عطاءالله عرفانی

فضاهای شهری به عنوان عرصه اصلی زندگی و فعالیت مردم، امروزه با مشکلات متعدد کالبدی، مدیریتی، اجتماعی، فرهنگی مواجه بوده که ناشی از بی توجهی به نیازهای اساسی اقشار گوناگون جامعه و استفاده کنندگان متنوع آن ها در برنامه ریزی و طراحی این فضاها می باشد که به دنبال آن نارضایتی استفاده کنندگان را به دنبال خواهد داشت؛ که در همین راستا هدف این پژوهش ارائه راهبردها و راهکارهایی جهت بومی سازی فضاهای شهری معاصر به منظور به حداکثر رساندن کیفیت عملکردی این فضاها می باشد، لذا این پژوهش پس از بررسی نمونه هایی از فضاهای شهری کهن و معاصر، به تبیین معیارهای ایرانی-اسلامی و چگونگی طراحی این فضاها پرداخته و سپس معیارهای بومی سازی فضاهای شهری را استخراج و دسته بندی می نماید. در ادامه فضاهای شهری موجود در شهر سنندج را بررسی نموده و با استفاده از تکنیک FMEA مشکلات و ناکارآمدی این فضاها را شناسایی می کند. در نهایت این مقاله سعی دارد با استفاده از روش مذکور و با ارائه بیانیه های طراحی برگرفته از شاخص های ایرانی-اسلامی الگوی مناسبی جهت بومی سازی فضای شهری در شهر سنندج ارائه نماید.

با توجه به تحولاتی که در عرصه معماری خصوصاً قرن اخیر صورت گرفته است ابهامات از چگونگی ابراز احساسات مخاطبین، در دو زمان اوایل و اواخر قرن، در بین عموم مشاهده می شود. در نگاه های امروز، عدم رغبت و بی میلی در وجود بعضی از شاخصه های معماری نوین چه از سبک مدرن و نئومدرن و... در بین عموم مشاهده می شود. گونه ای بیزاری و خستگی عامه را از تشویق آنهمه زحماتی که فلسفه ها در پشت آن خوابیده بوده است، معذور نموده است. چه که این موضوع در تنوع و تغییر یا تجدید نظر در سطور فلسفه های بافته شده شاید مصلحتی را باعث شده است. در هر حال وجود این حرکت ها بی شک موجب شکوفائی و پویائی زنان و سعه صدر و تأمل بیشتر آیندگان در حال هرچه مسالمت آمیزتر بودن عنصر مهم معماری و شهرسازی برای عموم را موجب گردید.

امروزه حس مکان و هویت مکان از مهم ترین مسائل پیش روی معماری معاصر است. توجه به هویت بنا وعوامل کالبدی واجتماعی و سایر عوامل می تواند حس تعلق مکانی و همبستگی را به شهروندان القا کند و آن ها را به همکاری و مشارکت بیشتر در اجتماع تشویق کند. با گذشت سال ها، در ساخت بناهای جدید نقش هویت کمرنگ-تر شده و بناها و عناصر کالبدی تقلیدی و بی هویت به طور گسترده ای در حال افزایش می باشند. این در حالی است که سازه های سنتی، در ایجاد فضاهای باهویت موفق بوده و همچنان هویت و جذابیت خود را برای شهروندان حفظ کرده اند. بناهای امروزی از درک روح انسانی و تعلق اجتماعی به دور شده اند و به همین دلیل توجه به عوامل مؤثر در تعلق به مکان در طراحی جداره سازه های سنتی و تعمیم آن به بناهای امروزی یکی از ضرورت های مهم در عرصه طراحی مجتمع ها و محیط های مسکونی می باشد. در این مقاله پس از تبیین ابعاد حس تعلق به مکان، نقش عوامل مختلف به خصوص عوامل کالبدی-محیطی و اجتماعی و چگونگی تأثیر این عوامل بر حس تعلق به مکان و همچنین ابعاد و عوامل هویت بخش به جداره سازه های سنتی مورد تحلیل قرار گرفته تا بتوان با تأثیر گرفتن از معماری گذشته و سازه های سنتی در جهت پررنگ کردن هر چه بیشتر هویت و حس تعلق مکان در معماری امروز کشورمان گام برداشت. در این پژوهش از روش تحلیلی-توصیفی و برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای،اسنادی استفاده شده است.

نگاهی گذار به معماری بومی مناطق مختلف ایران، حکایت از شناخت خصوصیات محیطی، به خصوص اقلیمی پهنه های مختلف ایران، و مخصوصاً منطقه اورامانات چاره اندیشی هوشمندانه نیاکان ما برای استفاده هر چه بیشتر از مواهب طبیعی و مقابله با مشکلات و ناهنجاری های اقلیمی محیطی آن دارد. در این مقاله سعی بر آن است ضمن نگاهی کلی بر معماری و معماری بومی، به شناسایی نقش آن در دستیابی به توسعه پایدار و اهداف آن نیز اشاره مختصری شود. در این پژوهش سعی بر آن است که روستای اورامان تخت از روستاهای صاحب سبک توابع استان کردستان، که نمونه ای از معماری بومی، طراحی شده بر اساس چرخه زیستی و ارزش های انسانی، استفاده از منابع موجود در طبیعت منطقه بدون آسیب رسانی به محیط، همزیستی با طبیعت با توجه به ارزش های معنوی، زیبایی شناسانه و انسانی که در نهایت احترام به طبیعت را الگوی شکل گیری بافت خود قرار داده است را مورد بررسی قرار داده و به ارائه راهکارهایی برگرفته از معماری بومی ایرانی در قالب معماری پایدار و خواهد رسید و این پژوهش بر اساس روش توصیفی و تطبیقی انجام یافته است.

قدمت سازه های چادری به زمانی باز می گردد که انسان برای محافظت در برابر عوامل جوی به چادرها پناه بردند. قدیمی ترین چادرها شناخته شده در سیبری، ایسلند و آلاسکا می باشد. سازه چادری یکی از انواع سازه های کششی است که بشر از دیرباز برای ساخت محل زندگی خود از آن استفاده کرده است. امروزه به مدد پیشرفت هایی که در زمینه فن آوری صورت گرفته است این سیستم ساختمانی قابلیت به وجود آوردن فرم های آزاد و بسیار متنوعی را داراست. مکان ها معمولاً کلیت های محیطی هستند، همچون کشورها، مناطق، چشم اندازها، سکونتگاه ها و ساختمان ها هستند. مکان به عنوان یک مجموعه دارای پتانسیل و کمک کننده به روندی است که در آن افراد حس مکان، تعلق و هویت را توسعه می دهند و آن ها را حفظ می نمایند. انسان دارای ارتباط تنگاتنگی با محیط است و همان گونه که ظرفیت های محیط تغییر می کند نوع ارتباط نیز تغییر می کند. تعلق به مکان از جمله تجربیات احساسی و قابل درک است و شامل اعتقادات فرهنگی و فعالیت هایی است که انسان را به محیط پیوند می دهد. لذا باید قبل از هر تغییر در محیط تاثیرات آن در کوتاه مدت و بلند مدت در نظر گرفته شود.

ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﺮم ﻣﻌﻤﺎري و ﺳﺎزه ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺴﻴﺎر در ﻣﻌﻤﺎري سنتی اﻳﺮان ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳ ﻠﺠﻮﻗﻲ و ﺗﻴﻤ ﻮري و در اروﭘ ﺎ ( ﺑﻮﻳﮋه ﮔﻮﺗﻴﻚ) وﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﻮﻣﻲ اﻛﺜﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. و در معماری های جدید مانند معماری های، تک از سازه به عنوان زیبایی در معماری استفاده میشود در این مقاله سعی برآن شده که با شناخت و جایگزینی سازه های مدرن به جای سازه های سنتی که البته با تکنولوژی زمان خود هماهنگ بوده معماری سنتی را با سازه جدید تلفیق کنیم ﺗﺎ اﻳﻦ دو ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ (ﻣﻌﻤﺎري و ﺳﺎزه) زﻳﺒﺎﻳﻲ و اﺳ ﺘﻮاري ﺟﺪﻳ ﺪي را با حفظ عناصر و حس معماری سنتی ﺷ ﻜﻮﻓﺎ ﻛﻨﻨ ﺪ. ﺑﻲ ﺗﺮدﻳﺪ زیبایی یک اثر معماری ﺑﻪ هماهنگی و یکپارپگی ﻓﺮم ﺳﺎزه و ﻓ ﻀﺎي ﻣﻌﻤ ﺎري اﺳ ﺖ. ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻓﺮم معماری سنتی و ﺳﺎزه های مدرن میتواند ﺗﻨﺪﻳﺲ ﺧﺎﺻﻲ را ﭘﺪﻳﺪ آورد ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻼﻗﻴﺖ در ﺳ ﺎزه، ﻓ ﺮم معماری و ﻓ ﻦآوري ﻫ ﺎي وﻳ ﮋه اي در ﺳﺎﺧﺖ و همچنین ارتقاع و حفظ معماری ایرانی باشد.