محمود رضایی دشت ارژنه

محمود رضایی دشت ارژنه

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شیراز

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۶ مورد.
۲۱.

بررسی تحلیلی - تطبیقی رمان دراکولای برام استوکر و اسطوره ی ضحّاک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دراکولا ضحّاک آنیما پیر خرد سایه بازگشت دوباره.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 685 تعداد دانلود : 764
در این جستار نگارندگان با واکاوی و مقایسه ی تحلیلی تطبیقی رمان مخوف دراکولا اثر برام استوکر و اسطوره ی کهن ضحاک، به این دریافت رسیده اند که دو اثر یاد شده علی رغم روساخت ناهمگونشان، در بسیاری از موارد همگون اند و شاخصه های بنیادین اسطوره ی ضحاک، در رمان معاصر دراکولا به شکلی برجسته تبلور یافته است؛ چنانکه در هر دو اثر ضد قهرمانان(دراکولا و ضحاک)، زشت چهر ودیوصفت هستند، در هر دو، ضد قهرمان پس از مرگ یا اسارت در بند، دیگربار به جهان برمی گردد و تباهی پیشه می کند، در هر دو، ضد قهرمانان، عاشق تاریکی و ظلمت اند، در هر دو، پیر خرد، آنیما و سایه کنش فعالانه ای دارند، در هر دو ضد قهرمانان روح اهریمنی خود را به دیگران انتقال می دهند، در هر دو آنیما از چنگ سایه رها می شود و یا به تعبیری دیگرگونه، ابرهای باران زا از اسارت اژدهای خشکسالی آزاد می گردد، در هر دو ضد قهرمانان آدم خوار هستند و در گذر زمان دچار مسخ می شوند و به جادوگری روی می آورند.
۲۲.

بررسی پیوند اسب با پری و باروری، دیو و جادو و مرگ در حماسه های منظوم، منثور و ادب عامه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسب حماسه فولکلور آب باد مرگ شیطان و پری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 402 تعداد دانلود : 792
اسب یکی از رازآمیزترین بن مایه ها در ادب حماسی است که همواره در کنار قهرمان نقش آفرینی کرده و گاه حتی با قهرمانان یکی پنداشته شده است و در گذر زمان، خویشکاری های متنوعی را به خود گرفته است. در این جستار بر اساس روش تحلیل محتوایی، آثاری چون شاهنامه فردوسی، طومارهای نقالی ، زرین قبانامه ، اسکندرنامه ، داراب نامه ، فیروزشاه نامه ، حمزه نامه و ا بومسلم نامه بررسی شد تا روشن شود که اسب چه خویشکاری های خاصی در این متون دارد. پس از واکاوی متون یاد شده روشن شد که اسب علاوه بر پیوند با پهلوان و باد و آب که در پژوهش های پیشین به آن اشاره شده، ارتباطی معنادار با پری و باروری، دیو و جادو و مرگ دارد؛ به این ترتیب که گاه اسب در هیئتی پری وار، با باروری پیوند می یابد، گاه سویه ای منفی به خود می گیرد و با دیو و جادو این همانی پیدا می کند و گاه به شکلی رازآلود، نماد مرگ واقع می شود.
۲۳.

ملاحظاتی درباره ی منظومه ی قندهارنامه ی میرزا عبدالقادر تونی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قندهارنامه میرزا عبدالقادر تونی شاه صفی شاه عباس دوم صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 708 تعداد دانلود : 63
قندهارنامه ی میرزا عبدالقادر تونی حماسه ای تاریخی مربوط به دوره ی صفوی است که تک نسخه ی موجود آن ناقص و تا به حال تصحیح و بررسی نشده است. این پژوهش ضمن معرفی این نسخه و بررسی زندگی سراینده ی آن، به مقایسه ی حوادث آن با دیگر آثار تاریخی پرداخته است. بررسی متن تذکره ها نمایانگر آن است که مهم ترین و معتبرترین قول درباره ی سراینده ی قندهارنامه، تذکره نصرآبادی است که نام سراینده را میرزا عبدالقادر تونی می داند. بعضی از کلماتِ ابیاتی که در تذکره نصرآبادی و قصص الخاقانی از قندهارنامه آمده است با ابیاتی که در نسخه ی حاضر وجود دارد، متفاوت است. این اختلاف، نشان از نسخه ی دیگر قندهارنامه دارد که نصرآبادی و ولی قلی شاملو بدان دسترسی داشته اند، اما امروز آن نسخه در دست نیست. استفاده ی ولی قلی شاملو از اشعار این کتاب جهت شرح جنگ های زمان شاه صفی، شاه عباس دوم و جزئیات وقایعی که تنها در این کتاب بیان شده است، اهمیت و ارزش اطلاعات تاریخی قندهارنامه را نشان می دهد؛ چنانکه کلیات حوادث این کتاب با دیگر کتاب های تاریخی عصر صفوی، هم خوانی دارد و تنها در برخی از جزئیات، ناهمگونی هایی دیده می شود.
۲۴.

طلسم جمشید «نقد و بررسی بن مایه ای اسطوره ای در منظومه های پهلوانی و طومارهای نقالی با تکیه بر سام نامه»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جمشید گرشاسپ سام نامه منظومه های پهلوانی طومارهای نقالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 780 تعداد دانلود : 420
گسستن فرّ از جمشید در هیئت مرغ وارغن و پیوستنش به ایزد مهر، فریدون و گرشاسپ، یکی از بنلادهای کهن اسطوره ای است که در اساطیر ایران، متون حماسی و طومارهای نقالی، بازتابی پررنگ دارد. بدیهی است هر بنلاد اسطوره ای در گذر خود از دنیای اسطوره به گستره منطق پذیرتر حماسه متناسب با شرایط زمانی و مکانی، دستخوش دگرگونی هایی می شود تا به گونه ای خردباورتر در اذهان بنشیند. سپس در تطور از حماسه به ادبیات عامه نیز متناسب با ذوق و پسند مردمان دگردیسی هایی می یابد. از این رو، یک درون مایه اسطوره ای گاه چنان از اصل خود فاصله می گیرد که پی بردن به سرمنشاء آن، بسیار مشکل می نماید. در این جستار کوشش شده است که پیوند طلسم جمشید با گسستن فره پهلوانی او و پیوستنش به گرشاسپ در منظومه های پهلوانی سام نامه، گرشاسب نامه، بهمن نامه، فرامرزنامه، جهانگیرنامه و شهریارنامه، همچنین طومار نقالی شاهنامه، طومار هفت لشکر، طومار کهن شاهنامه فردوسی، طومار شاهنامه فردوسی، زرّین قبانامه و طومار سام سوار و دختر خاقان چین، مورد بررسی قرار گیرد. از دید نگارندگان، طلسم جمشید و کوشش پهلوانان سیستانی در گشودن آن و دستیابی به گنج یا شمشیر تعبیه شده در طلسم، بازنمود نمادین پیوستن فره پهلوانی جمشید به گرشاسپ است که به صورت دگردیس یافته در منظومه های پهلوانی و طومارهای نقالی، تبلور یافته است.
۲۵.

بررسی بازتاب ملکوت اعمال در شاهنامه ی فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی ملکوت اعمال پادافره کارما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 330 تعداد دانلود : 234
ملکوت اعمال یا پادافره ایزدی در عرفان اسلامی جایگاه خاصی دارد. بر اساس این مؤلفه، اعتقاد بر این است که هر کنش نیک یا بد در همین دنیا، ملکوتی دارد که تبعات خیر یا شر آن دامنگیر کنش گر می شود و علاوه بر بازخواست کنش گر در آن دنیا در پیشگاه خداوند، در همین دنیا نیز هر شخصی متناسب با نوع کارکردش، نتیجه خیر یا شر آن را می بیند؛ چنانکه در ادیان هند نیز از این قانون کنش و واکنش، به کارما یاد می شود. در این جستار نگارنده با واکاوی کل شاهنامه به این امر دست یافت که فردوسی حکیم نیز علاوه بر معارف حکمی پیش از اسلام، با آگاهی از آبشخور عرفان اسلامی، بر این دیدگاه است که سوای از بازخواست روز قیامت، هر شخصی در این دنیا نیز ثمره اعمال خود را درمی یابد و لذا ما را به کردار نیک رهنمون می شود تا تبعات شر گناه، دامنگیرمان نشود. از جمله مواردی که در شاهنامه، کنش گر به محض انجام کنش نیک یا بد، ثمره آن را در همین دنیا می بیند، می توان به موارد زیر اشاره کرد: دادگری،کین ورزی، آشتی جویی، ریختن خون بی گناه، مرزشکنی، خوارداشت پادشاه، شاه کشی، جفاپیشگی و منی کردن، بیدادگری، ، فرزندکشی، عهدشکنی، کشتن دربندان بی پناه، تسخیر غاصبانه قدرت و... .
۲۶.

بازتاب ایزدان اساطیری جنگ در افسانه های استان های چهارمحال و بختیاری، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: افسانه اسطوره ایزدان جنگ کهگیلویه و بویراحمد چهارمحال و بختیاری لرستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 825 تعداد دانلود : 680
جنگ در اساطیر ایرانی از آغاز آفرینش وجود داشته است برخی از ایزدان ایرانی مانند: بهرام، میترا، باد، هوم و سروش از جنگ در اساطیر ایرانی از آغاز آفرینش وجود داشته است. برخی از ایزدان ایرانی مانند بهرام، میترا، باد، هوم و سروش از طرف خدای بزرگ اهورامزدا برای استقرار صلح و امنیت و پاکی، با انگره مینو و نیروهایش می جنگند. اساطیر نقشی فعال در پس زمینه ذهنی و ناخودآگاه جمعی دارند. به نوعی که در ادیان، هنر، ادبیات و فرهنگ عمومی هر دوره ای تأثیر بسزایی دارند. از این رو، در این مقاله به بررسی ایزدان جنگ در افسانه های استان های چهار محال و بختیاری، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد پرداخته می شود. بستر پژوهش، افسانه هایی است که به زبان فارسی در استان های چهار محال و بختیاری، لرستان و کهگیلویه و بویراحمد گردآوری شده اند. هدف تحقیق، تبیین و تحلیل چگونگی حضور ایزدان اساطیری جنگ در افسانه های استان های مذکور است. خواننده با مطالعه این مقاله درمی یابد که ایزدان جنگجویی چون بهرام، سروش، باد و مهر در افسانه های این استان ها گاه به عنوان موجودی فوق بشر و گاه نیز به عنوان موجودی زمینی همراه با دگردیسی هایی در زمینه ویژگی های ظاهری و کارکرد حضور دارند.
۲۷.

بررسی تحلیلی تطبیقی اسطوره های پرواز ( کیکاووس، نمرود، ووئی،ایکاروس و اتنه )(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسطوره پرواز کیکاووس نمرود ووئی ایکاروس اتنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 718 تعداد دانلود : 373
پرواز به آسمان یکی از آرزوهای دیرینه بشر بوده که در اسطوره ها به زیبایی تبلور یافته است. در این جستار به واکاوی پنج اسطوره (کی کاووس در روایات ایرانی،  نمرود در روای ات سامی، ووئی در روای ات چینی، ای کاروس در روایات یونانی و اتن ه در روایات بین النّهرینی) که وجه غالب آن ها پرواز است، پرداخته شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی هم گونی های این روایات با یک دیگر و پاسخ به این پرسش است که آیا ممکن است هم گونی های شگرف برخی از این روایات، دال بر تأثیر و تأثّر برخی ازاین روایات از یک دیگر باشد یا کنش برخی از شخصیّت های یاد شده به دیگری نسبت داده شده باشد؟  با بررسی این پنج روایت روشن شد که داستان های کی کاووس، نمرود و اتنه بیش ترین هم گونی را با یک دیگر دارند و در واقع گویی  به سبب هم سانی برخی حوادث زمان پادشاهی کی کاووس و نمرود، داستان پرواز کی کاووس به نمرود نسبت داده شده است؛ هرچند قدمت روایت اتنه، نسبت به دیگر روایات بیش تر و امکان تأثّر دیگر روایات از آن قوی تر است.
۲۸.

بررسی تأثیر داستان های قرآنی بر افسانه های عاشقانه لری بر مبنای نظریه ترامتنیّت ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داستان های قرآنی افسانه های عاشقانه ی لری ژنت ترامتنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 621 تعداد دانلود : 309
ارتباط متنی با متن های دیگر از موضوع هایی مهم است که ساختارگرایی و پساختارگرایی به آن می پردازد. ژنت در ترامتنیّت به بررسی تأثیرات یک متنِ اساس به عنوان پیش متن بر متن یا متن های دیگر(بیش متن) می پردازد. نظریه ترامتنیّت بهره گیری متون از یکدیگر را براساس پنج نوع رابطه بینامتنیّت، فرامتنیّت، پیرامتنیّت، سرمتنیّت و بیش متنیّت می داند. در این مقاله به بررسی تأثیر داستان های قرآنی بر افسانه های عاشقانه ی لری بر مبنای نظریه ترامتنیّت ژنت پرداخته می شود. هدف پژوهش نشان دادن چگونگی تأثیرپذیری افسانه های لری(بیش متن) از داستان های قرآنی(پیش متن) از منظر بینامتنیّت و بیش متنیّت و بررسی دلایل شکل گیری رابطه فرامتنی افسانه ها با داستان های قرآنی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. خواننده با مطالعه این مقاله در می یابد که افسانه های عاشقانه لری با داستان های قرآنی رابطه بینامتنی صریح و بیش متنیّت از نوع همان گونگی و تراگونگی با روش گشتار کمی و کاربردی دارند. هم چنین به دلیل ماندگاری باورهای اسطوره ای در حافظه جمعی مردم، برخی افسانه ها رابطه فرامتنی با داستان های قرآنی دارند. شایان یاد است که برخی از افسانه ها ممکن است فقط یک رابطه با داستان های قرآنی داشته باشند، ولی برخی افسانه ها هر سه نوع ارتباط را با داستان های قرآنی داشته باشند.  
۲۹.

نقد و بررسی برخی از ابهامات یادداشت های شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه یادداشت های شاهنامه جلال خالقی مطلق نقد و بررسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 631 تعداد دانلود : 61
یادداشت های شاهنامهیکی از کامل ترین و جامع ترین شرح های شاهنامهاست. جلال خالقی مطلق در این اثر به طور ستوده اطلاعات بایسته ای را ارائه کرده است. این اطلاعات عبارت اند از: گزارش ابیات، توضیح واژه ها، اشاره به ریشه شناسی برخی کلمات، سبب اصالت برخی گزینش ها، بررسی پی درپی بودن ابیات، اشاره به نکات دستوری و جنبه های بلاغی و زیبایی شناختی، توضیح ژرف ساخت های اسطوره ای- آیینی برخی از ابیات. در این جستار پس از واکاوی ابیاتی از شاهنامةویراستة خالقی مطلق و مراجعه به یادداشت های شاهنامهو منابع مرتبط دیگر روشن شد برخی از این نارسایی ها برخاسته از بی توجهی به بافت متن است؛ در نمونه هایی نیز ضبط نادرست یا مغشوش یک واژه یا عبارت به نارسایی و ابهام در بیت می انجامد. گفتنی است گاهی دیدگاه خالقی مطلق دربارة یک بیت درست است؛ اما ساختار بیت به شکلی است که امکان خوانش های دیگر نیز برای خواننده وجود دارد.
۳۰.

بررسی خاستگاه غیاب رستم در منابع پیش از اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رستم شاهنامه موبدان زردشتی اساطیر تاریخی حکومت دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 845 تعداد دانلود : 447
رستم بزرگترین و محبوب ترین شخصیّت حماسه های ایرانی است که تصویری جامع از یک قهرمان ملّی را به نمایش می گذارد. دایره حضور او از سترگ ترین آثار ادبی پارسی همچون شاهنامه فردوسی تا فرهنگ شفاهی عامّه ایرانیان را در بر می گیرد. با این همه در منابع پیش از اسلام نامی از رستم نیامده است. تنها در چهار متنِ یادگار زریران، درخت آسوریک، بندهش و تک روایتی با نام کلّیِ داستان سغدی رستم اشارات موجزی درباره رستم وجود دارد. بندهش مختصراً در دو موضع از او نام برده است و از اشاره یادگار زریران و درخت آسوریک هم هیچ گونه اطّلاعی درباره او به دست نمی آید؛ امّا هرچه منابع عمدتاً دینی - حکومتیِ پیش از اسلام در مواجهه با این شخصیّت مهم اساطیری/تاریخی سکوت کرده اند، در منابع پس از اسلام به فراوانی از او سخن رفته است؛ به طوری که عمده متون پهلوانیِ پس از اسلام، حول رستم و خاندان رستم شکل گرفته اند. با وجود انفصال منابع پس از اسلام از منابع پیش از اسلام مربوط به رستم، او محبوب ترین و مشهورترین قهرمان ملّی در گستره ادبیّات فارسی است؛ شخصیّتی که دارای حوزه نفوذ فراگیری در حماسه های ملّی، روایات عامیانه و حتّی ادبیّات عرفانی است. با توجّه به تعارض رستم با مقدّسان آیین زردشت مانند کاووس، گشتاسپ، توس و اسفندیار و همچنین رابطه او با ببر بیان و برخی قراین پنهان در شاهنامه و نیز سایر قراین فرامتنی ارائه شده در این مقاله، فرضیّه سانسور و حذف رستم از متون دینی/حکومتیِ پیش از اسلام به ذهن متبادر می شود. از دیگرسو به نظر می رسد در انتساب رستم به ضحّاک و زایش اهریمن گونه اش از پهلو، موبدان نقش بسیار پر رنگی داشته اند.
۳۲.

بررسی خاستگاه اسطوره ای نام در گستره ادبیات حماسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه اسطوره منظومه های پهلوانی نام طومار نقالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 720 تعداد دانلود : 52
نام پوشی یا افشای نام یکی از بن مایه های برجسته در ادبیات حماسی است. هدف ما در این جستار بررسی نام از این منظر در شاهنامهفردوسی، منظومه های پهلوانی، و طومارهای نقالی است. بدین منظور این آثار با روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا واکاوی شده اند. حاصل آنکه پهلوانان در رویارویی با دشمن چهار شیوه را در پیش می گیرند؛ در بیست وپنج مورد بی محابا و آشکارا نام خود را فاش می کنند، در پنج مورد با نامی جعلی با دشمن رویاروی می شوند، در یک مورد تنها به لقب یا کنیه خود اشاره می کنند، و در نُه مورد از افشای نام و کنیه خود پرهیز می کنند. با اینکه این چهار شیوه در ظاهر تناقض آمیز می نماید، همه خاستگاهی اسطوره ای و آیینی دارند و نه تنها نقیض یکدیگر نیستند، بلکه نشان دهنده جایگاه خطیر نام در باور پیشینیان هستند؛ در گذشته عده ای چنین می اندیشیدند که نام بخشی حیاتی از وجود هر فرد است و در صورت فاش شدن آن نزد دشمن، طلسم می شوند و دشمن بر آن ها چیره می شود؛ بنابراین، از افشای نام پرهیز می کردند، یا با نامی جعلی با دشمن رویارو می شدند؛ گروهی معتقد بودند که اگر نام دشمنان را بر زبان برانند، دشمنان جانی دوباره می یابند و به یورش بر آن ها برانگیخته می شوند و از این رو، گاه اگر دشمن نام پهلوان را بر زبان نمی آورد، پهلوان خود پیش دستی می کرد و با فریاد کشیدن نامش، دشمنان را مرعوب می کرد؛ وجه سوم اینکه کنیه یا لقب برخلاف نام، جزء حیاتی وجود پهلوان به شمار نمی آمد و می توانستند در مقابل دشمن، با پرهیز از افشای نام، به کنیه یا لقب خود اشاره کنند.
۳۳.

نقد اسطوره ای دو قصه فولکلوریک منطقه دشمن زیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقد اسطوره ای قصه های فولکلوریک ماه تتی و آلازنگی پیرزن آرد دوشوئیی دشمن زیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 911 تعداد دانلود : 681
قصه های فولکلوریک، بخشی از میراث فرهنگی ناملموس هر ملت به شمار می آیند که به خوبی، آداب و رسوم و عقاید و سنت ها و جهان بینی آن ها را بازگو می کنند. از آنجا که در سده های اخیر، با رشد روزافزون تکنولوژی، بسیاری از قصه های شفاهی، در دل خاک مدفون شده اند، بسیار بایسته است که این قصه ها قبل از مرگِ راوی آن ها، ثبت و در حد امکان نقد و تحلیل گردند. از این رو، در این جستار، دو قصه «ماه تتی و آلازنگی» و «پیرزن آرد دوشوئیی»، از منطقه دشمن زیاری فارس با تحقیقی میدانی گردآوری و سپس از منظر نقد اسطوره ای نقد و تحلیل شده اند. ازجمله موارد برجسته تبلوریافته در این قصه ها می توان به محوریت زن و ظهور پهلوان بانو در قصه ها، نبرد اژدهای خشک سالی با ترسالی، پیوند اسپ و ماه با باروری، هستی یافتن گیتی از تخم مرغ کیهانی، رویش گیاه از خون خدای نباتی و پرده دری نی ای رسته از خون مقتول اشاره کرد. از دیگر سو، درون مایه قصه های مورد بحث در این جستار در قصه های فولکلوریک دیگری چون «دختر و گاو زرد»، «ماه پیشانی»، «اجه که م هو»، «گل خندان»، «راز نی لبک زیبا»، «دختران انار» و «نارنج و ترنج» نیز پدیدار شده است.
۳۴.

بحثی درباره انتقال شکست منوچهر از افراسیاب به نوذر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه انتقال نوذر منوچهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 885 تعداد دانلود : 663
بعضی از روایت های شاهنامه با دیگر منابع متفاوت است. یکی از دلایل این تفاوت، تغییراتی است که در روایت های حماسی رخ می دهد و به بعضی از منابع می رسد که یک نمونه از این تغییرات، انتقال یک خویشکاری، عمل و... از شخصی به شخص دیگر است. از نمونه های این مقوله، انتقال شکست منوچهر از افراسیاب به دوران نوذر در شاهنامه است. این جنگ که در اغلب روایت های قبل، هم زمان و حتی بعد از فردوسی به منوچهر منسوب بوده، در شاهنامه به دوران نوذر منتقل شده است. در این مقاله سعی شده پس از بررسی روایت ها، اصالت آنها و علت این انتقال روشن شود. نتایج پژوهش نشانگر این است که از طرفی منوچهر در گذر زمان، چهره ای مینوی یافته و از طرفی، نوذر چهره ای منفی پیدا کرده است. بنابراین می بایست در آغاز، این شکست در دوران منوچهر بوده و در روایت های متأخر و نزدیک به عصر فردوسی به دوران نوذر منتقل شده باشد.
۳۵.

نگاهی تازه به ابیات آغازین خمریّه ی معروف رودکی

کلید واژه ها: رودکی خمریه می مادرِ می

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 654 تعداد دانلود : 215
رودکی به پدر شعر فارسی معروف است و از نخستین شاعران فارسی سرای است که اشعاری نغز و طرب انگیز از خود به جای گذاشته است و در خمریّه سرایی فضل تقدم دارد و از سرآمدان روزگار است. در این جستار ابیات آغازین یکی از معروف ترین خمریّه های رودکی، نقد و بررسی و گره از فروبستگی های آن گشوده شده است. تاکنون شرح های گوناگونی درباره ی این ابیات نوشته شده است و شارحان کوشیده اند گره از  فروبستگی های آن ها بگشایند؛ امّا معنای محصَّلی از «مادرِ می» ارائه نداده اند. در این جستار، ضمن اشاره به کاستی های شرح های موجود، با توجّه به بافتار ابیات و منابع مرتبط، روشن شده است که بر خلاف نظر شارحان، مراد از «مادرِ می»، نه درخت یا خوشه ی انگور، بلکه دانه های انگور است.
۳۶.

درون مایه ترانه های برزگری در استان کهگیلویه و بویراحمد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کهگیلویه و بویراحمد ادبیات عامه برزگری ترانه ی کار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات فولکلور و عامیانه
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات شفاهی
تعداد بازدید : 55 تعداد دانلود : 840
بررسی ترانه های برزگری در استان کهگیلویه و بویراحمد سید برزو جمالیان زاده دکتر محمود رضایی دشت ارژنه شعر کار نسخه ی خوانای احساسات سرایندگان و چگونگی محیط کار است و اشعار خوانندگان در حین انجام کار که به طور انفرادی یا جمعی خوانده می شود، بیانگر وضع معیشت، دل تنگی ها، رنج ها، آمال و آرزوها، عشق ها و نیایش های آن-هاست. این گونه آواها، فضای کار را از یکنواختی و خشکی نجات می بخشد و خستگی و رنج توان فرسای کار را تسکین می دهد و رایحه ی تلاش، حرکت، شوق و امید را در درون این زنان و مردان هنگام کار تقویت می کند. در این جستار، نگارندگان کوشیده اند که به بررسی و معرفی انواع ترانه های برزیگران استان کهگیلویه و بویراحمد که در حین انجام کار درو (برزگری) به شکل آهنگینی می خوانند، بپردازند. اشعاری که در زمینه ی کار و شغل، در فرهنگ محلّی این منطقه، سروده شده است، بخش وسیعی از ادبیات این مرز و بوم را تشکیل می دهد. در فرجام این نتیجه حاصل شد که مهم ترین مضامین ترانه های برزگری، عشق به یار (همسر، نامزد)، سختی کار، شکوه از سختی های این کار، آرزو و امید و برانگیختن برزگران به تلاش بیشتر به کار است؛ ترانه های که در عین سادگی و بی پیرایگی، بار عاطفی بالایی دارند و نیک بر دل می-نشینند.
۳۷.

نقد و بررسی داستان گشتاسب بر اساس نظریّة توهّم توطئه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رستم اسفندیار توهم توطئه گشتاسپ لهراسپ

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی کلاسیک نظم
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات حماسی حماسه پهلوانی
تعداد بازدید : 568 تعداد دانلود : 366
نظریّة توهّم توطئه یا پارانویا، یک نظریّة مدرن سیاسیست که بر اساس آن، حاکم پارانوییک چنین می اندیشد که تمام کاینات در حال توطئه چینی علیه اوست و کشور را پیوسته دستخوش توطئه و براندازی از سوی دیگران می داند. او گاه بعمد می کوشد با توسّل به توهّم توطئه، نامشروع بودنِ حکومت خود و مشکلات داخلی را از کانون توجّه واقع شدن دور کند و توجّه مردم را به توطئه ها و کانون های بحران بیگانگان معطوف دارد. در این جستار با تحلیل داستان گشتاسپ بر مبنای نظریّة توهّم توطئه ، چنین استنباط می شود که گویا گشتاسپ نیز به دلیل چنین توهّمی، از یک هرم قدرت (لهراسپ، اسفندیار، رستم) سخت می هراسیده و از این رو در پی توطئه پردازی برای در دست داشتن یا از میان بُردنِ هر سه رقیب برآمده است. بنابراین شاید سخن چینی های گرزم و در بندشدنِ اسفندیار، اقامت دوسالة گشتاسپ در زابلستان و فرستادن اسفندیار به جنگ با رستم، همه ، نقشه هایی از پیش طرّاحی شده و درهم تنیده به وسیلة خود گشتاسپ بوده است تا با بحران سازی، هم بر نامشروع بودنِ حکومت و تصاحب تاج و تخت از پدرش سرپوش گذارد و هم رقیبان تاج و تخت خود را از میان بردارد. در فرجام گشتاسپ موفّق می شود با توسّل به توهّم توطئه، هم دو رقیب سرسخت خود، یعنی لهراسب و اسفندیار را از میان بردارد و هم با مخدوش کردنِ چهرة زابلیان به واسطة کشتن شاه زاده ای ایرانی، سال های سال بی منازع بر مسند قدرت نشیند.
۳۸.

نقد و بررسی داستانِ «آن پادشاه جهود که نصرانیان را می کُشت از بهر تعصّب» از مثنوی مولوی بر اساس رویکرد بینامتنیّت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه کلیله و دمنه تاریخ بلعمی مثنوی مولوی تاریخ طبری بینامتنیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 472 تعداد دانلود : 600
پیروان رویکرد بینامتنیّت معتقدند که هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متن در آنِ واحد، هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون بعدی است. در این جستار، ابتدا وجوه مختلف متن و بینامتنیّت تشریح شده است و آنگاه بر اساس این رویکرد، داستانی از «مثنوی معنوی» با عنوانِ «آن پادشاه جهود که نصرانیان را می کُشت از بهر تعصّب» مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. با تحلیل این داستان، روشن شد که چنان که پیروان رویکرد بینامتنیّت تأکید کرده اند که هیچ متنی اصیل نیست، داستان مورد بحث در مثنوی نیز واگویه ای از متون متقدّم خود، از جمله «شغاد و رستم» در شاهنامه، «جزیمة الأبرش» در تاریخ بلعمی، «فیروز، شاه ایران و شاه هیطالیان» در تاریخ طبری و «بوم و زاغ» در کلیله و دمنه است؛ بدین ترتیب که در هر پنج داستان، بین دو سرزمین دشمنی پدید می آید و یک نفر از پادشاه می خواهد که او را در میان مردم خوار کند و مورد ضرب و شتم قرار دهد. آنگاه فردِ به ظاهر مطرود، به سپاه دشمن رو می آورد و با جلب اعتماد آنها موفّق می شود که دشمن را سخت شکست دهد.
۳۹.

بررسی اسطوره ضحاک بر اساس ساختار تقابل های دوگانه کلود لوی استروس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسطوره شاهنامه ضحّاک لوی استروس تقابل های دوگانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 285 تعداد دانلود : 594
کلود لوی استروس برای منطق اسطوره قائل به ساختاری دوقطبی -تقابلی است. به عقیده او ساختار ذهن انسان برای درک پدیده ها هر پیوستاری را در قطب های متقابل دوگانه ای قرار می دهد و این کنشِ ذهنیِ فراگیر در نهایت منجر به تقابل های دوگانه ای چون شب/ روز، سیاه/ سفید، خام/ پخته و مفاهیمی از این دست می شود. او معتقد است در یک مطالعه ساختارگرایانه نمی توان از زنجیره تشکیک مراتب اجزا غافل بود. بنابراین باید هر تقابل کلی در اسطوره قابل تقسیم به تقابل هایی جزئی تر باشد. البته این تجزیه پذیری پیوسته، بدان معنا نیست که تجزیه پذیری اسطوره ای به معنی قطع ارتباط جزء و کل است؛ بلکه کنش و معنای هر تقابل خُرد همواره در راستای تقابل کلان تر قرار دارد. در این جستار با بررسی اسطوره ضحاک از منظر تقابل های دوگانه روشن شد که تقابل هایی چون تقابل ایرانیان و انیرانیان، شیر و خون، کاوه و ضحاک، جامعه اشتراکی و حکومت متمرکز، شهرناز، ارنواز و تقابل های آتیِ شاهنامه و ... همه در خدمت تقابل های کلّی تر و در جهت تقویت سویه های متقابل بنیادین اسطوره است. به عبارتی دیگر، اسطوره در بطن خود تقابل های کلانی دارد که هریک قابل تجزیه به تقابل هایی خردترند.
۴۰.

نقد و بررسی نمودهای خودشکوفایی در منطق الطیر عطار بر اساس نظریه ی راجرز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خودشکوفایی عطار منطق الطیر روانشناسی انسان گرا راجرز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 917 تعداد دانلود : 233
گرایش فطری انسان به خودشکوفایی و کمال، به ویژه وقتی که ادبیات به حوزه ی عرفان قدم می گذارد و با چاشنی شریعت و طریقت آمیخته می گردد، گستره ی عظیمی از ادبیات ایران شهر را به خود اختصاص داده است. منطق الطیر عطار از جمله آثاری است که با درونمایه ی اصلی دیدار با خویشتن و شناخت خود، بشر را به فارغ شدن از متعلقات ناسوتی و نیل به کمال فراخوانده است و از رهگذر این اندیشه، به رویکردی از علم روانشناسی به نام «روانشناسی انسان گرا» نزدیک می شود. روانشناسی انسان گرا با قرار دادن انسان در مرکز توجه و با تأکید بر روی جنبه های مثبت انسان و تکیه بر «خویشتن» و «خود» فرد و اصالت بخشیدن به اصل بشریت، با بیان و روشی متفاوت با اندیشه ی عرفانی، به بحث درباره ی خودشکوفایی پرداخته است. در این جستار، منطق الطیر عطار از منظر روانشناسی انسان گرا و بر اساس الگوی خودشکوفایی راجرز نقد و بررسی گردید و روشن شد که در این اثر بشکوه نیز پرندگان سالک، جهت رسیدن به خودشکوفایی و کمال، پنج شاخصه ی بنیادین نظریه ی راجرز را در خود متبلور کرده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان