ساجده علامه

بازاندیشی نه تنها به عنوان مهمترین ویژگی زندگی در جهان مدرن معرفی می گردد بلکه از مهمترین دغدغه ها و چالش های اندیشه متفکران علوم اجتماعی معاصر نیز است. در آراء متفکرانی مانند آنتونی گیدنز بازاندیشی به عنوان ویژگی اصلی دوران مدرن و بخش جدایی ناپذیر از زندگی سیاسی و اخلاقی معاصر مطرح می گردد. در حالی که میشل فوکو این پرسش را در برابر ما می نهد که چگونه بازاندیشی به عنوان ویژگی اصلی در دنیای مدرن می تواند همچنان در کنار روابط قدرت و بازتولید اشکال اجتماعی سلطه قرار داشته باشد؟ این مقاله با بهره گیری از نگاه تبارشناسانه فوکویی تلاشی است در جهت توضیح این سوال که چگونه بازاندیشی به مهمترین ویژگی عصر مدرن تبدیل شده است؟ بنابراین، با تکیه بر متون اصلی، در بخش اول به طرح بازاندیشی در آراء گیدنز به عنوان ویژگی اصلی دنیای مدرن پرداخته و در بخش دوم، با نگاه تبارشناسانه فوکو به توضیح چگونگی تبدیل بازاندیشی به ویژگی اصلی دنیای مدرن می پردازیم. این مقاله به ما نشان خواهد داد که تا چه اندازه باید اعتماد خود به بازاندیشی در دنیای مدرن را مورد ارزیابی مجدد قرار دهیم.

باور غالب در مطالعات جامعه شناسی تاریخی این است که انجمن ها و سازمان های صنفی در شهرهای ایران فعالیت نداشته اند، اما مقاله حاضر برمبنای چارچوبی جامعه شناختی نشان می دهد در اواخر سده میانه در ایران، پیشه وران در تعامل با سازمان های فتوت، نوعی سازمان صنفی تشیکل داده اند که با سازمان های صنفی قرون وسطی در غرب متفاوت است. چارچوب جامعه شناختی مقاله حاضر مبتنی بر یک سنخ سازمان صنفی پیشامدرن و برگرفته از آرای دورکیم است. برمبنای این چارچوب، به نظر می رسد اصناف در اواخر سده های میانه در ایران در پیوند با سازمان های فتوت صوفیانه، شکلی از سازمان صنفی به وجود آوردند که می توان آن را «سازمان صنفی دینی» نامید. آنچه در این دوران، سازمان صنفی را به عنوان انجمن های حرفه ای در شهرها متشکل تر و منسجم تر ساخت، فتوت صوفیانه به عنوان آیینی دینی بود که بر منافع حرفه ای اعضا اولویت داشت. این سازمان صنفی دینی، تنها با تکیه بر آیین و انجمن دینی می توانست تا حدودی از انسجام سازمان یافته و رسمیت برخوردار شود. این امر نشان می دهد تا چه حد ماهیت و سازمان ایدیولوژی حاکم بر اصناف بازار در شهرهای ایران، در هر دوره اهمیت دارد.

مقاله حاضر تلاشی در جهت مطالعه نابرابری جنسیّتی در سازمان های دولتی ایران با تمرکز بر ساختار بوروکراتیک سازمان است. این پژوهش به شیوه پیمایش و از طریق پرسشنامه انجام گرفته است. نمونه آن شامل 400 کارمند می باشد که به شیوه نمونه گیری خوشه ای طبقه بندی شده از 30 سازمان دولتی در شهرستان اهواز انتخاب گردیده است. نتایج این پژوهش نشان داد؛ زنان در سازمان ها درصد اندکی از نیروی کار را تشکیل داده و در برابر اکثریت مردان در اقلیت می باشند. تفاوت میان پست های سازمانی برحسب جنس نشانه تفکیک جنسی مشاغل در این سازمان ها است. همچنین زنان در مقایسه با مردان در موقعیت های نابرابری از لحاظ حقوق و فرصت های ارتقاء شغلی، آموزش و ثبات شغلی، شبکه روابط شخصی و تمرکز قدرت در ساختار سازمان قرار دارند. بعلاوه، آنان بیش تر از مردان در سازمان های بوروکراتیک احساس بی قدرتی را تجربه می کنند.

پژوهش حاضر درصدد مطالعة بوروکراسی و بیگانگی ازکار در سازمان های اداری ایران، به بررسی چگونگی تأثیر ویژگی های بوروکراتیک سازمان بر بیگانگی ازکار کارمندان می پردازد. این پژوهش به شیوة پیمایش و ازطریق پرسش نامه انجام شده و نمونة آن از 30 سازمان دولتی در اهواز و به شیوة نمونه گیری خوشه ای طبقه بندی شده انتخاب شده است. حجم نمونه شامل 400 کارمند بوده است. یافته های این مطالعه نشان داد میان ویژگی های رقابت تکنیکی و شرح وظایف با بیگانگی ازکار رابطه ای معنادار و منفی وجود دارد. درحالی که ویژگی های دیگر شامل سلسله مراتب اقتدار، غیرشخصی بودن، تقسیم کار و نظارت قوانین با بیگانگی ازکار به طور معنادار و مثبت در ارتباط هستند. نتایج رگرسیون چندمتغیره نیز نشان داد رقابت تکنیکی، سلسله مراتب اقتدار و شرح وظایف قوی ترین پیش بین های بیگانگی ازکار هستند. نیز با وجود نقش مهم تحصیلات در بیگانگی از کار، ویژگی های زمینه ای در مقایسه با ویژگی های بوروکراتیک سازمان در تبیین بیگانگی ازکار از اهمیت کمتری برخوردارند.