محمدامین پاک زمان قمی

پرسش اساسی مقاله حاضر، این است که آیا دینداری ذاتاً منجر به نامداراگری می شود؟ با مرور ادبیات موجود، دیدگاه روابط میان گروهی و دیدگاه تفاوت های فردی درباره رابطه بین دینداری و (نا)مداراگری اجتماعی بیان گردید. استراتژی تحقیق از نوع قیاسی، طرح تحقیق از نوع همبستگی و ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه های استاندارد و محقق ساخته می باشد. جامعه آماری، شهروندان 18 سال به بالای شهرستان کاشان و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 531 نفر می باشد که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شده است. به منظور تضمین اعتبار سنجه های تحقیق، از روش اعتبار محتوا استفاده گردید و به منظور بررسی پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد بین دینداری و مداراگری یک رابطه منفی و معنادار وجود دارد. با این حال، نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد با ملاحظه اثر تعاملی متغیر اقتدارگرایی، رابطه منفی مشاهده شده در تحلیل دو متغیره به یک رابطه مثبت تبدیل می گردد. نتیجه گیری نهایی این است، در مورد رابطه دینداری و نامداراگری، دین و دینداری فی نفسه مسئله نیست؛ بلکه، مشکل با شیوه ای است که برخی از افراد دیندار هستند. بنابراین، دینداری، ذاتاً منجر به نامداراگری نخواهد شد.

یکی از مسائل اساسی جوامع در حال گذار، مسئله تغییرات دینداری از بعد نسلی است. در تبیین این مسئله، بیشتر تحقیقات صرفاً مبتنی بر رویکردهای ساختاری و کلان می باشند. این تحقیق علاوه بر توجه به رویکرد کلان، با تأکید بر پدیده های خرد دامنه، مانند خانواده و از طریق مقایسه خانواده های روحانی و غیرروحانی، در پی بررسی سهم مؤلفه های دینی خانوادگی در تبیین تفاوت نسلی از حیث دینداری است. در این پژوهش، از روش پیمایش و تکنیک پرسش نامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. از میان کلیه خانواده های روحانی و غیرروحانی شهر قم، که دارای حداقل یک فرزند 18 تا 29 سال بودند، تعداد 390 نفر پدر و یک فرزند آن، به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد علاوه بر رابطه معنادار تفاوت نسلی با متغیرهای توافق دینی والدین و درک از اهمیت دینداری برای پدر و اجتماعی کردن دینی، تفاوت نسلی از حیث دینداری در خانواده های روحانی، به طور معناداری کمتر از خانواده های غیرروحانی است.

هدف از پژوهش حاضر، به کارگیری روش فراتحلیل به منظور تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات صورت گرفته پیرامون ارتباط میان دینداری و سرمایه اجتماعی می باشد. بدین منظور 20پژوهش انجام شده در بین سالهای 94-1384 در زمینه ارزیابی ارتباط میان دینداری و سرمایه اجتماعی که در فصلنامه های معتبر علمی به چاپ رسیده اند، جهت بررسی انتخاب شدند. پژوهش های منتخب به روش پیمایشی و با به کارگیری ابزار پیمایش در جوامع آماری متفاوت و برحسب سنجه های پایا به انجام رسیده اند. در گام نخست ارزیابی پژوهشهای منتخب، مفروضات همگنی و خطای انتشار مورد بررسی قرار گرفتند؛ بر این اساس یافته ها حکایت از ناهمگنی اندازه اثر و عدم سوگیری انتشار مطالعات مورد بررسی داشتند. در مرحله دوم، ضریب اندازه اثر با به کارگیری نسخه دوم نرم افزار CMA مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان دادند که اندازه اثر یا ضریب تأثیر دینداری بر سرمایه اجتماعی معادل 388/. می باشد که بر حسب نظام تفسیری کوهن، در حد متوسط ارزیابی می شود. همچنین نتایج نشان می دهد متغیرهای گروه های نمونه ای و میدان مطالعه می توانند در رابطه بین دینداری و سرمایه اجتماعی نقش تعدیل کنندگی را ایفا نمایند. در واقع می توان گفت سرمایه اجتماعی در بین کارمندان و دانشجویان بیشتر از شهروندان و نیز در بین مراکز استان و شهرستان بیشتر از تهران متأثر از دینداری است.