صمد آقامحمدی

موضوع شایستگی رهبران نظامی که در مواقع بحران و غیرقابل پیش بینی، تصمیم گیری می نمایند به عنوان یکی از موضوعات و دغدغه های اصلی حوزه دفاعی مطرح است. تجربه سالیان دفاع مقدس ثابت کرد فرماندهان نظامی با قابلیت های رهبری مناسب و با تأسی از دین مبین اسلام، می توانند الگویی موفق از رهبری نظامی را به جهانیان ارائه نمایند. هدف اصلی این تحقیق، تدوین الگوی شایستگی های دینی رهبران نظامی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از روش های کمّی و کیفی استفاده شده است. ابتدا مروری بر اسناد بالادستی، کتب و پژوهش های پیشین انجام شد و درادامه با استفاده از داده های حاصل از این مطالعات، مصاحبه عمیق حضوری در چندین جلسه با 15 نفر از خبرگان نظامی دانشگاهی به عمل آمد. پس از دریافت نتایج، داده ها به صورت تحلیل مضمون مورد تحلیل کیفی قرار گرفت و چارچوب مفهومی و مدل تحقیق، منتج از کدها و مقوله های به دست آمده، طراحی شد. در ادامه نیز جهت وزن دهی و اولویت بندی مدل، از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. نتیجه این تحقیق مبین این مطلب است که از مؤلفه های احصاشده، به ترتیب، مؤلفه های معنویت، رفتاری، مکتبی و بینشی، بیشترین تأثیر را در شایستگی های دینی رهبران نظامی دارند.

سامانه های خبره تصمیم گیری مبتنی بر قواعد فازی روشی برای پردازش وقایع غیر قطعی ارائه می کنند. این عمل دقیقاً همان شرایطی است که در صحنه نبردهای آینده با آن روبرو هستیم. در این راستا حوزه های فرماندهی  و کنترل نیز از این امر مستثنی نبوده و کشورهای پیشرفته توانسته اند با استفاده از سامانه های خبره مبتنی بر قواعد فازی، امکان تصمیم گیری صحیح و سریع را در شرایط بحران فراهم کنند. در سامانه های عملیاتی، اطلاعات مهم از دو منبع سرچشمه می گیرند. یکی از منابع، افراد خبره می باشند که دانش و اگاهی شان را در مورد سامانه با زبان طبیعی تعریف می کنند. منبع دیگر اندازه گیری ها و مدل های ریاضی هستند که از قواعد فیزیکی مشتق شده اند. بنابراین مسأله مهم، ترکیب این دو نوع اطلاعات در طراحی سامانه ها است. برای انجام این ترکیب، سؤال کلیدی این است که چگونه می توان دانش بشری را به یک فرمول ریاضی تبدیل کرد. اساساً آن چه که یک سامانه خبره مبتنی بر منطق فازی انجام می دهد همین تبدیل است. الگوی ارائه شده در این مقاله، پیشنهادی برای شروع تحقیقات متخصصین علوم مرتبط با حوزه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی برای دستیابی به سامانه های هوشمند تصمیم گیری خبره مبتنی بر منطق فازی است.

استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری در حوزه های مختلف توانسته است با توانمندسازی و یکسان سازی دسترسی به دانش و اطلاعات موجود، زمینه را برای کمک به تصمیم گیری درست و سریع برای افراد کم تجربه فراهم کند. در این راستا حوزه های نظامی نیز از این امر مستثنی نبوده و کشورهای پیشرفته توانسته اند با استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری تاکتیک های پدافند هوایی امکان تصمیم گیری صحیح و سریع را در شرایط بحران فراهم کنند. هدف از این مقاله معرفی سامانه هوشمند تصمیم گیری  خبره  مبتنی بر قواعد فازی است که می توانند با استفاده از تکنیک های هوش مصنوعی امکان اتخاذ یک تصمیم صحیح و سریع را برای ایجاد تاکتیک مناسب در برابر تهدیدات هوایی که سامانه های کنترل و فرماندهی و جنگ افزارهای زمین به هوا با آن مواجهند فراهم کنند. با امکانات دریافت، نگهداری، بازیابی، به هنگام سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل، مدل سازی و نمایش داده های مکانی گوناگون یک ابزار عالی تصمیم گیری برای فرماندهان نظامی در عملیات ها می باشد به طوری که امروزه استفاده از کاربردهای GIS در امور نظامی و دفاعی شیوه های عملیاتی را منقلب ساخته است. نیروهای نظامی GIS را در کاربردهای متعددی از قبیل مدیریت میدان جنگ، پاکسازی میدان مین، عملیات های حافظ صلح، سیستم های اطلاعات جاسوسی، آموزش و ... به کار می گیرند. این مقاله مروری اجمالی بر به کارگیری GIS در کاربردهای نظامی خواهد داشت.