علی زمانی علویجه

«هدیه الاخیار» یا «شرح تحفه الاحرار» اثر «محمد رضا ملتانی» فرزند « محمد اکرم ملتانی»، از فارسی نویسان شبه قاره در قرن یازدهم، اگرچه از آثار دست دوم ادب فارسی محسوب می شود، قطعا به دلیل دانش و اطلاعات سرشار و دقت فراوان شارح در فحص و بحث و بیان ظرایف لغت، دستور، معانی و بیان راهگشای محققان و دانشجویان در شرح دشواری های «تحفه الاحرار جامی» خواهد بود. ملتانی از خادمین شیعه مذهب شهنشاه اورنگ زیب بوده است که از خدمات دیوانی کناره گرفته و چند شرح مهم بر آثار پیشینیان ادب فارسی از جمله «مثنوی» مولوی، «یوسف و زلیخا» و «تحفه الاحرار» جامی و «اسکندرنامه» نظامی نگاشته است. شناسایی و تصحیح این آثار، علاوه بر جایگاه ادبی خاص خود در شرح و تفسیر دشواری های یکی از آثار مهم حوزه عرفان و تصوف، در تبیین گستره زبان فارسی در پاکستان و هند نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این پژوهش با روش تحلیل متن انجام شده است.

از آنجا که نسخه های خطی بازگو کنندة گذشته فرهنگ و زبان هر ملتی است، شناساندن و معرفی نسخه های خطی، ورق زدن برگ زرینی از زبان و فرهنگ و تمدن یک ملت است. از جملة این گنجینه ها، نسخة با ارزش رقعات میرزا امان الله حسینی متخلص به «امانی»است که نمونة اعلای انشای گذشتگان و دارای محتوای علمی، تاریخی، اجتماعی و تربیتی است. این تحقیق پس از تصحیح نسخة خطی امان الله و مقابله آن با دو نسخة آستان قدس رضوی و کتابخانة ملی صورت گرفته است . هدف پژوهش، معرفی نویسنده اثر و احیاء این نسخة خطی به عنوان یکی از ذخایر مکتوب قرن یازدهم و بررسی ویژگی های محتوایی آن، برای نشان دادن ارزش اطلاعات مفیدآن است که به روش تحلیل و توصیف متن رقعات انجام شده است.