مسعود دهقان

شعرشناسی شناختی به عنوان یکی از شاخه های مطرح شده در علوم شناختی، به خواننده امکان می دهد تا با کمک ابزارها و عناصر سازنده متن به تحلیل آن بپردازد. از این رو، هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی عناصر سازنده شعر، گزیده ای از اشعار شیرکو بیکس با عنوان «معروف آقایی شعری موزون و بارانی جوان مرگ شده» از مجموعه «چراکانی سه ر هه له مووت»(چراغ هایی بر فراز قله) می باشد که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس انگاره جهان های متن ورث (1999) انجام گرفته است. لایه های مختلف شعر شیرکو بیکس که با عزیمت از جهان متن اصلی به جهان های زیرشمول و سپس بازگشت به جهان متن اصلی همراه بود، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که مهم ترین ویژگی اشعار وی، استفاده از اسامی خاص، استعاره های مفهومی و نیز کاربرد قید به عنوان مهم ترین عناصر جهان ساز در ساخت جهان های زیرشمول و جهان متن می باشد. همچنین، استفاده از فرایندهای ذهنی در ساخت جهان های زیرشمول و استفاده از فرایندهای رابطه ای و مادی در ساخت جهان متن از مهم ترین گزاره های نقش گستر به شمار می روند. یافته ها حاکی از آن است که در گزیده بررسی شده، علت گرایش به خواندن این اشعار در بسامد بالای جهان های زیرشمول آرزو و یکی شدن جهان گفتمان و جهان متن در یکدیگر و از میان برداشته شدن لایه میان آن دو است.

پژوهش حاضر نه تنها ارائه اولین مطالعه کامل درباره یک شاعر کُردزبان با استفاده از نظریه جهان های متن است، بلکه نخستین ارائه از نحوه شکل گیری مکان جهان متن کرسی اثر شیرکو بیکس بر پایه نظریه جهان های متن است که به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف دست یابی به مکان جهان متن کرسی انجام شده است. داده ها به روش کتابخانه ای و از متن کرسی اثر شیرکو بیکس انتخاب و گردآوری شده اند. بررسی شکل گیری مکان جهان متن کرسی با استفاده از عناصر جهان ساز و گزاره های نقش گستر نشان داد، مکان جهان متن کرسی از رهگذر نام مکان ها و در غیاب نام مکان ها از رهگذر عناصر جهان ساز زمان و شخصیت بازنمایی می شود. همچنین، بخشی از بازنمایی مکان جهان متن کرسی از رهگذر گروه های فعلی گزاره های نقش گستر حاصل می شود. علاوه بر این، بازنمایی مکان در جهان متن کرسی، شواهد شناختی- شعری برای حمایت از ادعای شیرکو بیکس مبنی بر اینکه مکان و اسامی سطح وسیعی از آثار او را در برگرفته اند ارائه داد.

مقدمه: فرایند بازنگری در گفتمان به مثابه یکی از رایج ترین نشانه های اختلال گفتمان سالمندان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر پرداخته شد. ازاین رو، هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی بازنگری در گفتمان سالمندان دارای زوال عقل نوع آلزایمر بر اساس دیدگاه اشگلُف، جفرسون و ساکس است. روش: این پژوهش کمی و از نوع علّی-مقایسه ای است که در سرای سالمندان شهر کرمانشاه در سال 1398 انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 20 آزمودنی (10 سالمند بیمار مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر و 10 سالمند سالم) بودند که پس از بررسی پرونده های پزشکی آن ها، به لحاظ سن (75-63)، جنسیت (مرد و زن)، بی سواد بودن و گویش ور بودن زبان کٌردی (گویش کلهری) همتا شدند. برای تعیین میزان زوال عقل، آزمون تعیین سطح کارکرد حافظه برگزار شد و افراد با نمرات (2>نمره≥5/0) انتخاب شدند. سپس، به مدت 10 دقیقه به پرسش های مربوط به خانواده، روز خود، زندگی و چگونگی برگزاری جشن عید نوروز پاسخ دادند و گفتگوها ثبت و آوانگاری شدند. در ادامه، بر اساس مدل دایکسترا کدگذاری و نتایج آماری با استفاده از آزمون تی مستقل تعیین شد. یافته ها: تفاوت بین دو گروه بیمار و سالم را به لحاظ منبع مشکل با (003/0=P)، بازنگری کننده در همه موارد (به غیراز امکان درک تصحیح توسط شنونده) با 05/0P< و نوع بازنگری در همه موارد (به غیراز جایگزینی) با 05/0P<، معنا دار بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که جنبه گفتمانی منبع مشکل از فراوانی قابل توجهی برخوردار بود و بیشترین فراوانی در مورد مقوله های بازنگری و انواع بازنگری به ترتیب مربوط به درخواست کمک و حذف بود.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل گفتمان شیوه های اقناع قاضی توسط وکلا در دادگاه های کیفری و حقوقی ایران براساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی انجام شده است. ماهیت روش شناسی انجام این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی بوده و نگارندگان برای گردآوری داده ها با مراجعه به دادسراها، دادگاه های شهر تهرا ن و دفاتر وکلا با مطالعه صدها پرونده و مشاهده ده ها بازجویی در سال های 1397 و 1398 به روش فیش برداری متن پنجاه پاره گفت از مکالمات مشارکان گفتمان (10 پرونده) را در چارچوب رویکرد لاکلا و موفه ( 1985, 2001, 2002 ) موردبررسی قرار داده اند. مؤلفه های اصلی این رویکرد عبارت اند از: دال و مدلول، ضدیت و غیریت، هژمونی و تثبیت معنا، قدرت، اسطوره، تصور اجتماعی، موقعیت سوژه ای و سوژگی سیاسی. با توجه به گفتمان وکلا می توان گفت که وکلا از تثبیت نظام معنایی گفتمان شامل واژه هایی چون آزادی موکل، تخفیف در مجازات، اثبات جرم متهم و تقاضای مجازات برای متهم که هر کدام از این نظام های معنایی با مفاهیمی خاص به تثبیت دال های خود می پردازند، به مثابه عوامل شناختی و رفتاری اثرگذار برای اقناع سازی استفاده می کنند. پرسش اساسی پژوهش حاضر آن است که مفهوم اقناع چگونه در گفت وگوهای وکلا در گفتمان دادگاه نمود پیدا می کند. نتایج نشان داد که وکلا با استفاده از برجسته سازی و حاشیه رانی به بیانِ نقاط قوت موکل خود و نقاط ضعف رقیب می پردازند. یافته ها حاکی از آن است که وکلا به منظور اقناع سازی قضات جهت دفاع از موکل خود، با سوگیری منفی از حاشیه رانی و بیان نقاط ضعف رقیب و با سوگیری مثبت از برجسته سازی و ارائه نقاط قوت موکل خود استفاده می کنند.

پژوهش حاضر، تنوعات نحوی و واژگانی زبان کردی هورامی (گویش پاوه) از منظر زبان شناسی اجتماعی تنوع گرا را مورد بررسی قرارداده است. بدین منظور، پس از بررسی مطالعات انجام شده تاکنون، چهار مؤلفه عوامل فرهنگی، اجتماعی، خانوادگی و ارتباطی به عنوان متغیرهای اثرگذار بر تنوعات نحوی و واژگانی شناسایی شدند و پرسش نامه ای برای آن ها تدوین و در بین گویشوران توزیع شد. داده های حاصل از این پرسش نامه ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از مدل معادلات ساختاری نشان داد که مؤلفه ها به طور معناداری در ساخت عوامل اثرگذار بر تنوعات واژگانی و نحوی نقش ایفا می کنند. در پایان به منظور رتبه بندی مؤلفه های اثرگذار بر تنوعات واژگانی و نحوی از آزمون فریدمن استفاده شد. براساس نتایج آزمون فریدمن مشخص شد که به ترتیب مؤلفه عوامل اجتماعی با میانگین رتبه 37/3، عوامل خانوادگی با میانگین رتبه 16/3 و مؤلفه عوامل ارتباطی با میانگین رتبه 46/2 به عنوان مهم ترین مؤلفه ها در عوامل اثرگذار بر تنوعات واژگانی و نحوی نقش ایفا می کنند.

در موقعیت های تماس زبانی به ویژه دریک جامعه ی دوزبانه ی ناپایدار، هنگامی که حوزه های کاربردی زبان مادری از بین می رود، الگوی واژگانی گویشوران در آن زبان تغییر می نماید. گروه های قومی- زبانی مهاجردر کشورما، برای دست یافتن به جایگاه اجتماعی و اقتصادی مناسب و نیز فراهم نمودن امکانات آموزشی بهتر برای فرزندان خود، ناگزیر به یادگیری زبان فارسی هستند و این امر زمینه را برای تماس هر چه بیشتر با زبان فارسی فراهم نموده است پژوهش حاضر به بررسی فرسایش و تغییرات واژگانی زبان کودکان سردشتی مقیم تهران پرداخته است. 66 نفر گویشور کُردزبان سردشتی در این مطالعه شرکت کردند. آن ها از دو جامعه ی زبانی مختلف (تهران/ سردشت) انتخاب شدند. برای تعیین میزان فرسایش واژگانی افراد شرکت کننده از یک آزمون نامیدن واژگان تصویری مربوط به زبان اول استفاده گردید. در این مطالعه همچنین رابطه ی بین نگرش زبانی و میزان فرسایش واژگانی بررسی گردید. برای تعیین نگرش مثبت افراد نسبت به زبان مادری از یک پرسش نامه ی سنجش نگرش استفاده شده است. تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده نشان می دهد که کودکان سردشتی ساکن تهران از فرسایش واژگانی معناداری برخوردار بودند. درواقع آن ها به لحاظ کُنش واژگانی در زبان کُردی در مقایسه با هم زبانان خود در شهر سردشت، ضعیف تر بودند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش همچنین نشان داد که رابطه ی معناداری بین نگرش گویشوران نسبت به زبان کُردی و میزان فرسایش واژگان در زبان اول وجود دارد.

از بین انواع روابط واژگانی، چند معنایی جایگاه مهمی در حوزه معنا دارد، چون زایایی معنا و گسترش مفاهیم، به طور چشمگیری، در نتیجه کارکرد چند معنایی محقق می شود. پژوهش حاضر با هدف مفهوم سازی فعل «شکانن» (شکستن) در کُردی کلهری براساس انگاره چند معنایی اصولمند ایوانز و گرین (2006) در رویکرد شناختی انجام گرفته است. بدین منظور، در این پژوهشِ کیفی، داده ها به دو روش اسنادی و مصاحبه ای به ترتیب از کتاب ضرب المثل های کُردی (جعفرزاده، 1385)، مصاحبه با گویشوران کُرد زبان گویش کلهری و مکالمه روزمره آنها گردآوری و به روش توصیفی-تحلیلی واکاوی شد. نتایج نشان داد که مفهوم اولیه این فعل، «شکستن» است و در شبکه معنایی آن سی وشش معنای متمایز، همچون «تکه کردن»، «نصف کردن»، «ترکیدن»، «کاهش یافتن»، «زیان رساندن»، «درد گرفتن» و امثال آن هست که این معانی در هفت خوشه معنایی قرار می گیرند. معانی متمایز با خوشه های معنایی آنها در یک شبکه معنایی ترسیم شد. بازنمایی مفهومی فعل در کُردی کلهری ازمنظر شناختی دانش ما را درمورد درک و فهم معانی آن کامل تر و به پویایی دستور زبان کُردی کلهری کمک می نماید.

از جمله مسائلی که در چارچوب معنی شناسی شناختی به آن پرداخته می شود، مسئله چندمعنایی است. یکی از مفاهیم بنیادی در مسئله چندمعنایی مقوله های شعاعی است. در معنی شناسی شناختی، یک واژه چندمعنا یک مقوله را تشکیل می دهد و معانی مختلف آن واژه عضوهای آن مقوله را به خود اختصاص می دهند. از این منظر، پیشوندها نیز دارای معانی متعددی هستند که می توانند آن ها را به پایه های خود بیافزایند. در این راستا، در پژوهش حاضر چندمعنایی پیشوند /hæm-/ با تکیه بر رویکرد معنی شناسی شناختی مورد بررسی قرار گرفت. ماهیت روش شناختیِ این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده و داده ها به روش کتابخانه ای از منابع فارسی زبان لغت نامه دهخدا (1373)، فرهنگ معین (1381) و فرهنگ عمید (1389) استخراج شده اند. یافته ها نشان داد که پیشوند غیرفعلی /hæm-/ یک پیشوند چندمعنایی با طیفی از کارکردهای واژگانی است. این پیشوند در برخی موارد معنای واژگانی ریشه کلمهرا تغییر می دهد و در نتیجه یک عنصر واژگانی متمایز ایجاد می کند. همچنین، نتایج نشان داد که پیشوند  /hæm-/از پنج معنای متمایز برخوردار است که براساس معیارهای تعیین معنای سرنمون مشخص شد معنای «اشتراک» معنای مرکزی یا سرنمون پیشوند /hæm-/ است و چهار خوشه معنایی متمایز دیگر نیز حول این معنای مرکزی شکل گرفته اند. بنابراین، پیشوند /hæm-/ همانند مقولات واژگانی، مقوله ای را شکل داده است که همه معانی خود را حول یک معنای مرکزی گرد آورده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر پدیده دوزبانگی بر رشد زبانی دانش آموزان دو زبانه کردی ( گویش کلهری) و فارسی زبان پایه اول تا سوم ابتدایی در شهر کرمانشاه انجام گرفته است. برای انجام این پژوهش، 120 دانش آموز پسر و دختر پایه اول، دوم و سوم ابتدایی شهر کرمانشاه انتخاب شدند. آزمودنی های هر پایه تحصیلی شامل 40 نفر -یک گروه 20 نفره تک زبانه کرد و یک گروه 20 نفره دوزبانه- از دانش آموزان پسر و دختر بودند. به منظور ارزیابی رشد زبانی آزمودنی ها، از دو آزمون رشد زبانی تُلد و آزمون نمونه گفتار پیوسته استفاده شد. تحلیل آماری داده ها نشان داد که عملکرد دانش آموزان دوزبانه پایه اول در همه خرده آزمون های آزمون تُلد و نمونه گفتار پیوسته دچار تأخیر است (05/0P <). در پایه دوم، اختلاف معناداری بین عملکرد دانش آموزان دوزبانه و تک زبانه ها وجود نداشت. در پایه سوم، تحلیل آماری نشان داد که تفاوت عملکردی بین دانش آموزان تک زبانه و دوزبانه در خرده آزمون های درک دستوری، تکمیل دستوری، تمایزگذاری واژه، تحلیل واجی و شاخص ِمیانگین طول پاره گفتار معنادار نیست (05/0P >). با این حال، دوزبانه ها در مقایسه با تک زبانه ها در خرده آزمون های واژگان تصویری، واژگان ربطی، واژگان شفاهی، تقلید جمله، تولید واژه و شاخص غنای واژگانی از عملکرد بهتری برخوردار بودند و اختلاف عملکرد آن ها معنادار بود (05/0P <). همچنین، یافته ها نشان داد که دوزبانگی بر رشد زبانی کودکان تأثیر مثبت دارد. با این وجود، به نظر می رسد که چندین عامل مانند میزان تسلط دوزبانه ها به هر دو زبان، میزان در معرض بودن و به کارگیری دو زبان در محیط های گوناگون، رده های زبانی، آموزش، و عواملی از این قبیل، می توانند در تأثیر دوزبانگی بر رشد زبانی دخالت داشته باشند.

این مقاله تنوعات واجی و واژگانی در زبان هورامی (گویش پاوه) را براساس زبان شناسی اجتماعی تنوع گرا بررسی می نماید. در این پژوهش، تأثیر دو متغیر جنسیت و سن بر یک تنوع واجی (استفاده از واجگونه [ d ] به جای واجگونه [ d ] در جایگاه پایانی کلمه) و دو تنوع واژگانی (استفاده از ساخت ترکیبی به جای واژه های / bαwα / و / dαdα / و استفاده از واژه / waratαw / به جای واژه / war /) در یک گروه 60 نفره (30 مرد و 30 زن) در چهار رده سنی بررسی گردید. روش اجرا بدین صورت بود که داده های گردآوری شده ازطریقِ مصاحبه با گروه اصلی، با داده های گردآوری شده از گروه معیار که شامل تعدادی از زنان و مردان بی سواد بالای 60 سال بود، مقایسه گردید. درنهایت، یک تنوع واجی و دو تنوع واژگانی که دارای بیشترین میزان تفاوت در بین گروه معیار و گروه اصلی بودند برای بررسی انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد که متغیرهای سن و جنسیت با تنوع واجیِ موردبررسی، ارتباط معنا داری ندارند. در تنوع واژگانی، زنان بیشتر از مردان برای خطاب کردن مادربزرگ هایشان از ساخت ترکیبی (/ αdα / + نام کوچک) استفاده می کنند. بین سن و میزان استفاده از ساخت ترکیبی نیز رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین، بین میزان استفاده از واژه / waratαw / و جنسیت رابطه معنا داری وجود دارد.

پژوهش حاضر قصد دارد تا براساس رویکرد شناختی به بررسی ساخت اضافه در کردی سورانی بپردازد. ماهیت روش شناسی این پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده و داده ها از گویش کردی سورانی و از طریق مصاحبه با گویشوران گردآوری شده اند و اصالت داده ها نیز موردتأیید گویشوران این گونه از زبان کردی است. گفتنی است که ساخت اضافه نوعی رابطه ذاتی و نسبتی بین دو عنصر گذرا و پایا ایجاد می کند که حاوی نوعی قرابت مفهومی هستند. در این ساخت یکی از عناصر به منزله نقطه ارجاع عمل می کند تا جایگاه عنصری دیگر (عنصر مقصد) در ساخت براساس آن مشخص شود. به عبارت دیگر، عنصر پایا به مثابه نقطه ارجاع، مسیری شناختی را برای دسترسی ذهنی به عنصر گذرا به منزله عنصر مقصد فراهم می سازد. یافته ها نشان داد که ساخت اضافه، محصول نوعی دستوری شدگیِ ضمیر موصولی HYA است که نقش کهن آن بازنمایی ارتباط ذاتی مفهومی بین عناصر دخیل در رابطه ای مفهومی مندرج در یک جمله مرکب بوده است. این ضمیر موصولی طی فرایند دستورشدگی به نمایه ای نسبتی تحول یافته، تا رابطه ای ذاتی و نامتقارن را میان دو عنصر متجانس در یک گروه (اسم+اضافه+اسم، اسم+اضافه+صفت، اسم+اضافه+حرف اضافه، اسم+اضافه+فعل اسمی شده) یا در یک بند (اضافه محمولی، اضافه مبتداساز) مفهوم پردازی کند. همچنین، نتایج نشان داد که عنصر اضافه این ارتباط نامتقارن را بین عناصر در سطوح متفاوت زبانی به خوبی نمایه سازی می کند.

پژوهش حاضر با هدفِ بحث و بررسی پیرامون تغییر موضوع در گفتمان سالمندان مبتلابه زوال عقل نوع آلزایمر از دیدگاه عصب شناسی زبان در چارچوب مدل کرو (1983) انجام گرفته است. ماهیت روش شناختی این پژوهشِ کمی، علّی-مقایسه ای بوده، و داده ها شامل 20 نفر آزمودنی (10 نفر بیمار آلزایمری و 10 نفر سالمند سالم) بودند ؛ و برای تعیین سطح زوال عقل، آزمون تعیین سطح کارکرد حافظه از آزمودنی ها به عمل آمد و افراد با نمرات (2 > نمره ≥ 5/0) انتخاب شدند. سپس، آزمودنی ها به سؤالات مربوط به خانواده، زندگی و فعالیت های روزمره شان پاسخ دادند و گفتگوها ثبت و آوانویسی شد. همچنین، داده ها بر اساس مدل گفتمانی دایکسترا و همکاران (2004) کدگذاری و بر اساس مدل تغییر موضوع کرو (1983) دسته بندی شدند . در پایان، با استفاده از آزمون آماری تی-مستقل نتایج آماری بدست آمد . یافته ها تفاوت معنا دار تغییر موضوع (001/0 = P ) و حفظ موضوع (01/0 = P ) را در گفتمان هر دو گروه افراد با زوال عقل نوع آلزایمر و افراد سالم نشان داد ، به گونه ای که ویژگی تغییر موضوع هم در همان نوبت گیری و هم در نوبت گیری بعدی رخ می دهد. همچنین، نتایج نشان داد که در گفتمان گروه زوال عقل نوع آلزایمر، تغییر موضوع بیشتر اتفاق می افتد و این تغییر موضوع بیشتر در همان نوبت گیری انجام شده و شروع موضوع جدید از فراوانی بیشتری برخوردار است و مهم ترین دلیل تغییر موضوع، مربوط به عدم ادامه گفتمان است.

بازنمایی جهان های زیرشمول در انگاره جهان های متن مورد نظر وِرث (1999) براساس رویکرد شعرشناسی شناختی، هدف اساسی پژوهش حاضر بوده است. نگارندگان در نوشتار پیش رو، با بررسی داستان بوف کور براساس جهان های زیرشمول نشان دادند که نویسنده داستان به چه میزان از عناصر سازنده جهان های زیرشمول شامل اشاره ای، نگرشی و معرفت شناختی استفاده کرده است. ماهیت روش شناسی این پژوهشِ کیفی، توصیفی تحلیلی بوده و داده ها از داستان بوف کور انتخاب شده اند. گفتنی است که تمامی بندهای موجود در این داستان موردبررسی قرار گرفته اند، اما به دلیل محدودیت در حجم مقاله، صرفاً در بیست بند از داستان مذکور، لایه های سه گانه جهان های زیرشمول، به مثابه یکی از لایه های معنایی در انگاره جهان های متن در رویکرد شناختی تحلیل شده اند. نگارندگان در صددند تا نشان دهند که بازنمایی جهان های زیرشمول سه گانه در داستان بوف کور چگونه بوده و اینکه نویسنده چگونه از این لایه ها در داستان استفاده کرده است. یافته ها حاکی از آن است که داستان بوف کور به وجه معرفت شناختی، به مراتب بیشتر از دیگر وجوه جهان های زیرشمولِ اشاره ای و نگرشی توجه داشته است. همچنین، نتایج نشان داد که اکثر بندها روایی و گفتمانی بوده و جهان زیر شمول معرفت شناختی در این داستان بازتاب گسترده ای داشته است.

هدف از انجام پژوهش حاضر، دستیابی به کارکردهای گفتمانی زبان رسانه از منظر شناختی بر اساس انگاره ی آمیختگی مفهومی مطرح شده از سوی فوکونیه و ترنر (2002,1998,1994) بوده است تا نشان دهیم که رسانه ها چگونه در کلام شان از استعاره بهره می گیرند و از آن مسیر اهداف خود را دنبال می کنند. ماهیت روش شناسی این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده و داده ها از متون مطبوعاتی و روزنامه های کثیرالأنتشار در سال های 95 تا 98 گزینش و گرد آوری شده اند و بدین منظور 18 نمونه (به دلیلمحدودیت در حجم مقاله جهت ترسیم نمودارهای آمیختگی مفهومی) از استعاره های به کار رفته در متون مذکور، تحلیل و مورد ارزیابی قرار گرفته اند. یافته ها نشان داد که گفتمانِ رسانه ها با تلفیق حوزه ی مبدأ و حوزه ی مقصد و پدید آمدن فضای آمیخته ی چهارمِ نوپدید، زبان را طوری مفهوم سازی می کند که امکان نگاشتِ مفاهیم انتزاعی؛ همچون «موج بیداری اسلامی»، «انداختن توپ به زمین حریف» و غیره را به مفاهیم ملموس و عینی فراهم ساخته که این امر سبب جذب مخاطب و تنویر افکار عمومی شده است؛ به گونه ای که ویژگی های مشترک دو فضای ذهنی، یک به یک با هم متناظر می شوند.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی عناصر جهان های متن در داستان « قضیه داستان باستانی یا رومان تاریخی »، اثر هدایت، بوده که اثری هدفمند در راستای توصیف وضعیت اسفناک جامعه موجود است. این جستار با اتخاذ چارچوب انگاره جهان های متن ورث (1999) در تلاش است که عناصر سازنده جهان های متن را در داستان مذکور شناسایی و آن ها را بر اساس لایه های سه گانه معنایی جهان گفتمان، جهان متن و جهان های زیرشمول در این انگاره واکاوی نماید. بررسی ها نشان داد که نویسنده از عنصر «زمان» برای ایجاد تعلیق در داستان استفاده کرده و مدام داستان را در زمان های متفاوت به جریان می اندازد تا مخاطب خود را در تعلیق نگه دارد. این در حالی است که شخصیت ها، مکان ها و اشیاء کاملاً مشخص هستند و تعلیقی در آن ها دیده نمی شود. نتایج نشان داد که گزاره های نقش گستر به کاررفته در جهان متنِ این داستان عموماً توصیفی اند، زیرا نویسنده باید برای القای تصویر، توصیف کند و خواننده نیز برای برقراری ارتباط با داستان باید تصویرسازی کند. همچنین، از نظر جهان های زیر شمول نیز در این داستان، اشاره مکانی چندان پررنگ نیست و در عوض نویسنده بیشتر بر زمان تأکید دارد. یافته ها نشان داد که با بهره گیری از انگاره جهان های متن می توان به ابعاد و لایه های پنهان داستان دست یافت.

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی و خوانش استعاره های به کار رفته از دیدگاه زبان شناسی در اشعار شاملو و بهار ، شعرای معاصر، بوده که یکی شعر نو و دیگری شعر سنتی دارد. همچنین تحلیل و خوانش داده ها براساس رویکرد شناختی و به طورویژه، انگاره ی نظریه ی آمیختگی مفهومی (انگاره ی نام) فوکونیه و ترنر (2002،1998،1994) انجام گرفته که هدف آن، فراهم سازی یک الگوی شناختی عام، برای معناسازی و پیدایش مفاهیم نو است. انگاره ی نام، مفهوم سازی یک حوزه براساس حوزه ی دیگر نیست که یک سویه و جهت دار باشد؛ بلکه به فضای آمیخته ی نوبنیاد چهارمی که در پدیدآمدن آن؛ مفهومی سازی ذهنی مخاطب که از نگاشت و تناظر عناصر در فضاهای درون داد 1 و 2 به دست آمده است، اشاره دارد. ماهیت انجام این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده که به دلیل محدودیتِ حجم مقاله، نگارندگان به گونه ای تصادفی به بررسی برخی استعاره ها با استفاده از انگاره ی نام در اشعار شاملو و بهار پرداخته اند. نتایج نشان داد که استعاره ها و ترکیب های به کار رفته در این مجموعه ی اشعار، با استفاده از فرایندهای ترکیب، بسط و تکمیل، فضاهای نوبنیادی را به وجودآورده است؛ یعنی با فرافکنی عناصر متناظر در هر دو فضای درون داد، فضای آمیخته ی نوبنیادی ساخته شده است؛ بنابراین، یافته ها نشان داد که شاملو و بهار در اشعار خود، از انگاره ی استعاره ی مفهومی (انگاره ی اسم) لیکاف و جانسون (1980) فراتر رفته و از انگاره ی نام بهره گرفته اند. یافته ها حاکی از آن است که استعاره های به کار رفته در این اشعار، از نوع شبکه ی دو ساحتی هستند. به عبارتی، فضای آمیخته ی نوبنیاد، متعلق به عناصر متناظر و متفاوت در هر دو فضای درون داد است. در پایان، بررسی ها نشان داد که بهار در اشعارش از استعاره ی «یأس و ناامیدی» و در مقابل شاملو از استعاره ی «امید» استفاده کرده است. واژه های کلیدی: هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی و خوانش استعاره های به کار رفته از دیدگاه زبان شناسی در اشعار شاملو و بهار ، شعرای معاصر، بوده که یکی شعر نو و دیگری شعر سنتی دارد. همچنین تحلیل و خوانش داده ها براساس رویکرد شناختی و به طورویژه، انگاره ی نظریه ی آمیختگی مفهومی (انگاره ی نام) فوکونیه و ترنر (2002،1998،1994) انجام گرفته که هدف آن، فراهم سازی یک الگوی شناختی عام، برای معناسازی و پیدایش مفاهیم نو است. انگاره ی نام، مفهوم سازی یک حوزه براساس حوزه ی دیگر نیست که یک سویه و جهت دار باشد؛ بلکه به فضای آمیخته ی نوبنیاد چهارمی که در پدیدآمدن آن؛ مفهومی سازی ذهنی مخاطب که از نگاشت و تناظر عناصر در فضاهای درون داد 1 و 2 به دست آمده است، اشاره دارد. ماهیت انجام این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی بوده که به دلیل محدودیتِ حجم مقاله، نگارندگان به گونه ای تصادفی به بررسی برخی استعاره ها با استفاده از انگاره ی نام در اشعار شاملو و بهار پرداخته اند. نتایج نشان داد که استعاره ها و ترکیب های به کار رفته در این مجموعه ی اشعار، با استفاده از فرایندهای ترکیب، بسط و تکمیل، فضاهای نوبنیادی را به وجودآورده است؛ یعنی با فرافکنی عناصر متناظر در هر دو فضای درون داد، فضای آمیخته ی نوبنیادی ساخته شده است؛ بنابراین، یافته ها نشان داد که شاملو و بهار در اشعار خود، از انگاره ی استعاره ی مفهومی (انگاره ی اسم) لیکاف و جانسون (1980) فراتر رفته و از انگاره ی نام بهره گرفته اند. یافته ها حاکی از آن است که استعاره های به کار رفته در این اشعار، از نوع شبکه ی دو ساحتی هستند. به عبارتی، فضای آمیخته ی نوبنیاد، متعلق به عناصر متناظر و متفاوت در هر دو فضای درون داد است. در پایان، بررسی ها نشان داد که بهار در اشعارش از استعاره ی «یأس و ناامیدی» و در مقابل شاملو از استعاره ی «امید» استفاده کرده است. واژه های کلیدی:  

هدف از پژوهش حاضر، بررسی قالب های معنایی فعل «خواندن» و ارائه معانی مختلف این فعل در زبان فارسی براساس انگاره معناشناسی قالب- بنیاد فیلمور (1982) با رویکرد شناختی است. پیکره مورد بررسی، معانی سرنمون و مجزای فعل خواندن در فارسی است که با روش کتابخانه ای از فرهنگ بزرگ سخن گرد آوری شده است. در این فرهنگ، پانزده معنای مختلف برای فعل خواندن آمده است. پس از استخراج شواهد مشخص شد که معنای سرنمون یا اولیه فعل خواندن ، «قرائت» است. نتایج نشان داد که این فعل علاوه بر معنای سرنمونِ «قرائت» پنج خوشه معنایی شامل « مطابقه، درک و فهم، تحصیل، نامگذاری/ صدا زدن و استعاری » دارد که همگی در زیرقالبِ معنایی خاصِ «ادراکی-بصری» قرار می گیرند. یافته هایِ پژوهش، تصویری روشن از معانی فعل خواندن در زبان فارسی به دست داده است و تبیین های ارائه شده در این پژوهش می توانند در آموزش زبان فارسی مفید واقع شوند و یادگیری آن را برای زبان آموزان سهل نمایند.

طرح واره های تصوری به دلیل اهمیتی که در درک مفاهیم انتزاعی انسان دارد، مقوله ای مهم در مطالعات زبانی است. پژوهش حاضر به بررسی الگوی بدن مندی طرح واره های تصوری در نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینایشان بر مبنای نظریه بدن مندی شناخت در معنی شناسی شناختی از دیدگاه جانسون ( 1987 ) پرداخته است. روش انجام این پژوهشِ کمّی به صورت مقایسه ای بین دو گروه از افراد نابینا و همتایان بینا انجام شده است. بدین ترتیب 48 آزمودنی بینا و نابینای مطلق مادرزاد زن و مرد با تحصیلات دیپلم و لیسانس در سن 18 تا 28 سال، به منظور بررسی متغیرهای اثرگذار جنسیت، سطح تحصیلات و سن، ارزیابی شدند و از آن ها خواسته شد 30 واژه منتخب بر مبنای راهکارهای ریسی بیتی و پگی ( 1991 ) را توصیف کنند و بر این اساس طرح واره های تصوری استفاده شده آن ها بررسی شد. بررسی های صورت گرفته نشان داد که نابینایان با توجه به فقدان حس بینایی ، از توصیفات واژگانی بیشتر و به مراتب طرح واره های تصوری بیشتری نسبت به همتایان بینایشان استفاده می کنند، به طوری که آزمودنی های نابینای زن لیسانس با بیشترین استفاده از طرح واره های تصوری گزارش شدند. آمارها نشان داد که از انواع طرح واره های مطرح شده جانسون ( 1987 ) به ترتیب طرح واره های حرکت و چرخه بیشترین و کم ترین میزان کاربرد در هر دو گروه منتخب را دارند. همچنین بررسی ها نشان داد که متغیرهای سن، جنسیت و سطح تحصیلات به مثابه عوامل اثرگذار هیچ تأثیری در درک طرح واره های تصوری توسط افراد نابینا و همتای بینایشان نداشته اند.

نظام مفهومی ذهن بشر که اندیشه و عمل انسان بر آن استوار است، ماهیتاً استعاری است و ریشه در نظام مفهومی زبان دارد. بنابراین، از استعاره به عنوان مقوله ای مهم در مطالعات زبانی یاد می شود. پژوهش حاضر به بررسی الگوی بدن مندی استعاره های مفهومی در نابینایان مطلق مادرزاد در مقایسه با همتایان بینایشان بر مبنای معنی شناسی شناختی در چارچوب استعاره های مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون (1980) پرداخته است. ماهیت انجام این پژوهش که از نوع کمی کیفی (آمیخته) بوده به صورت مقایسه ای بین دو گروه از افراد نابینا و همتایان بینا انجام شده است؛ بدین ترتیب که 48 آزمودنی بینا و نابینای زن و مرد با تحصیلات دیپلم و لیسانس در سنین 18 28 سال مورد ارزیابی قرار گرفته اند و از آن ها خواسته شده 30 واژه منتخب را بر مبنای راهکارهای ریسی بیتی و پگی (1991) توصیف کنند. بر این اساس، در ابتدا طرح واره های ذهنی به عنوان قلمرو مبدأ در نگاشت های استعاری و سپس، استعاره های مفهومی استفاده شده توسط آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که نابینایان باتوجه به فقدان حس بینایی به عنوان مهم ترین حس ، از توصیفات واژگانی بیشتر و به مراتب طرح واره های ذهنی و استعاره های مفهومی بیشتری نسبت به همتایان بینایشان استفاده می کنند، به طوری که آزمودنی های نابینای زن لیسانس با بیشترین استفاده از طرح واره های ذهنی و استعاره های مفهومی گزارش شده اند.