سلمان زالی

یکی از مهم ترین بحث های حوزه آسیب های اجتماعی، اعتیاد و مواد مخدر است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع اجرای سیاست های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه مبارزه با مواد مخدر و در راستای آسیب شناسی حوزه اجرای خط مشی عمومی انجام شده است. بدین منظور با 18 نفر از متخصصان مرتبط با این سیاست ها و با استفاده از راهبرد مطالعه موردی، مصاحبه شد و مبتنی بر روش تحلیل مضمون، شبکه مضامین موانع اجرای سیاست های کلی مبارزه با مواد مخدر ظهور یافت. یافته های این پژوهش، حاکی از تاثیر بازیگران، فرایند، ساختار و محیط خط مشی گذاری در اجرای این سیاست ها است. در گام بعد، عناصر شبکه مضامین، در قالب الگوی CIPP سازمان دهی شدند و روابط بین آنها برقرار شد. در این الگو، سیاست های کلی مبارزه با مواد مخدر در بخش ورودی ها، بازیگران، فرایند و ساختار خط مشی گذاری در بخش پردازش و محیط خط مشی گذاری در بخش زمینه جایابی شدند و درنهایت، عدم اجرای اثربخش، کارآمد و مطلوب سیاست های کلی مبارزه با مواد مخدر، به عنوان محصول و برونداد این الگو در نظر گرفته شد.

روش مرسوم اولویت گذاری در آینده پژوهی، روش فن آوری های کلیدی است. در این روش با دو معیار جذابیت و امکان پذیری و در فرآیندی خبره محور، گزینه هایی که از اولویت بیشتری برخوردار باشند، از یکدیگر تمیز داده می شوند. آن چه که نیاز به ابداع روشی نو را آشکار می کند، ابهام در میزان اثربخشی گزینه های برگزیده در مواجهه با «آینده های بدیل» است. به همین منظور، در این مقاله، با عنایت به این مهم، الگوی نوینی برای اولویت گذاری معرفی می شود. دستاورد این پژوهش، یک الگوی نوین اولویت گذاری به نام «اولویت گذاری پابرجا» است و روش شناسی پژوهش، روش شناسی ابداع یک الگوی جدید است. اولویت گذاری پابرجا، بر روش ها و مفاهیم آینده پژوهی، بنا نهاده شده است. اولویت گذاری پابرجا، عرصه ی نوآوری است و در نهایت آن، سبدی از گزینه ها معرفی می شود که در شرایط مختلف به کمک سازمان بیاید. بر اساس این الگو، فرآیند پژوهش، نسبت به زمان و منابع آن تعدیل می شود. هم چنین، اولویت گذاری پابرجا، ترکیب ی از تحلیل کمی و کیفی است. بن ابراین، با اولوی ت گذاری پابرجا و در پرتو درک چندگانه از آینده، ارزش راه کارها و سیاست های مختلف نمایان می شود. الگوی اولویت گذاری پابرجا، شامل نُه گام اساسی است که با مشارکت صاحب نظران و ذی نفعان مختلف پدید آمده و تکامل یافته است. مهم ترین یافته ی پژوهش، بهینه سازی و ارتقای کیفی این الگو، از طریق اجرای آن در میدان عمل و در یک صنعت راهبردی در حوزه ی دفاعی و در مورد سامانه های ضد بالگرد آزموده شده و به نتیجه ی مطلوب دست یافته است.