، نظام آفرینش را بر این اساس بنانهاده است. این نظریه با تمسک به مقدمات علمی چون «پیچیدگی کاهش ناپذیر» و «پیچیدگی معین شده» بی هدف بودن فرایند خلقت و نیز تصادفی بودن روند آفرینش را زیر سؤال برده و سعی دارد روش شناسی علمی رایج را به چالش کشانده و فرگشت را نظریه ای ناتمام و جهت دار در رواج اندیشه مادی گرایی معرفی نماید. این پژوهش درصدد بررسی جایگاه نظریه طراحی هوشمند در چالش علم و دین است و در پایان این نتیجه حاصل می شود که خود این نظریه با چالش هایی روبرو است و نمی توان آن را پاسخی مناسب در رابطه علم و دین تلقی کرد.
حکم طواف از طبقات بالاتر از کعبه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
معنای اصلی طواف چرخیدن دور چیزی توأم با احاطه حسی یا معنوی است و در صحت طواف از طبقات بالاتر از کعبه به صدق عرفی طواف و موضوعیت مکان خانه به روایات و الحاق هوای مسجد و کعبه به مسجد و کعبه، استدلال شده که روایات مورد استناد علاوه بر ضعف سندی دلالتشان تام نیست و آیه و لیطفوا بالبیت العتیق و روایات طواف بیت به ضمیمه فهم عرف غیر متسامح، ظهور در محوریت خود بیت در طواف دارد.
نقد نظریه ی تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
اندیشه دینی دوره ۲۱ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۸۰
1-26
حوزه های تخصصی:
نظریه تحول عام معرفت دینی که موجب شک گرایی و نسبیت گرای در معرفت دینی گشته مبتنی بر مبانی است از جمله 1. جدای دین از معرفت دینی 2. تحول عام در علوم 3. ترابط عمومی تمام معارف 3. تاثیری پذیری معارف دینی از معارف بشری 4. صامت بودن شریعت 5. تاثیر پیش فرض های مفسر بر متن. که بر اساس این مبانی نمی توان به هیچ فهم ثابت و ماندگاری از دین دست یافت، حال در این مقاله به روش عقلی و تحلیلی مبتنی بر نظریات آیت الله جوادی آملی به نقد این نظریه و مبانی آن پرداخته ایم، عدم تحول در برخی علوم همچون گزاره های یقینی، ضروریات عقلی و صدق و کذب گزاره های علوم، وجود تحول تنزلی در کنار تکاملی، عدم تاثیر بالجمله علوم بر معارف دینی، بی دلیل بودن ترابط و تحول عام معارف بشری و به تبع معارف دینی و تناقض درونی موجود در آن، و پذیرش قواعد حاکم بر روش شناختی زبان از عوامل مهم عدم پذیرش تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت الله جوادی آملی می باشد و در واقع این نظریه به «تبدل معرفت» می انجامد. همچنین تمایز انگاره بین اصل دین و معرفت شناسی دین و عدم وصول به درک حقیقت دین از نشانه های دیگر مردود بودن این نظریه می باشد.