آمنه سیلانه

یکی از اصلی ترین کارکردهای نظام آموزش دانشگاهی فراهم نمودن نیروی انسانی مورد نیاز نهادها و بخش های مختلف جامعه می باشد، کارکردی که شاید امروز به اصلی ترین چالش و آسیب این نظام های آموزشی تبدیل شده است. این همه در حالی است که در برنامه درسی رشته های مختلف، واحدهای درسی جهت کارآموزی دانشجو در محیط های سازمانی پیش بینی شده است. مقاله حاضر در جستجوی عوامل پدیدار گشتن این وضعیت می باشد و علت اصلی را نوع مواجهه با طراحی این محیطها می داند. چنانچه با اتخاذ رویکردی سازنده گرایانه و کل نگر، مسائل و پروژه های واقعی محیط کار محور فعالیت های کارآموزی قرار گیرد، می توان به شکل گیری رویکردی برد- برد کمک نمود. مقاله حاضر سعی می کند با معیار قرار دادن اصول اولیه آموزش به نقد محیط های کارآموزی پرداخته و با تأسی بر نظریه کسب دانش، سازنده گرایی را مناسب طراحی اینگونه محیط ها می داند و به تشریح فرایند طراحی محیط های یادگیری سازنده گرا جهت گذراندن درس کارآموزی می پردازد.

هدف مقاله حاضر بررسی اثربخشی آموزش مهندسان صنعت خودروسازی بود که با تکیه بر طراحی آموزشی کل نگر و کاربست مدل چهار مؤلفه ای(4C/ID) در شرکت ایران خودرو خراسان انجام شد. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی بوده و از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شد. نمونه آماری عبارت بود از 40 نفر از مهندسان شرکت ایران خودرو خراسان که در دوره استاندارسازی ایستگاههای کاری شرکت کرده بودند، که به شیوه نمونه گیری در دسترس، یک گروه متشکل از 20 نفر از مهندسان به عنوان گروه آزمایش و 20 نفر دیگر به عنوان گروه گواه انتخاب شدند. برای ارزشیابی اثربخشی آموزش مدل پاتریک انتخاب وبا توجه به محدویتهای زمانی و اجرایی دو سطح اول این مدل (واکنش و یادگیری) استفاده شد ابزارهای پژوهش شامل دو پرسش نامه fvhd سنجش رضایت از دوره، نگرش نسبت به دوره و یک آزمون پیشرفت تحصیلی بود. نتایج نشان داد که به کارگیری رویکرد کل نگر براساس مدل چهارمؤلفه ای در آموزشهای صنعت خودروسازی باعث اثربخشی دوره های آموزشی (p>0/01) می شود. درخصوص مؤلفه های تشکیل دهنده اثربخشی نتایج نشان داد که فراگیران در دوره طراحی شده براساس مدل چهارمؤلفه ای(4C/ID) رضایت مندی بهتر (p=0/01) و همچنین نگرش مثبت تری (p=0/02) را نسبت به دوره آموزشی مذکور داشتند. اما در خصوص مؤلفه  یادگیری تفاوت معناداری میان دو گروه حاصل نشد.

یکی از ابزارهای مهم تربیت نیروی انسانی، بخش آموزش های فنی و حرفه ای است که با ارائه مهارت های دسته اول به فراگیران آنها را برای ورود به دنیای کسب و کار آماده می سازد. با توجه به این امر که تغییرات در دنیای بازار کسب و کار و صنعت و سطح نیازمندی ها و مهارت ها را تغییر داده که لازمه پاسخگویی به این تغییرات، آموزش های انعطاف پذیری است که به فراگیران نحوه برخورد درست با محیط های جدید و حل مسئله را ارائه دهد. چنانکه فراگیران قادر باشند مهارت های شغلی مهمی را همانند برقراری ارتباط، تعهد کاری، وقت شناسی، حل مسئله، کارگروهی، خود مدیریتی، برنامه ریزی و سازماندهی و آشنایی با فنّاوری را بیاموزند که امروزه برای شاغل شدن امری واجب و ضروری هستند. اما متأسفانه سیستم آموزش در بخش فنی و حرفه ای سیستمی سنتی است که نمی تواند پاسخگوی نیازهای درحال تغییر فراگیران و همچنین بازار کسب و کار باشد. با این وجود، توجه به رویکردهای جدید آموزشی و از سوی دیگر بحث طراحی آموزشی بیش از چنددهه است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مطرح شده و بسیاری از سازمان های صنعتی، پزشکی و آموزشی از این رویکردهای جدید به مثابه راه میانبری برای اثربخشی آموزش و افزایش مهارت های فردی استفاده می کنند. یکی از رویکردهای نسبتاً جدید، رویکرد طراحی آموزشی کل نگر است که با یکپارچه سازی دانش، نگرش و مهارت ها، افراد را برای ورود به دنیای کار آماده می سازد؛ چنانکه افراد مجهز به شایستگی هایی شوند که آنها را در برابر تغییرات آماده می سازد. با این حال می توان گفت که به جای استفاده از رویکردهای سنتی آموزش در مراکز فنی و حرفه ای، برنامه ریزی ها باید به سمت استفاده از محیط های یادگیری جدید و به تبع آن محیط های کل نگر سوق داد شود، تا ضمن تغییرات در نیازهای کسب و کار شاهد تغییرات در نوع مواد آموزشی و روش های یاددهی یادگیری متناسب با آن برای فراگیران نیز باشیم.