اردشیر اسدبیگی

اردشیر اسدبیگی

مدرک تحصیلی: استادیار گروه تاریخ تمدن و ملل اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۲ مورد.
۱.

تأثیر نفاق و منافقین بر موضع گیری صحابه نسبت به غدیرخم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: منافقین امامت صحابه غدیرخم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 975 تعداد دانلود : 388
با توجه به آموزه های جدیدی که اسلام با خود به ارمغان آورد، از نظر دینی به تقسیم بندی اجتماعی پرداخت که در دو دوره مکّی (مسلمان، کافر و مشرک) و مدنی (کافر، مشرک، منافق، مسلمان و مؤمن) خود را نشان داد. هجرت پیامبر| به مدینه سرآغاز عصر جدیدی در تاریخ اسلام شد که به تأسیس دولت شهر نوپای مدینه انجامید و به همراه آن مسئله جانشینی آن حضرت نیز از دغدغه های این نظام سیاسی جدید بود تا جایی که، جانشینی آن حضرت مسئله ای شد که با درگذشت ایشان سبب انشقاق جامعه گردید. از حوادث مرتبط با این مسئله، غدیرخم و نقش منافقین، به عنوان یکی از ارکان ساختار اجتماعی جدید، در تحول معنایی غدیر بود. این پژوهش تلاش دارد با به روش توصیفی تحلیلی به بررسی نقش منافقین در خصوص مسئله غدیرخم به ویژه امر جانشینی پیامبر| بپردازد.
۲.

بررسی جایگاه اجتماعی بانوان با تأکید بر پوشش بانوان در نگاره های عصر تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جایگاه اجتماعی نگارگری عصر تیموری مکتب هرات پوشش بانوان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن در تاریخ، مکاتب و جنبش ها تاریخ ایران
  2. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن، اجتماع و خانواده جامعه شناسی زنان
تعداد بازدید : 86 تعداد دانلود : 835
با استقرار حکومت تیموری در ایران و رویکرد آنان به نقش بانوان در عرصه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جایگاه بانوان ایرانی نیز دستخوش نوعی تحول و دگرگونی شد که این تأثیرات و حضور آنان را می توان در نگاره های مصور شده در این دوره مشاهده نمود. نگارگر با ترسیم بانوان در پوشش و لایه های متنوع سعی در نشان دادن موقعیت و جایگاه اجتماعی آنان در این عصر دارد. هدف مقاله حاضر شناخت جایگاه اجتماعی بانوان در دوره تیموری بر اساس پوشش بانوان در نگاره های مصور شده است. این پژوهش با گردآوری مطالب کتابخانه ای به روش توصیفی و تحلیلی و استخراج اطلاعات از نگاره های این دوره ارتباط میان ویژگی ها و شاخصه های پوششی بانوان مصور شده و جایگاه و طبقه اجتماعی آنان در این دوره را ترسیم کرده است. نتایج پژوهش حاکی است که بانوان در این دوره بر اساس جایگاه و طبقه اجتماعی خود با تن پوش و سرپوش های مختلفی به تصویر درآمدند. خاتون ها و بانوان درباری با پوشش های بسیار شکیل و فاخر و ندیمه ها و زنان عامه با تن پوش های ساده و بدون نقش و نگار در قاب نگاره ها نقش بسته اند.
۳.

تبیین اعلام جغرافیایی مسیر کاروان حسینی با تأکید بر کتاب ارشاد شیخ مفید(ره)

کلید واژه ها: امام حسین (ع) اعلام جغرافیایی کتاب ارشاد شیخ مفید (ره)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ کربلا
تعداد بازدید : 994 تعداد دانلود : 183
موضوع مقاله حاضر تبیین منازل مسیر کاروان امام حسین(ع) در کتاب الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد دانشمند بزرگ شیعه، محمدبن محمدبن نعمان ملقب به شیخ مفید (ف. 413 ق) است و هدف نویسنده بر آن بوده که با پژوهش در متون کهن تاریخی و جغرافیایی سده های پیشین و سود جستن از منابع جدید، سیمایی از جغرافیای تاریخی این مناطق ارائه دهد. چراکه تاکنون پژوهشگران و نویسندگان، تنها به بیان توضیحی کوتاه و مختصر دربارهٔ این جایگاه ها، و آن هم در پانوشت کتاب ها، بسنده کرده اند. این پژوهش از منظری دیگر به رخداد مهم سال 61 هجری یعنی قیام و شهادت امام حسین(ع) و یاران می نگرد و می تواند در بازشناسی وقایع عاشورا در مسیر کاروان حسینی به پژوهش گران یاری نماید. گرچه تعدادی از این منازل همچون گذشته، شهر یا روستایی با اهمیت و پر رونق محسوب می شوند امّا برخی از آن ها با گذر زمان، از نقشه جغرافیایی حذف شده اند.
۴.

اهمیت توجه به جغرافیا در تحلیل رویدادهای تاریخی قرآن کریم؛ مطالعۀ موردی: موقعیت جغرافیایی مدین شعیب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن پژوهی کتاب مقدس جغرافیای تاریخی مدین شعیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 948
یک سونگری قرآن پژوهان و مفسران و تأکید بیش از اندازۀ آنان بر عامل «زمان» و کم توجهی به عامل «مکان» به عنوان بستر رویدادهای تاریخی، موجب بروز اختلاف نظر دربارۀ خصوصیات مکانی رویدادهای تاریخی قرآن کریم شده است. به عنوان نمونه، می توان به مدین شعیب اشاره کرد که موقعیت مکانی و مختصات جغرافیایی آن مورد اختلاف نظر قرآن پژوهان و مفسران بوده است؛ به طوری که بعضی از منابع و تفاسیر از آن به عنوان شهری در ساحل شرقی دریای سرخ نام برده اند و برخی دیگر از آن به عنوان ناحیه ای وسیع از شمال غرب شبه جزیرۀ عربستان تا بخش هایی از جنوب شرقی شبه جزیرۀ سینا یاد کرده اند. هدف این جستار تأکید بر ضرورت کاربرد اطلاعات مکانی در تحلیل و تفسیر رویدادهای تاریخی قرآن کریم است که از طریق مطالعۀ منابع مکتوب و اسناد و بررسی نقشه ها و اطلس های جغرافیایی و تصاویر ماهواره ای صورت گرفته است. نتایج حاصل نشان می دهد که استفاده از دیدگاه های صاحب نظران در بیان اهمیت پیوند ساختاری میان تاریخ و جغرافیا و تکیه بر جایگاه مهم مکان پژوهی می تواند تحلیل و تفسیر دقیق تری از رویدادهای تاریخی قرآن کریم به دست دهد.
۵.

نقد و بررسی روایت تهاجم نظامی تبابعه به ایران تا مرزهای تبت و چین در عصر قباد اول ساسانی؛ با تکیه بر روایت طبری و دیگر منابع اسلامی تا قرن هفتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حمیریان تبابعه باب التبتین تبّت خرد تاجیکستان قباد اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 846 تعداد دانلود : 488
مطالعه ی آثار برجا مانده از تاریخ جنوب عربستان،گویای این واقعیت است که برخلاف برداشت های اسطوره ای برخی مورخّان،روایت طبری درباره ی پیشروی ملوک تبابعه به ایران تا مرزهای چین و تبّت،نه تنها با سنگ نبشته های یمنی پس از قرن چهارم میلادی تاحدودی هماهنگی دارد،بلکه باتوجه به نقلِ انبوهی از آن در منابع پیش از سده ی هفتم هجری قمری،به واقعیت های تاریخی نیز نزدیک است. این نوشتار با روشِ تحقیقِ علمی در تاریخ و به شیوه ی توصیفی تحلیلی درصدد یافتن پاسخ این پرسش می باشد که منظورِ راویانِ اخبار از طرح روایت مزبور، شامل چه مختصاتی از جغرافیای آن مناطق بوده و با چه ویژگی هایی صورت گرفته است؟ براین اساس می توان گفت: این پیشروی تنها با نشانه های بخشِ بسیارکوچکی از جغرافیای تاریخیِ تبّت ، یعنی تبّتِ أدنی یا عُلیا که به احتمال قوی همان تاجیکستان کنونی است،مطابقت دارد. دلایلِ متعددی همچون خراج گزار شدن ساسانیان توسط هپتالیان، ضعف ِ قباد ِ اوّلِ ساسانی متأثّر از مزدکیان و حمایت های نابه جایِ وی ازکندیانِ رقیبِ آلِ منذر سبب گردیده تا برخی از تبابعه دست به چنین پیشروی هایی زده باشند.
۶.

تأثیر خدمات فرهنگی-مذهبی زرتشتیان بر گسترش تحولات تمدن ایرانی-اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خدمات فرهنگی خدمات مذهبی سنت علمی زرتشتیان تمدن ایرانی-اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 911 تعداد دانلود : 49
هیچ تمدنی در خلأ به وجود نیامده و نمی آید. هر تمدنی میراث دار گذشته خود است و در نسبتی معنادار با آن قرار دارد. در حقیقت آنچه از گذشته بر جای می ماند، نقش تعیین کننده ای در شکل گیری آینده بازی می کند. عصر طلایی تمدن اسلامی را نیز باید با توجه به این اصل و در زمینه ی فرهنگی و تمدنی پیش از خود به فهم درآورد. تمدن طلایی اسلام که در عصر خلافت عباسی به وجود آمد، به طور مشخص در ارتباط با تمدن های مجاور خود بود. در این میان، تمدن ایرانیِ عصر ساسانی نقش بسزایی در شکل گیری تمدن اسلامی دارد. اشرافیت زرتشتی در تاریخ تمدن ایران، همواره به عنوان نخبگان فرهنگی پرچمداران علم و دانش بوده اند. در عصرِ ساسانی ما شاهد این هستیم که توان این نیروی نخبگانی، به بالاترین حد خود می رسد. با توجه به حوادث جهانی چون بسته شدن مدارس علمی در امپراطوری روم شرقی، جهان ایرانی در عصر ساسانی به رهبری نخبگان زرتشتی، بیش از پیش کانون مباحث علمی جهان متمدن می گردد. در این پژوهش کوشیده ایم تا با روشی کتابخانه ای نشان دهیم زرتشتیان چگونه پس از اسلام توانستند به عنوان یک نیروی فرهنگی زنده بمانند و با انتقالِ سنتِ دانش در عصر ساسانی، به جهان اسلام منشأ خدمات بسیاری شوند. نتایج پژوهش نشان دهنده ی آن است که انحلال نظام ساسانی، دستاوردهای فرهنگی زرتشتیان را از دایره ی بسته ی موبدان بیرون آورد و دستاوردهای علمی گذشته را پایه ی تحولات جدید ساخت. در این میان دو حوزه ی دانش بیش از هر حوزه ی دیگری توانستند از میراث زرتشتی بهره گیری کنند: نخست دانشِ پزشکی که با سنت غنی جندی شاپور در پیوند است و دیگری فلسفه و حکمت که نمونه ی بارز انتقال آن در آثار سهروردی قابل مشاهده است. اهداف پژوهش: بررسی حوزه های دانش در ایران زرتشتی پیش از اسلام. بررسی خدمات فرهنگی اندیشه ی زرتشتی در ایران دوره ی اسلامی. سؤالات پژوهش: چه حوزه های دانشی از ایران پیش از اسلام به ایران پس از اسلام انتقال پیدا کردند؟ تأثیرات فرهنگی حوزه ی زرتشتی در دوره اسلامی به چه صورت بوده است؟
۷.

عوامل مؤثر بر بهره برداری تجاری غرب در شرق طی جنگ های صلیبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنگ های صلیبی تجارت غرب شرق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 536 تعداد دانلود : 698
جنگ های صلیبی در سده های میانی بازتاب های متفاوتی در اوضاع سیاسی، اقتصادی اروپای غربی و سرزمین های شرق اسلامی داشت. از مهم ترین بازتاب ها، موضوع تجارت بود که منافع بسیاری برای طرف غربی به دنبال داشت. این مقاله در پی آن است که با استفاده از منابع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی به ارزیابی عوامل مؤثر در بهره برداری و توسعه تجاری غرب در شرق بپردازد. سران اروپایی پس از بسیج عمومی مسیحیان و موفقیت در جنگ های صلیبی، مهاجرنشین هایی را در شرق مدیترانه ایجاد کردند و مبادلات مستقیم کالاهای تجاری را از مبادی شرقی به غرب در دست گرفتند و از بازرگانان و کشتیرانان مالیات اخذ می کردند. مهاجرنشینی با نظام فئودالیته، انحصار مبادلات کالا، اخذ مالیات و تأسیس نمایندگی، منجر به توسعه بهره برداری تجاری سوداگران غربی در شرق گردید و به تجارت حوزه مدیترانه رونق داد و بر ثروت اقتصادی و اعتلای تمدنی اروپای غربی افزود.
۸.

مجادلات قلمی با اهل کتاب و شبهه زدایی از دین مطالعة موردی: رسالة لب الخطاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: لب الخطاب شبهات اهل کتاب جدال احسن مناظرات محمدباقر بیرجندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 388 تعداد دانلود : 244
اندیشه ورزان مسلمان از سده های نخستین اسلامی با شبهات و ایرادات وارده بر دین از سوی اهل کتاب مواجهه بوده اند و در روند این رویارویی و در پاسخ به شبهات، آثار قلمی از سوی علما تدوین شد. از اوایل سدة نوزده میلادی به سبب اوج گیری تکاپوهای استعمارگران و افزایش فعالیت هیئت های تبشیری، مجادلات قلمی علمای مسلمان روند فزاینده ای پیدا کرد. ابعاد شناختی این آثار و نحوة صورت بندی گزاره های معرفتی، جایگاه ویژه ای به این آثار در مطالعات دینی بخشیده است. با توجه به اهمیت این آثار، مقالة پیش رو به بررسی یکی از رساله های شاخص در این زمینه به نام لب الخطاب فی رد شبهات اهل کتاب، اثر محمدباقر بیرجندی اختصاص دارد. این نوشتار با رویکردی توصیفی تحلیلی درصدد بررسی روش و آشنایی با براهین نویسندة لب الخطاب در شبهه زدایی از دین است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نویسندة اثر یادشده با بهره گیری از استنادات تاریخی، ارائة براهین عقلانی و استفاده از گزاره های کتب عهدین، تناقضات آن را آشکار کرده و به شبهه زدایی از دین پرداخته است.
۹.

تاریخ و تطور واژه شاگرد در نظام اخلاق آموزشی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاگرد دانش آموز فراگیر متعلم آموزش وپرورش تحصیل تربیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 692 تعداد دانلود : 794
انسان در همه ی مراحل زندگی، از کودکی تا نوجوانی و بلوغ و حتی در سنین سالخوردگی، پیوسته از افکار و رفتار دیگران متأثر است.از شرایط محیط نقش می گیرد، و بر م حیط زی ست اثر می گذارد.آنچه فرهنگ انسانی را می سازد مجموعه ی این تأثیر و تأثرهاست؛ اعم از آنکه تغییر رفتارها نتیجه ی کوششهای عمدی و حسابشده و در قالب نظام آموزشی رسمی یا سنتی باشند، یا اینکه به صورت اثر محیط، به ویژگیهای فرد و ج امعه ش کل بدهند. درهرحال دگرگونیهای جامعه از تأثیر عوامل سنتی و نیز از کوششهای عمدی نظام آموزشی رسمی ناشی هستند. مصداق اولیه این نظام آموزشی در تاریخ ایران قبل از اسلام و نیز ایران بعد از اسلام، حداقل تا قرن معاصر در واژه ای به نام شاگرد موضوعیت داشت که اراده حاکمیت در ذهن شاگرد و یا شاگردان به صورت فردی ویا جمعی در مکانهایی خصوصی و یا عمومی و یا به مقتضای زمان و مکان و شرایط پیش آمده ،حک وتأثیرگذاربوده تا بتوانند سرمایه انسانی کشور را در امتداد تفکر واندیشه سیاسی خودحفط و هدایت ودر مواقع نیار بهره برداری نمایند.این پژوهش در صدد است تاچگونگی تغییر و تطور واژه شاگرد و تبدیل آن به دانش آموز و واژه های دیگر و علل و عوامل پیرامونی این موضوع را در گذرزمان حتی تا دوره حاضر بررسی تا غایت نهایی مقاله محقق شود. به نظر می رسد نقش دولتها، خصوصا نفوذ دانشمندان و فرهیختگان و «الیت» جامعه در بدنه حاکمیت، بی تأثیر در «آلترناتیو» واژه شاگرد در نظام آموزش سنتی ورسمی ایران نبوده و علاوه بر آن احتمال می رود همسویی با سیاست های آموزشی و تربیتی جوامع برون مرزی در تغییر کلمه شاگرد تأثیر گذار بوده است.این پژوهش به روش تاریخی و شیوه جمع آوری مطالب به روش کتابخانه ای و اسنادی و تطبیقی تهیه شده است
۱۰.

هنر خوشنویسی و نقش وزرای عباسی در شکوفایی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خوشنویسی عباسیان وزیران عباسی برامکه ابن مقله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 397 تعداد دانلود : 590
با تأسیس حکومت عباسیان و ثبات سیاسی، خلفای عباسی به تشویق و ترغیب هنرمندان و گسترش هنر در زمینه های گوناگون همت گماردند. وزیران عباسی که خود خوشنویسان زبردست و ماهری بودند زمینه سامان بخشیدن به خطوط اداری را در دارالخلافه فراهم آوردند و در سایه توجهات آنان و کاهش دغدغه های اقتصادی هنرمندان، خوشنویسان مطرحی در این عصر پا به عرصه ظهور نهادند. این پژوهش بر آن است که با مطالعه متون تاریخی تأثیر وزیران دربار عباسی در گسترش و پیشرفت هنر خوشنویسی از عصر خلافت سفاح تا پایان خلافت الراضی (132-329 ق) را مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که وزیران در این دوره اغلب از میان کاتبان دربار به وزارت خلفای عباسی منصوب می شدند و با در دست داشتن قدرت سیاسی و حمایت اقتصادی از هنرمندان خوشنویس و تربیت آنان زمینه های خلق خطوط ظریف و بدیعی را در قرون سوم و چهارم ه.ق فراهم آوردند. روش کار در این پژوهش از نوع توصیفی –تحلیلی است و با تکیه بر متون تاریخی سامان یافته است.
۱۱.

بررسی جایگاه و نقش تربیتی شورا از صدر اسلام تا پایان دوره اموی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امر مردمی اخلاق تربیت شورا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 750 تعداد دانلود : 731
شورا در اسلام سابقه ای دیرین دارد.، مشورت منطبق با قرآن و سیره پیامبر(ص)در شکوفایی تربیتی و اخلاقی مسلمانان نقش مهمی داشته، نوع نگرش به شورا و کارکرد آن اسباب رشد و بالندگی جامعه و در برهه هایی موجب اختلاف و انحراف بوده است، قرآن بر شورا امر کرده و با شرایطی آن را یک اصل بر می شمارد. این مقاله افزون بر بیان جایگاه شورا و اصول حاکم بر مشورت، به توصیف نقش تربیتی و اجتماعی آن بر اساس عملکرد شورایی پیامبر (ص) و ائمه می پردازد و با تکیه بر اسناد و روایت ها به تحولات شورا در دوره خلفا پرداخته تا آثار این تحول و انحراف از اصول ترسیم شده اسلام، در اقدامات اخلاقی و تربیتی حاکمان اموی را آشکار سازد
۱۲.

واکاوی نقش زنان در نظام آموزشی هرمزگان در دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: درمان بافت نگر انصاف محور نظریه بوزورمنی - نایج کیفیت زناشویی تعارضات زناشویی زوجین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 167 تعداد دانلود : 375
هدف :هدف پژوهش حاضر بررسی نقش زنان در نظام آموزشی جنوب ایران به خصوص استان هرمزگان در عصر پهلوی می باشد و با در نظر گرفتن فرهنگ مردم و نوع برخورد و دیدگاه آنها نسبت به زنان، به نقش آنان در تحولات نظام آموزشی در این عصر می پردازد. روش : این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع اسنادی- کتابخانه ای، به واکاوی نقش زنان در نظام آموزشی هرمزگان دردوران پهلوی پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش است که جامعه زنان به طور کلی و بالاخص زنان هرمزگان در نظام آموزشی دوره رضاشاه چه جایگاهی داشتند؟ یافته ها : تحقیق پیش رو نشان می دهد از سال 1319 به بعد در بخش ها و روستاهای هرمزگان آموزش و پرورش، شروع به فعالیت کرد و آنچه در این میان بسیار به چشم می آید یکی آن است که نقش خیرین (زنان و مردان ) و هیئت امناء ها در تاسیس و گسترش مدارس مقاطع مختلف، در این دوره در استان هرمزگان گاه پر رنگ تر از نقش دولت بوده است و دوم آنکه در میان آموزشگاه های متفاوت، نام آموزشگاه های دخترانه نیز به نسبت مناسبی به چشم می خورد. اولین دبستان دخترانه در بندرعباس در سال ۱۳۱۱ ه . ش به مدیریت و آموزگاری خانم طلعت باستی، تأسیس گردید و نقش بانوان هرمزگان در ترویج فرهنگ و تعلیم و تربیت دانش آموخته های بومی نقشی ماندگار است.
۱۳.

بررسی زمان مندی روایت در اکسیر التواریخ بر پایه نظریه ژرار ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقد نوین زمان بندی روایت اکسیر التواریخ ژرار ژنت روایت سنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 446 تعداد دانلود : 461
زمان یکی از عناصر مهم و کلیدی در روایت های تاریخی است که در کنار مؤلفه هایی چون مکان و شخصیت های تاریخی، قوام یک ابژه و رخداد تاریخی را شکل می دهد. مورخان برای نقل روایت های تاریخی از عنصر زمان به شیوه های گوناگون بهره گرفته اند. ژرار ژنت، برای درک بهتر از کارکرد زمان در روایات با تأمل بر عنصر زمان در روایت، نظریه «زمانمندی روایت» را طرح و شاخص های سنجش زمان روایت را بررسی کرد. پژوهش حاضر، بر آن است تا با بهره گیری از نظریه زمان بندی ژنت، به شیوه تحلیل محتوا به ارزیابی شاکله روایی کتابی تاریخی یعنی اکسیر التواریخ و روابط بین مؤلفه های روایی سازنده این ساختار بپردازد و الگوی کلی سطوح و مؤلفه های روایی کتاب را تبیین و تشریح کند. با توجه به اهمیت عنصر زمان در متون تاریخی مشخص می شود که در کنار سیطره نظم گاه شمارانه بر روایت نویسنده اثر، بی نظمی های زمانی چون گذشته نگری یا آینده نگری مورخ، روایت او را به سمت «نابهنگامی یا زمان پریشی» هدایت کرده است. درعین حال بسامد مفرد رویدادها به صورت بسامد غالب، از مهم ترین شگردهای زمانی است که مورخ در مقوله زمانمندی روایت از آن بهره برده است.
۱۴.

جایگاه مدارس در کیفیت آموزش ولایت قهستان (از سلجوقی تا صفویه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قهستان مدارس آموزش و پرورش سلجوقی صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 98 تعداد دانلود : 708
  قهستان منطقه ایی است در جغرافیای تاریخی ایران زمین که پیوندی عظیم و ناگسستنی با خراسان بزرگ دارد. گرچه که، امروزه بخش عمده ایی آن را خراسان جنوبی نامیده اند و برخی نواحی شمالی آن نیز جزء خراسان رضوی است، اما با این وجود، قهستان در سیر تاریخی خود شاهد وقایع مهم تاریخی بوده است. ولایت قهستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و بافت فرهنگی اش در زمینه آموزش و تعلیم و تربیت نقش ویژه ایی در فرهنگ و تمدن اسلامی از سلجوقیان تا پایان صفویان داشته است، به گونه ایی که عالمان بزرگی از این ولایت سر برآوردند و عوامل مهمی چون سیاسی- اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی بر وضعیت آموزشی قهستان در این دوره تاثیرگذار بوده است. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق که بر پایه روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، به شیوه جمع آوری منابع و اسناد کتابخانه ایی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که وضعیت آموزش قهستان تابع وضعیت سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی آن است که زمینه ساز تعالی و پیشبرد نهاد آموزشی شده است. به گونه ایی که از نظر سیاسی تاسیس مدارس دولتی و از نظر اقتصادی، شاهراه بودن آن و به لحاظ فرهنگی تکثر فکری و قومی از عمده عوامل ترقی وضعیت آموزشی قهستان و ثبات در این ناحیه محسوب می شود. لذا، جایگاه مدارس در کیفیت آموزش ولایت قهستان در ارتقاء بینش فرهنگی این ولایت از دوره سلجوقی تا صفویه نقش بسیار مهمی ایفاء کرده تا آنجا که بزرگان و علمای دینداری را در خود پرورانده است. اهداف پژوهش: بررسی عوامل سیاسی- اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی بر وضعیت آموزشی قهستان از دوره سلجوقیان تا صفویان. شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت مدارس از دیدگاه متخصصان تعلیم و تربیت و بررسی وضعیت موجود کیفیت مدارس در قهستان و تبیین نقش ولایت قهستان در بالندگی بزرگان و علمای دینی. سوالات پژوهش: چه عواملی بر وضعیت آموزشی قهستان از دوره سلجوقیان تا صفویان تاثیر گذار بوده است؟ ولایت قهستان چه نقشی را در بالندگی بزرگان و علمای دینداری در طول تاریخ ایفاء کرده است؟
۱۵.

نمودهای تشیع در قزوین با تاکید بر منابع تاریخی مصور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تشیع صفویه منابع تاریخی نسخ خطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 370 تعداد دانلود : 432
در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات و تصاویر آن به روش کتابخانه ای و مجازی جمع آوری شده، تعدادی از نگاره های نسخ خطی مکتب قزوین با مضمون شیعی مربوط به دوره ی صفوی معرفی شده اند. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این است که قصه های برگرفته از قرآن، وقایع و آموزه های اسلام و تشیع، که به شکلی صریح یا نمادین بیانگر حقیقت و حقانیت تشیع هستند، شاکله ی اصلی این نگاره ها را می سازند و مضامین و مفاهیم کانونی و مهم تشیع مانند حق جانشینی و امامت حضرت علی (ع) به انتخاب خداوند، عصمت امامان شیعه، باور به کرامات و معجزات امامان، باور به شفاعت امامان و بیان شأن و جایگاه قدسی ائمه، در نگاره های این نسخه ها بازنمایی شده اند.هنرمندان به وجود آورنده، این آثار با اجتناب از روش واقع گرایانه و با به کارگیری نشانه ها، نمادها و تمهیدات تجسمی و تصویری، توانسته اند باورها، روایت ها و مفاهیم رمزی و معنوی را در قالب تصویر به تجسم درآورند و نگاره های شیعی را از نگاره های مذهبی متمایز سازند. همچنین شمایل و چهره ی شخصیت های مقدس شیعه را به شکلی نمادین و با عناصر تزیینی خاص به تصویر کشیده و بر جایگاه بی بدیل و قدسی ایشان تأکید نمایند و مخاطب را به شناخت وجه معنوی و کمال باطنی ایشان هدایت کنند.
۱۶.

نقد و بررسی رخدادهای خارق العاده پس از رویداد عاشورا با تکیه بر کتاب روضه الشهدا ء ملاحسین کاشفی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عاشورا روضه الشهدا ملاحسین کاشفی حوادث خارق العاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 388 تعداد دانلود : 503
قیام امام حسین (ع) یکی از رویدادهای مهم تاریخی در سده ی اول هجری می باشد و تأثیر شگرفی در شکل گیری جنبش های آزادی خواه و عدالت طلب در قلمرو اسلامی داشته است. لذا واقعه ی عاشورا همیشه مورد توجه مؤلفان و نویسندگان در طول سده های گذشته بوده است. یکی از جلوه های رویداد مهم عاشورا، حوادث خارق العاده ای  بود که بعد از شهادت امام حسین ( ع ) پیش آمد. کتاب روضه الشهدا از ملاحسین کاشفی یکی از آثاری است که به واقعه عاشورا پرداخته است. او به حوادث نُه گانه و خارق العاده ی طبیعی بعد از عاشورا، در کتاب خود پرداخته است. مسئله ای که اینجا مطرح می گردد میزان صحت و اهمیت این رویدادها است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی با تکیه به منابع کتابخانه ای انجام شده است. در این اثر به بررسی اخبار، اسناد و روایاتی پرداخته شده که نویسنده ی روضه الشهداء به عنوان حوادث خارق العاده ذکر کرده تا بتواند روایاتی که به طور متواتر گزارش شده اند و همچنین آن دسته از روایاتی که با اهداف خاصی بیان شده اند را مشخص نماید. یافته های پژوهش نشان از آن دارد که برخی از موارد مندرج در این کتاب، قابل تأیید و اختصاص به شیعیان نداشته و در میان اهل سنت نیز حالت فراگیر دارد و از طرفی برخی از روایاتی که در این کتاب گزارش شده، در منابع تاریخی نیامده و از جعلیاتی است که کاشفی در کتاب خود آورده است. اهداف پژوهش: 1.بررسی حوادث خارق العاده ی طبیعی بعد از واقعه عاشورا در کتاب روضه الشهداء ملاحسین کاشفی و میزان انطباق آن ها با منابع  معتبر شیعه و سنی. 2.بررسی میزان اهمیت حوادث خارق العاده کتاب روضه الشهدا در منابع اسلامی. سوالات پژوهش: 1.حوادث خارق العاده طبیعی بعد از عاشورا در کتاب روضه الشهدا از ملاحسین کاشفی تا چد حد با منابع معتبر شیعه و سنتی منطبق است؟ 2.در منابع اسلامی چه اشاره ای به حوادث خارق العاده طبیعی بعد از واقعه عاشورا شده است؟
۱۷.

واکاوی انتساب جلد دوم ارشاد القلوب به حسن بن محمد دیلمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دیلمی ارشادالقلوب امامت و ولایت کتاب های ساختگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 577 تعداد دانلود : 522
همواره پدیده ای به نام انتساب در مورد کتاب، اثر تاریخی، سفرنامه، شعر وغیره گویای وجود شبهه می باشد. انتساب جلد دوم کتاب ارشاد القلوب به محدث و واعظ شیعی قرن هشتم، حسن بن محمد دیلمی یکی از این موارد است. شباهت های ظاهری و استنادات محققان به جلد دوم باعث قوت بخشیدن اصالت این تألیف شده است. درحالی که تفاوت های محتوایی آن با سایر آثار دیلمی و تردید برخی محققان در انتساب این اثر، نگارندگان این مقاله را بر آن داشت تا با روش توصیفی و تحلیل محتوا زوایای تاریک قضایا را روشن نموده و با استدلال های علمی و منطقی و به طور متقن انتساب جلد دوم ارشاد القلوب را به دیلمی رد کنند. به نظر می رسد این نوشته در اوایل عصر صفوی و در راستای سیاست رسمیت بخشیدن و ترویج مذهب تشیع تدوین شده باشد. مختصات ارشادالقلوب از جمله جاذبه واقبال عامه مردم به آن و وثاقت علمی مؤلف ازعوامل انتساب این اثر به دیلمی می باشد.
۱۸.

نقش ابوجعفر اسکافی (د240ق) در دفاع از حریم علوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام علی (ع) ابوجعفر اسکافی ناصبیان نقض العثمانیه المعیار و الموازنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 81 تعداد دانلود : 432
مشروعیت خلافت امام علی (ع) و جایگاه ایشان در میان خلفای راشدین از حیث افضلیّت به موضوعی کاملاً مسئله برانگیز در قرن سوم میان علمای سنی تبدیل شده بود و دیدگاه های متعارضی نسبت به آن ابراز میشد. یکی از کسانی که موضعی مثبت و موافق عقیده شیعه اتخاذ کرد، ابوجعفر اسکافی (د 240ق)، عالم معتزلی بغدادی، بود. وی به مانند بیشتر معتزله بغداد، امام علی (ع) را در جایگاهی برتر از سه خلیفه پیشین نشاند و جنگهای داخلی امام را ناقض مشروعیت خلافت ایشان ندانست. در کنار آن در مقابل ناصبیان اعم از مرجئه، عثمانیه، محدّثان بغدادی و حتی شماری از معتزله استوارترین دفاعها را از ساحت امیرالمؤمنین علی(ع) نمود. در این پژوهش دیدگاههای اسکافی بر اساس دو کتاب باقیمانده وی، المعیار و الموازنه و نقض العثمانیه مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این پژوهش بیانگر آنست که اسکافی نقش موثری در زدودن تبلیغات منفی علیه امام داشت و المعیار و الموازنهبه معیار و راهنمایی برای اهل سنت جهت شناخت درست امیرالمؤمنین علی (ع) تبدیل شد.
۱۹.

بررسی تطبیقی فعالیت های صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام در شرق ایران (سده های 3 تا 5 قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صوفیه کرامیه گسترش اسلام شرق ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 377 تعداد دانلود : 586
تصوف و کرامیه، دو جریان تأثیرگذار در شرق ایران بودند که یکی از تأثیرات اجتماعی آنان گسترش اسلام بود. این بررسی با رویکردی تطبیقی به دلایل موفقیت صوفیان و کرامیه در گسترش اسلام می پردازد. هدف از این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، پاسخ به این پرسش است که رمز موفقیت صوفیان و کرامیه در نشر اسلام چه بود؟ نتایج نشان می د هد، نحوه رفتار و سلوک صوفیه با مردم و استفاده از شیوه های مناسب تبلیغی ازجمله زهد ورزی، کلام ساده و صریح، شعارهای تساوی طلبانه و استفاده از خانقاه، رمز موفقیت آنان در گسترش اسلام بود. رمز موفقیت کرامیه در گسترش اسلام، دیدگاه ارجاء گرایانه از ایمان، زهد ورزی، کلام ساده، استفاده از روش فصالی و بهره بردن از خانقاه برای ترویج عقاید خود بود. البته صوفیان در نشر اسلام موفق تر از کرامیان عمل کردند، زیرا آنان علاوه بر سود جستن از شاخصه ها و روش های مذکور از خدایی سخن می راندند که لطفش بر قهرش چیرگی دارد و مسلما چنین نگرشی نسبت به خداوند با اقبال بیشتری  از سوی مردم مواجه گردید.
۲۰.

تأثیر معنویت و عرفان در بین عالمان و صوفیان تشیع گرا در نیمه اول قرن نهم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عالمان صوفیان عرفان تشیع تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 307 تعداد دانلود : 794
از ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با انگیزه های معنوی، الهی و عرفانی رشد چشمگیری کرد که درنهایت مقدمات تشکیل حکومت شیعی ایجادگردید. همچنین آرامش ایجادشده بعد از فتوحات تیمور و علاقه و احترام وی به علما، دانشمندان و صوفیان نیز مشاهده می گردد. دراین دوره عالمان یا شیعه بودند و اساس تألیفات خود را بر بعد عرفان و تشیع قرارمی دادند و اگر هم سنی بودند، سنی کم تعصب و یا متمایل به شیعه بودند. حال تلاش های عالمان و دانشمندان در دوره قبل و مقارن روی کار آمدن تیموریان برای ایجاد تشیع حائز اهمیت است که این پژوهش به آن می پردازد. شیوه این جستار (توصیفی - تحلیلی) می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که آیا با مطالعه آثار دانشمندان این دوره می توان به دیدگاه های عرفانی آن ها در زمینه تشیع دست یافت؟ نتایج بررسی نشان می دهد که آثار امیرعلیشیرنوایی، خنجی، عبدالرحمن جامی و غیره از اهل سنت و متصوفه نمودی از عرفان و تشیع را در آثار خود دارند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان