حامد قاسم پور

تحقیق حاضر به بررسی تأثیر نقش حمایت سرپرست ادراک شده و حمایت همکاران ادراک شده با نقش میانجی جو رابطه ای بر بروز رفتارهای پیشگامانه می پردازد. با توجه به رویکرد کمی تحقیق، محققین با استفاده از پرسشنامه های استاندارد به میدان مطالعه یعنی شرکت توزیع نیروی برق استان ایلام جهت توزیع و جمع آوری سنجه مورد نظر گام نهادند. تجزیه و تحلیل داده ها، با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری مبتنی رویکرد کمترین مربعات جزئی به کمک نرم افزار Smart PLS انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد کلیه روابط مسیر ترسیم شده در مدل مفهومی مورد تأیید واقع گردیده اند. بر این اساس، حمایت سازمانی ادراک شده و حمایت همکاران ادراک شده در بروز رفتارهای پیشگامانه و جو رابطه ای اثر مثبت و معنادار دارند. همچنین جو رابطه ای بر پیدایی رفتارهای پیشگامانه کارکنان شرکت تأثیر مثبت و معنادار می گذارد. سرانجام، حمایت سازمانی ادراک شده و حمایت همکاران ادراک شده از طریق متغیر میانجی جو رابطه ای بر ظهور رفتارهای پیشگامانه اثر مثبت و غیرمستقیم دارد. نتایج این تحقیق در حوزه بازتاب رفتارهای پیشگامانه در محیط سازمان نوآوری های داشته و به مدیران و کارکنان در درک و معرفی این گونه رفتارها و موجدات آن به عنوان محرک کنش پیشگامانه یاری خواهد داد.

در این تحقیق تأثیر ادراک صلاحیت سطح بالا بر پیدایی رفتارهای کناره گیرانه و رفتارهای جستجوی شغلی با نقش متغیر میانجی نارضایتی شغلی و تعدیلگر جاه طلبی مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق از نظر رویکرد در زمره تحقیقات کمی، از حیث شیوه جمع آوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. ابزار اصلی جمع آوری داده ها، پرسشنامه استاندارد است. جامعه آماری کارکنان شاغل در شرکت توزیع نیروی برق استان ایلام به تعداد 493 نفر هستند که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 216 نفر به دست آمد. جهت جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد ادراک صلاحیت سطح بالا بر پیدایی رفتارهای کناره گیرانه و رفتارهای جستجوی شغلی اثر معنی دار و مثبت دارد. نارضایتی شغلی بر ظهور رفتارهای کناره گیرانه تأثیر معنی دار و مثبت بر جای می گذارد. ادارک صلاحیت سطح بالا از طریق نارضایتی شغلی بر ظهور رفتارهای کناره گیرانه و جستجوی شغلی اثر غیرمستقیم و مثبت دارد. در نهایت، جاه طلبی رابطه میان ادراک صلاحیت سطح بالا و رفتارهای کناره گیرانه و جستجوی شغلی را تعدیل می کند و به عبارتی افزایش می دهد.

انزوا از پدیده های شناخته شده در گفتمان لبه تاریک رفتار سازمانی به شمار می رود که دارای آثار پیدا و پنهان فراوان و موجد سربرآوردن رفتارهای انحرافی در محیط کار است که می بایست به انحاء مختلف از هویدا شدن آن استنکاف کرد. به همین سبب این تحقیق با هدف بررسی تأثیر رهبری اخلاق گرا بر انزوا در محیط کار با در نظر گرفتن نقش دو متغیر میانجی جو رابطه ای و باور به خودکارآمدی به انجام رسیده است تا به نقش احتمالی برخی از متغیرها در چارچوب مطالعات روان شناسی مثبت پی برده شود. جامعه آماری این تحقیق، کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان ایلام به تعداد 169 نفر هستند که با توجه حجم جامعه کلیه آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه های استاندارد استفاده شد که قابلیت اعتبار، با روایی واگرا و همگرا و قابلیت اعتماد به سؤال ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و بارهای عاملی مورد تأیید واقع شد. نتایج تحقیق نشان داد رهبری اخلاق گرا بر انزوا در محیط کار تأثیر معنادار و منفی و بر جو رابطه ای و باور به خودکارآمدی اثر معنادار و مثبت دارد. همچنین، اثر جو رابطه ای و باور به خودکارآمدی بر انزوا کاری، معنادار و منفی است. همچنین مشخص شد رهبری اخلاق گرا به طور مجزا از طریق دو متغیر میانجی جو رابطه ای و باور به خودکارآمدی بر انزوا در محیط کار اثر غیرمستقیم و منفی برجای می گذارد. در ادامه، این ادعا که در جامعه مورد مطالعه انزوا در محیط کار جاری و ساری است از طریق آزمون تی تک نمونه ای آزمون شد که نتیجه حکایت جریان داشتن پدیده مذکور در میان کارکنان دارد.

زمینه و هدف: سال هاست که از مطرح شدن پدیده ناتوانی آموخته شده در حوزه مطالعات منابع انسانی می گذرد، اما نشانه های پیدا و پنهان آن همچنان نامکشوف مانده است. هدف این پژوهش، کاوش مفهوم ناتوانی آموخته شده در سازمان های دولتی ایران برای رسیدن به درکی عمیق از محتوای این پدیده، از دیدگاه خبرگان امر در نظام اداری است.وش: راهبردپژوهش، نگاشت تفسیری نظریه پردازی داده بنیاد بود و مشارکت کنندگان آن، کارکنان سازمان های دولتی شهر ایلام بودند که از طریق روش نمونه گیری نظری و رعایت قاعده اشباع نظری، با بیست نفر مصاحبه انجام شد. ابزار جمع آوری اصلی داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته برای احصای پدیده محوری و در بخش کمّی، پرسش نامه ای محقق ساخته برای اعتبارسنجی مدل مفهومی به دست آمده بود. اعتبار مصاحبه ها، به کمک دو راهبرد کثرت گرایی و وارسی همکاران بررسی شد، همچنین برای اطمینان یافتن از داده های کیفی، روش پایایی بین دو کدگذار به اجرا درآمد. یافته ها: بر اساس نتایج، ناتوانی آموخته شده در قالب الگوی سه لایه ای تصور و ترسیم می شود که در عمیق ترین لایه مفهومی، پنج عامل شکل گیری هراس اداری، احساس کِهتری، نهادینگی عادت های شغلی، تعصب پیشین و بسندگی در شغل، پدیده محوری را شکل می دهند و بالاترین لایه ناتوانی آموخته شده، در قالب رفتارهایی از قبیل روزمرگی شغلی، واپس گرایی شغلی و مصون سازی شغلی نمود می یابد. همچنین، نتایج اعتبارسنجی مدل از طریق آزمون تی تک نمونه ای با در نظر گرفتن شش شاخص جامعیت، ایجازگرایی، منحصربه فرد بودن، انسجام، تناسب با سازمان ها و تناسب با نیازهای فعلی سازمان ها، نشان داد که از نظر خبرگان و مطلعان، مدل مفهومی از اعتبار نظری برخوردار است. نتیجه گیری: آگاهی از نشان دهنده های پدیده ناتوانی آموخته شده در محیط سازمان های دولتی کشور، گامی مهم در راستای افزایش شناخت مدیران در خصوص پدیده های کمتر شناخته شده در چارچوب گفتمان لبه تاریک رفتار سازمانی به شمار می رود. استراتژی های مطرح شده در این زمینه نیز، می تواند برای تقلیل اثرهای آن بر پیکره سازمان ها، بستر لازم را فراهم آورد.

هدف:   هدف اصلی تحقیق حاضر فهم چیستی و چرایی پدیده ناتوانی آموخته شده در سازمان های دولتی بوده است. طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: روش شناسی تحقیق، استفاده از روش ترکیبی اکتشافی شامل دو مرحله کیفی و کمی بود. بخش کیفی از طریق راهبرد نظریه پردازی داده بنیاد و بخش کمی با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفته است. جامعه آماری شامل خبرگان در سازمان های دولتی شهر ایلام بود که به دو شیوه هدفمند و گلوله برفی با محوریت قاعده اشباع نظری تعداد 20 مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. روایی داده های کیفی از طریق ضریب نسبی روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی تأیید شد. در ادامه، پرسشنامه ای 81 سؤالی برای آزمون مدل طراحی شد که روایی و پایایی آن با شاخص های شناخته شده بررسی شده است. یافته های پژوهش: سرآغاز ناتوانی آموخته شده در سازمان های دولتی وجود پنج عامل قوانین و مقررات اداری متصلب، انگاره های ذهنی مدیران، نقش بازدارندگی مدیران، ساختار سازمانی و فرایندهای سازمانی بود که منجر به ظهور پدیده محوری با عمق مفهومی روزمرگی شغلی، تعصب پیشین، بسندگی در شغل، احساس کِهتری و سکوت آگاهانه شده است. پس از تأیید اعتبار این مرحله، تحلیل داده های کمی با نرم افزار اسمارت پی ال اس نشان داد، موجبات علّی در هویدایی پدیده محوری اثر پرمفهومی می گذارند. همچنین، با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای مشخص شد وضعیت کنونی پنج بُعد مفهوم، در جامعه مورد تحقیق از حد نرمال بالاتر است. محدودیت ها و پیامدها : مفهوم و ابعاد شکل دهنده ناتوانی آموخته شده به خاطر مغفول ماندن از نظرگاه پژوهشگران، نامکشوف مانده است. بنابراین، تحقیق حاضر سعی دارد خلأ تئوریک و مفهومی پیش گفته را تقلیل کند. پیامدهای عملی: با توجه به حاکم بودن ابعاد شکل دهنده ناتوانی آموخته شده در سازمان های دولتی، مدیران می بایست با افزایش آگاهی درباره موجدات این پدیده، استراتژی های مناسبی را برای کنترل آن اتخاذ کنند. ابتکار یا ارزش مقاله: مقاله حاضر یکی از بیماری های کمتر شناخته شده در سازمان های دولتی را معرفی و به مفهوم پردازی آن پرداخته است.

فرهنگ جهادی زاییده تفکرات نوین دینی قرن بیستم در جامعه اسلامی ایران است که از بالندگی لازم برای تحقق آرمان های نشئت گرفته از سیاست های کلی و نوین نظام اداری کشور برخوردار است؛ از این رو، مقاله پیشِ رو، با علم به وضعیت نامطلوب بهره وری کارمندان در بخش دولتی و ضعف اخلاق کاری به عنوان زیربنای توسعه سازمانی و اجتماعی، اثراتی که فرهنگ جهادی بر بهره وری کارکنان غیر هیئت علمی دانشگاه ایلام می تواند داشته باشد را با لحاظ نمودن نقش میانجی اخلاق کار اسلامی بررسی کرده است. این تحقیق، از نظر هدف، کاربردی، از نظر شیوه جمع آوری داده ها، پیمایشی - همبستگی و به طور مشخص بر مدل یابی معادلات ساختاری استوار است. ابزار اصلی جمع آوری داده ها، پرسشنامه های استاندارد بود. جامعه آماری پژوهش نیز کلیه کارکنان دانشگاه ایلام به تعداد 225 نفر را شامل می شد که با بهره گیری از فرمول کوکران تعداد 142 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج تحقیق ضمن تأیید مدل مفهومی نشان داد که فرهنگ جهادی و ابعاد آن؛ یعنی فرهنگ تعهدمحور، دانش محور و راهبردمحور بر بهره وری نیروی انسانی، تأثیر معنادار و مثبتی دارد؛ همچنین تأثیر معنادار و مثبت فرهنگ جهادی بر اخلاق کار اسلامی و اخلاق کار اسلامی بر بهره وری نیروی انسانی تأیید شد. در نهایت مشخص گردید اخلاق کار اسلامی در رابطه بین فرهنگ جهادی و بهره وری نیروی انسانی نقش میانجی دارد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر پارتی بازی بر عملکرد شغلی با توجه به نقش میانجی اعتماد سازمانی انجام شده است. روش انجام این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی – همبستگی مبتنی بر مدل یابی معادلات ساختاری است. جامعه آماری آن نیز شامل کلیه کارکنان ستاد مرکزی دانشگاه علوم پزشکی ایلام به تعداد 300 نفر بود که به منظور تعیین حجم نمونه (168 نفر)، از فرمول کوکران استفاده شد؛ اما به دلیل اینکه تحقیق حاضر در صدد بهره گیری از مدل یابی معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل بود و از آنجا که برای انجام این مهم، حداقل نمونه می بایست 200 نفر باشد، تعداد 230 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه تعیین شد. ابزار اصلی جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه بود؛ بنابراین برای سنجش متغیر پارتی بازی از پرسشنامه عبدالله و همکاران (1998)، عملکرد شغلی پاترسون و همکاران (1992) و اعتماد سازمانی شفیعی (1390) استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که پارتی بازی بر عملکرد شغلی و اعتماد سازمانی، تأثیر منفی و معناداری دارد. اعتماد سازمانی نیز بر عملکرد شغلی، تأثیر مثبت و معناداری دارد؛ همچنین اعتماد سازمانی در رابطه بین پارتی بازی و عملکرد شغلی نقش میانجی ایفا می کند.

زمینه و هدف: رفتارهای شهروند سازمانی به منظور عملی شدن در جامعه اسلامی به طور چشمگیری متأثر از عقاید دینی هستند. بدین منظور هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر بروز رفتارهای شهروند سازمانی کارکنان دانشگاه ایلام با میانجی گری سرمایه اجتماعی است. روش شناسی: این تحقیق کاربردی و از نوع توصیفی پیمایشی است، ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه های استاندارد است. جامعه آماری آن شامل کارکنان دانشگاه ایلام به تعداد 485 نفر است که 215 نفر از آنها به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای آزمون فرضیه ها مدل یابی معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم افزار Smart PLS استفاده شده است. یافته ها: فرهنگ ایثار و شهادت و مؤلفه های آن (عمل صالح و پرهیزکاری، مردم داری، عدم تعلق به دنیا و خدامحوری) هم به طور مستقیم و هم از راه تقویت سرمایه اجتماعی بر رفتار شهروند سازمانی تأثیری معنادار و مثبت دارد. نتیجه گیری: اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت در محیط های سازمانی، ضمن سامان بخشیدن به اعتقادات، باورها و ارزش های انسان آنان را در بروز رفتارهای فرانقشی و ایجاد اعتماد میان فردی که حاصل آن پدید آمدن سازمان اخلاق مدار است، هدایت می کند.

هر منطقه ای برای دستیابی به توسعه پایدار و نیز افزایش رقابت پذیری، به طرحی راهبردی نیازمند است. تحقیق حاضر به منظور ارائه راهبردهای مؤثر توسعه گردشگری در روستای هدف کُلم از توابع شهرستان بَدره در استان ایلام، روش شناسی و ابزارهای چارچوب جامع تدوین راهبرد و همچنین تکنیک AHP را مطمح نظر قرار داده است. براین اساس، با توجه به موضوع، تحقیق به لحاظ روش، از نوع توصیفی تحلیلی و بر مبنای هدف، کاربردی و از طریق دو شیوه گردآوری داده ها؛ اسنادی و میدانی به شناخت وضعیت موجود، تحلیل وضعیت و سپس ارائه پیشنهادات راهبردی پرداخته شده است. برای رسیدن به این مهم و ارزش گزاری عوامل پیش برنده و بازدارنده توسعه در قالب روش SWOT با استفاده از پرسشنامه میان 30 نفر از کارشناسان در سازمان های ذی نفع (میراث فرهنگی و گردشگری، جهاد کشاوزی، بنیاد مسکن، امور روستایی استانداری و منابع طبیعی و آبخیزداری) مبتنی بر روش قضاونی هدفمند، توزیع و نتایج استخراج شده است. در مجموع با عنایت به 30 نقطه قوت و فرصت و 35 نقطه ضعف و تهدید و نمره های حاصل از ماتریس عوامل داخلی و خارجی و همچنین نمودار 9 خانه ای، راهبرد استخراجی، حفظ و نگهداری می باشد. در نهایت، راهبردهای موضوعی توسعه با استفاده از فرایند AHP اولویت بندی و سپس برنامه های اجرایی به منظور پیاده سازی هریک از راهبردهای توسعه گردشگری برای حفظ و ارتقاء وضعیت موجود ارایه شده است.

بخش مهمی از ظرفیت های گردشگری ایران در مناطق تحت حفاظت قرار دارند؛ ولی بهره مندی هدفمندی از این قابلیت، در جهت توانمندسازی این مناطق و به تبع آن، توسعه منطقه ای در کشور صورت نگرفته است؛ تا جایی که بر اثر فشارهای انسانی و محیطی، به تدریج، شاهد از بین رفتن این گستره های خدادادی هستیم. این امر، ضرورت تدوین برنامه های جامع گردشگری متناسب با شرایط زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی هر منطقه تحت حفاظتی را گوشزد می کند؛ از این رو، تحقیق حاضر، با هدف تبیین برنامه راهبردی توسعه طبیعت گردی در محدوده تحت حفاظت آثار طبیعی - ملّی دهلران در استان ایلام با استفاده از چارچوب جامع تدوین راهبرد، به رشته تحریر درآمده است تا از این طریق، زمینه بهره برداری پایدار طبیعت گردی فراهم گردد. این تحقیق به لحاظ روش، از نوع توصیفی - تحلیلی و بر مبنای هدف، کاربردی است. جامعه آماری آن نیز؛ شامل: کلیه کارشناسان ادارات کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و حفاظت محیط زیست استان ایلام بوده است که تعداد 30 نفر از آنها با استفاده از روش نمونه گیری قضاوتی هدفمند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. شیوه گردآوری داده ها نیز به دو صورت اسنادی و میدانی بوده است. نتایج نشان می دهد که این مقصد گردشگری در محیط داخلی با ضعف های بیشتری در قیاس با قوت ها دست و پنجه نرم می کند و در محیط بیرونی با فرصت های بیشتری در مقایسه با تهدیدات روبه روست؛ بنابراین، راهبردهای «محافظه کارانه/ ترمیمی» مبتنی بر نگهداری و حمایت درونی، مناسب ترین قابلیت را در پاسخ به این شرایط خواهند داشت؛ همچنین، سنجش کّمی راهبردهای مذکور، نشان داد که راهبرد «تدوین طرح جامع توسعه طبیعت گردی پایدار» با کسب امتیاز 43/9 دارای بیشترین جذابیت و «تدوین مقررات حفاظت» با نمره 81/6 دارای کمترین جذابیت می باشد.