علیرضا عرب

به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در نیم قرن اخیر تراز آب سفره های زیرزمینی در اغلب دشت های کشور به شدت کاهش پیدا کرده است. افت شدید تراز آب سفره های زیرزمینی عامل اصلی پدیده فرونشست زمین در ایران است. فرونشست زمین پتانسیل ایجاد یک فاجعه عظیم انسانی را دارد و در صورت وقوع آن، زمین های کشاورزی، بافت شهرها، شریان های حیاتی و بسیاری از جنبه های زیست محیطی را در معرض آسیب پذیری شدید قرار خواهد داد. درگیر شدن دشت جنوب غرب تهران با مسأله فرونشست زمین ایده اولیه پژوهش حاضر بوده است. در این پژوهش، آسیب پذیری بافت شهری منطقه 18 شهر تهران تحت تأثیر فرونشست زمین مورد ارزیابی قرار گرفته است که در قالب مطالعات فضایی مکانی و با اجرای مدل تحلیلی در سه گام انجام شده است. در گام اول، شناسایی و دسته بندی شاخص های آسیب پذیری بافت شهری تحت تأثیر فرونشست زمین بر اساس سه معیار کالبدی و جمعیتی، دسترسی و همجواری با مراکز ریسک بالا صورت گرفت و در گام دوم، با استفاده از ابزار پرسشنامه و نظرسنجی کارشناسی، اولویت های آسیب پذیری بافت شهری در ارتباط با فرونشست زمین مشخص گردید و بر پایه فرآیند تحلیل شبکه ای، تعیین وزن هر یک از معیارها انجام گرفت. درنهایت، در گام سوم وزن حاصل از مدل ANP، در محیط نرم افزار ArcGIS بر لایه های مکانی منطقه اعمال شد. نتایج اجرای مدل نشان داد که درصد بالایی از اراضی ساخته شده منطقه 18 دارای ویژگی هایی نظیر بافت فرسوده، بناهایی با مقاومت سازه ای پایین، کیفیت ساخت بسیار پایین بناها، تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی بوده و مستعد آسیب پذیری زیاد می باشند. همچنین ناحیه 1 با 96 درصد، ناحیه 2 با 5/88 درصد، ناحیه 3 با 4/90 درصد، ناحیه 4 با 85 درصد و ناحیه 5 با 3/92 درصد اراضی ساخته شده در محدوده آسیب پذیری بالا قرار گرفته اند. در مجموع از کل اراضی ساخته شده منطقه 18 شهر تهران در حدود 90 درصد بافت ساخته شده در محدوده آسیب پذیری زیاد تحت تأثیر فرونشست زمین قرار دارد.

از جمله ابزارهای ضروری مدیریت عملیات در فضای رقابتی کنونی، راهبرد عملیات است. راهبرد عملیات وظیفه تمرکز فعالیت های سطوح عملیاتی همراستا و هم جهت با اولویت های رقابتی سازمان را برعهده دارد. از همین رو پژوهش حاضر در پی بررسی و تدوین مناسب ترین راهبردهای عملیاتی برای افزایش کارایی صنعت قطعه سازی خودرو می باشد. چراکه این صنعت به عنوان موتور محرک صنایع و اقتصاد، نقش مهمی در رشد کشور دارد و همواره تحت فشارهای روزافزون و متنوعی بوده که می توان به دو نیروی پرتوان تغییرات مکرر در ذائقه مشتریان و پیشرفت سریع در نوآوری فناوری اشاره کرد که تعدیل تاثیر این فشارها بازنگری و تدوین راهبردهای عملیاتی را می طلبد. به همین منظور پس از تعیین اهداف یک ساله در خصوص هر یک از خروجی ها، سیستم تولیدی جریان پیوسته به عنوان سیستم مناسب جهت رسیدن به وضعیت مطلوب در شرکت مورد مطالعه شناخته شد؛ و درنهایت تعدیلاتی به منظور بهبود وضعیت شرکت مورد مطالعه در هر یک از اهرم های تولیدی ارائه شد. اولویت بندی خروجی ها با توجه به نظر خبرگان و توسعه تکنیک بهترین- بدترین فازی (FBWM) برای اولین بار صورت گرفت که شاخص هزینه به عنوان مهم ترین خروجی دارای بیشترین اهمیت شناخته شد و شاخص کیفیت در سطح دوم اهمیت قرار گرفت؛ و همچنین شاخص های انعطاف پذیری، عملکرد و تحویل در سطوح بعدی اهمیت جای گرفتند. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر این مطلب است که با بهره گیری صحیح از مدل میلتنبرگ می توان ضمن بررسی وضعیت جاری سیستم های تولیدی و کنکاش محیط رقابتی، به دنبال زمینه هایی بود که برای سازمان مزیت رقابتی ایجاد می نمایند.

اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد کلان در عرصه مدیریت کشور نخستین بار توسط مقام معظم رهبری مطرح شده است. اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که فشارها، توطئه ها و دشمنی های نظام سلطه جهانی را به فرصت های راهبردی و عملی تبدیل کرده و موجبات ارتقا، رشد و خودشکوفایی کشور را فراهم می آورد. متأسفانه علی رغم  تأکیداتی که بر فواید اقتصاد مقاومتی در کشور می شود ولی شاهد تحقق عملی آن نیستیم. هدف از این پژوهش، بررسی و شناسایی موانع پیاده سازی اقتصاد مقاومتی است. در این راستا با تکیه بر روش گردآوری کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی، ابتدا به چارچوب نظری و مفهومی اقتصاد مقاومتی پرداخته شده و سپس موانع پیاده سازی اقتصاد مقاومتی از طریق مطالعه، مرور پیشینه، مصاحبه با کارشناسان و خبرگان دانشگاهی و مدیریتی، در شش بعد شامل عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل اداری، عوامل فرهنگی، عوامل اجتماعی و عوامل هنری و 23 معیار شناسایی شده است. سپس از طریق پرسش نامه مقایسه زوجی معیارها و با استفاده از روش نوین در تصمیم گیری چندمعیاره یعنی تکنیک بهترین-بدترین و نظرات خبرگان، وزن دهی و اولویت بندی شده اند. پژوهش به روش توصیفی تحلیلی بوده و در آن از نرم افزار لینگو برای حل مدل استفاده شده است. نتایج نشان دادند که ابعاد اقتصادی، اداری و معیار های سیاست وابستگی شدید کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، عدم حمایت از تولیدات داخلی و کاهش کمیت و کیفیت تولیدات داخلی و رانت، به ترتیب مهم ترین ابعاد و معیار های موانع اقتصاد مقاومتی در کشور هستند.

در دنیای کسب و کار امروزی، رقابت شدید میان شرکت ها باعث شده تا آنها در شرایط عدم اطمینان فعالیت کنند که همین امر باعث مواجه شدن آنها با ریسک های متفاوتی می شود. ریسک ها آثار منفی بر زنجیره تأمین شرکت ها داشته و می تواند منجر به کاهش سودآوری و مزیت رقابتی شوند. همچنین گسترده شدن و متراکم تر شدن شبکه روابط در زنجیره تأمین از سویی و اجتناب ناپذیر بودن برخی اختلالات از سوی دیگر، باعث می شود تا سنجش و ارزیابی تأمین کنندگان اهمیت دوچندانی بیابد. بنابراین بایستی به تاب آوری به عنوان توانایی تأثیرپذیری کمتر از اختلالات و نیز توانایی در بازیابی اختلالات در میان تأمین کنندگان توجه بیشتری شود. از این رو هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی و سطح بندی شاخص های سنجش تاب آوری تأمین کنندگان گروه صنعتی اورند با بهره گیری از روش های ترکیبی دلفی فازی و مدل سازی ساختاری تفسیری می باشد. نتایج حاکی از آن است که از میان 27 شاخص شناسایی شده از تئوری تحقیق، 16 شاخص با استفاده از تکنیک دلفی فازی ونظرات تیم 10 نفره خبرگان تأیید شدند. در ادامه با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری به سطح بندی شاخص های مورد نظر در این صنعت و ارائه مدل سلسله مراتبی پژوهش پرداخته شد. نتایج این تکنیک نشان داد شاخص های سنجش تاب آوری تأمین کنندگان در 5 سطح جای گرفتند که شاخص زمان تأخیر در بالاترین سطح و تأثیرپذیرترین عامل شناخته شد. همچنین شاخص قدرت مالی تأمین کننده به عنوان تأثیرگذارترین عامل در پایین ترین سطح جای گرفت. 

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی و تأثیر آن  بر بهره وری تولید در شرکت ارس خودرو دیزل(آمیکو) انجام شده است. روش انجام این تحقیق از نظر هدف،کاربردی و از حیث روش، توصیفی-همبستگی از نوع مقطعی می باشد. جامعه آماری این تحقیق کلیه 506 نفرکارمند شرکت را شامل می شود. با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران حجم نمونه 218 نفر برآورد گردید که این میزان از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. در این تحقیق برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه جهت شناسایی عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی و از اسناد و مدارک موجود در کارخانه برای اندازه گیری بهره وری تولید استفاده شده است. برای تحلیل سؤالات تحقیق از روش های آماری تحلیل عاملی اکتشافی، رگرسیون خطی ساده و روش بردار ویژه نیز برای اولویت بندی عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی از دیدگاه خبرگان استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تأثیرگذاری تمامی عوامل لیست شده اولیه (22 عامل) بر تعهد سازمانی تأئید گردید و اولویت بندی بدست آمده به این ترتیب می باشد: 1. عوامل سازمانی،2. عوامل فردی،3. عوامل شغلی- سازمانی،4. عوامل شغلی-محیطی. همچنین میزان تأثیرگذاری تعهدسازمانی بر بهره وری تولید نیز در سطح معنی داری 019/0،18 درصد  به دست آمد.

مدیریت موجودی یکی از مهم ترین قسمت های فرآیند برنامه ریزی تولید برای کسب وکارها می باشد که دربرگیرنده تصمیماتی در مورد تعیین زمان و تعداد دفعات خرید یا ساخت بوده که می توان با استفاده از رتبه بندی اقلام موجودی انجام داد. هدف پژوهش حاضر ارائه یک مدل تصمیم گیری چند معیاره فازی ترکیبی به منظور مدیریت اقلام موجودی با استفاده از روش های دیمتل فازی و ویکور فازی می باشد. در این پژوهش از روش دیمتل فازی برای تعیین اوزان معیارهای تصمیم گیری و هم چنین از روش ویکور فازی برای ارزیابی و رتبه بندی اقلام موجودی بهره گیری شده است. به کارگیری هم زمان این روش ها نوآوری این پژوهش در میان ادبیات مرتبط با این حوزه می باشد. برای نشان دادن کارایی مدل پیشنهادی از یک مطالعه موردی در شرکت مهندسی و ساخت برق و کنترل مپنا (مکو) استفاده گردید. نتایج نشان دهنده اثربخشی چارچوب پیشنهادی برای مدیریت اقلام موجودی بوده است. در انتها نتایج و پیشنهاد هایی در راستای مسئله تحقیق ارائه گردیده است.

عدم قطعیت، جزء جداناشدنی و اجتناب ناپذیر پروژه ها است. وجود ریسک و عدم قطعیت در پروژه ها موجب کاهش دقت در تخمین مناسب اهداف شده و باعث کاهش کارایی پروژه ها می شود. در این راستا دستیابی به ابزاری که دست به ارزیابی سطح ریسک پروژه زده و به تبع آن میزان انحراف واقعی را برآورد کند، بسیار ضروری است. بنابراین، نیاز به شناخت و مدیریت ریسک در پروژه، کاملاً روشن است. یکی از مشکلات مدیران پروژه ها، شناسایی و نحوه برخورد با ریسک ها در پروژه می باشد. شناسایی و اولویت بندی ریسک، به دلیل وجود محدودیت در پروژه ها مسئله ای مهم در مدیریت ریسک است که برای مدیریت موفق ریسک ، لازم است صورت بپذیرد. هدف از پژوهش حاضر ارائه مدلی مبتنی بر روش تصمیم گیری چند معیاره بهترین- بدترین که به عنوان یکی از تکنیک های نوین تصمیم گیری چند معیاره مطرح است، به منظور اولویت بندی ریسک های پروژه و هم چنین رویکرد ساختار شکست ریسک که فرآیند شناسایی ریسک را ساختارمند نموده و فاز شناسایی را از منظر پوشش دهی ویژگی ها و مشخصه های پروژه افزایش می دهد، می باشد. بدین منظور ابتدا با استفاده از رویکرد ساختار شکست ریسک و بهره گیری از مدل های شناخته شده این حوزه، شاخص های ارزیابی ریسک های مرتبط با پروژه در قالب یک مطالعه موردی در پروژه سیکاس پارک گروه پیشگامان کویر یزد استخراج شد، سپس با بهره گیری از روش بهترین- بدترین و نظرات خبرگان ارزیابی و اولویت بندی شدند و در نهایت ریسک های مرتبط با هر یک از شاخص های اولویت دار استخراج شده و راهکارهایی به منظور مدیریت آن ها ارائه گردید.

امروزه سازمان ها به منظور دستیابی به کیفیت و سرعت بالاتر در ارائه کالاها و خدمات، نیازمند سیستمی یکپارچه برای منابع سازمان می باشند که یکی از بهترین ابزارها برای رسیدن به چنین هدفی، سیستم برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) است که برای اجرای موفقیت آمیز پروژه ERP در سازمان، انتخاب سیستم مناسب با توجه به معیارهای مؤثر ضرورت دارد. ازاین رو در تحقیق حاضر، ضمن شناسایی معیارهای مؤثر بر انتخاب سیستم ERP، به انتخاب مناسب ترین سیستم نیز پرداخته شده است. در ابتدا با بررسی تحقیقات انجام شده در حوزه انتخاب سیستم ERP، معیارهای مؤثر موردبررسی قرار گرفتند و فهرستی از معیارهای شناسایی شده در اختیار خبرگان شرکت قرار گرفت، سپس معیارهای موردنظر پس از بررسی موردمطالعه و بر اساس نظر خبرگان انتخاب شدند. سپس با روش سوآرا وزن نهایی معیارهای موردنظر به دست آمد که معیارهای قابلیت کارکردی نرم افزار، پیاده سازی مدیریت پروژه و قابلیت کیفی نرم افزار به عنوان بااهمیت ترین معیارها معرفی شدند. سپس به انتخاب مناسب ترین سیستم ERP، بر اساس روش آراس خاکستری، پرداخته شد که گزینه دوم (سیستم اطلاعات مالی)، به عنوان مهم ترین گزینه های سیستم ERP برای موردمطالعه شناسایی شدند.

در دهه گذشته، مدیریت زنجیره تأمین سبز با توجه به تخریب مداوم محیط زیست مانند افزایش آلودگی، اتلاف منابع طبیعی، انقراض حیوانات و آثار مضر آن بر انسان، اهمیت روزافزونی یافته است. هدف از این تحقیق، شناسایی موانع استقرار زنجیره تأمین سبز با تمرکز بر تحقیقات گذشته در خصوص این مفهوم است. در این تحقیق از مدل ترکیبی BSC/BWM استفاده شده و برای نخستین بار موانع زنجیره تأمین سبز در ابعاد کارت امتیازی متوازن سنجیده می شود. این موانع با بومی سازی مدل توسط تعدادی از خبرگان و کارشناسان صنعت فولاد شناسایی و با استفاده از روش بهترین بدترین به عنوان روشی نو در تصمیم گیری چند معیاره، رتبه بندی شدند. نتایج حاکی از آن بود که بعد فرایند های داخلی و شاخص های عدم وجود اهداف مشخص زیست محیطی، ناآگاهی مشتری درباره مدیریت زنجیره تأمین سبز و محصولات سبز و کمبود تکنولوژی، مواد و فرایندها، به ترتیب مهم ترین ابعاد و شاخص های موجود در استقرار زنجیره تأمین سبز در صنایع فولاد استان مازندران هستند. در نهایت پیشنهادهایی به منظور غلبه بر این موانع و کاهش آثار آن ارائه شده است.

امروزه محیط کسب وکار، مقدمات پیدایش سطح بالایی از عدم اطمینان و رفتارهای آشفته در زنجیره های تأمین را فراهم کرده است. تأمین کنندگان در بیشتر مواقع به عنوان اصلی ترین منابع ریسک های بیرونی مطرح هستند که مقدمات پیدایش سطوح گسترده ای از اختلالات در زنجیره های تأمین را فراهم می سازند؛ به همین دلیل انتخاب تأمین کنندگان مناسب و درعین حال تاب آور می تواند هزینه های خرید و زمان های تأخیر را به میزان زیادی کاهش داده و قابلیت تداوم کسب وکار در زمان بروز اختلالات و به پیروی از آن رقابت پذیری شرکت و رضایت مشتریان را افزایش دهد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی و اولویت بندی شاخص های ارزیابی تاب آوری تأمین کنندگان «گروه صنعتی اورند» با بهره گیری از روش تصمیم گیری چند شاخصه بهترین- بدترین است که به عنوان روشی نوین در تصمیم گیری چند شاخصه مطرح است. نتایج نشان می دهد که شاخص های چابکی، افزونگی و مشاهده پذیری به ترتیب مهم ترین شاخص های ارزیابی تاب آوری تأمین کنندگان شرکت اورند هستند. در انتها بر اساس نتایج پژوهش، پیشنهادات اجرایی و پژوهشی ارائه گردید.

هدف تحقیق حاضر، ارزیابی تاثیر عوامل کلیدی موفقیت چابکی زنجیره تامین بر عملکرد استراتژیک شرکت های صنایع الکترونیک در ایران بود. در مدل مفهومی تحقیق، عملکرد استراتژیک سازمان شامل مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی است. در این مدل، چابکی زنجیره تامین با هفت عامل فناوری مبتنی بر کامپیوتر، انعطاف پذیری، روابط با تامین کنندگان، بکارگیری تکنولوژی جدید، روابط مشارکتی، حساسیت به بازار/ مشتری و پاسخگویی تقاضا سنجیده می شود. همچنین مزیت رقابتی شامل پنج شاخص قیمت/هزینه، کیفیت، تحویل به موقع محصول یا خدمت، نوآوری و زمان عرضه به بازار می باشد و معیار سنجش عملکرد سازمانی، عملکرد مالی است. پرسشنامه سنجش عوامل بر اساس این مدل، تنظیم و بین 400 نفر از مدیران شرکت های صنام، پارس الکترونیک و پارس خزر توزیع شد و در نهایت 179 پرسشنامه تکمیل شده جمع آوری گردید. با استفاده از نرم افزار SPSS و LISREL و تکنیک های تحلیل عاملی و مدل سازی معادلات ساختاری، این مدل با چندین بار اصلاح نمودن به تایید رسید. طبق نتایج حاصل از تحقیق، مشخص شد عوامل کلیدی چابکی تاثیر مستقیم و مثبتی بر عملکرد سازمانی و نیز بر مزیت رقابتی دارد.