حسنعلی گرمابی

هدف این مقاله بررسی تجربیاتِ فارغ التحصیلانِ رشته آموزش علوم اجتماعی از دروس تخصصی رشته آموزش علوم اجتماعی در دانشگاه فرهنگیان البرز است. روش پژوهش، روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی است. جامعه آماری پژوهش، فارغ التحصیلان رشته آموزش علوم اجتماعی در سال تحصیلی 1400-1401 از دانشگاه فرهنگیان البرز هستند. نمونه های مورد بررسی 20 نفر از فارغ التحصیلان رشته آموزش علوم اجتماعی هستند. نمونه ها به شیوه هدفمند انتخاب شدند و تعداد نمونه ها بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات روش مصاحبه نیمه ساختاریافته و روش تحلیل اطلاعات، تکنیک تحلیل مضمون است. تجربیات زیسته فارغ التحصیلان رشته آموزش علوم اجتماعی از دروس تخصصی رشته آموزش علوم اجتماعی در 5 مقوله و 2 مضمون اصلی دسته بندی شدند. مقولات تغییرات دانشی، تغییرات نگرشی و تغییرات مهارتی در مضمونِ تجربیات یادگیری از دروس تخصصی تقسیم بندی شدند. مقولات مسائل مرتبط با محتوای دروس و مسائل مرتبط با ارائه دروس، در مضمونِ مسائل آموزشی دروس تخصصی دسته بندی شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد علی رغم اینکه دروس تخصصی موجب یادگیری و تغییرات شناختی، نگرشی و مهارتی در دانشجو معلمان شده است، اما دروس تخصصی رشته آموزش علوم اجتماعی در طراحی محتوا و ارائه دروس تخصصی با مسائل و مشکلاتی همراه بوده است.

پژوهش حاضر یک مطالعه طولی درباره ادراکات و برداشت های دانشجو معلمان از مؤلفه های نظام آموزشی تربیت معلم ایران و حرفه معلمی در طول تحصیل است. برای انجام این مطالعه طولی از روش پدیدارشناسی استفاده شده و گردآوری اطلاعات در دو بازه زمانی بدو ورود دانشجویان و حین دانش آموختگی آنان انجام شده است. جامعه پژوهشی دانشجو معلمان ورودی 1395 پردیس حکیم فردوسی دانشگاه فرهنگیان بوده که نمونه ای تصادفی به تعداد 22 نفر در شروع پژوهش انتخاب و با شیوه پانلی از همان نمونه به تعداد 18 نفر در حین دانش آموختگی در گردآوری اطلاعات همکاری نمودند. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه سازمان یافته بوده و اعتباریابی از طریق بازگرداندن یافته ها به مشارکت کنندگان و انجام اصلاحات ضروری صورت پذیرفته است. تجزیه وتحلیل اطلاعات با روش تحلیل محتوای کیفی و کدگذاری انجام شده است. یافته های پژوهش نشان داد که بین نگرش بدو ورود دانشجویان و نگرش حین دانش آموختگی آنان نسبت به عناصر دانشجو، برنامه درسی، برنامه درسی غیررسمی (فرهنگی اجتماعی)، تجهیزات و فناوری، سرای دانشجویی و رفاهی، حرفه معلمی و مسائل و مشکلات دانشجویی تفاوت وجود دارد و نگرش آنان تغییر پیدا کرده است. لیکن در عنصر کارکنان، تحقق انتظارات تا حد زیادی انجام و در عنصر استاد (آموزشگر) میزان تحقق انتظارات در حد متوسط است. علاوه بر وجود تفاوت بین تصورات اولیه و ادراکات پس از تجربه زیسته، مضامین و مقوله های استخراجی از برخی تغییرات در نگرش دانشجو معلمان نیز قابل توجه بوده و پرداختن به آن ها در تصمیم گیری و برنامه ریزی های مختلف نظام آموزشی تربیت معلم ایران ضروری به نظر می رسد.

مقاله حاضر حاصل روایت پژوهی درباره ویژگی ها و آموزه های تجارب معلمان در زمینه کاربرد هنر در آموزش و تدریس موضوعات غیر هنری است. این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی است بدین سبب با روش نمونه گیری هدفمند از نوع موارد مطلوب، ۵۷ معلم انتخاب و حاصل گردآوری روایت و تجارب آنان، ۲۲ مورد بوده است. ابزار گردآوری روایت، مصاحبه و همچنین قالب نوشتاری از نوع پرسش نامه باز پاسخ بوده است که برخی از معلمان روایت های خود را به صورت مکتوب و برخی به صورت شفاهی ارائه نموده اند. تحلیل روایت ها از نوع تحلیل مضمون بوده و با روش کدگذاری سه مرحله ای برای استخراج مقوله ها و مضامین انجام شده است. پایایی یافته ها با ارائه نتایج به مشارکت کنندگان و همکار جهت رسیدن به اتکاپذیری و سازگاری، روایی آنها نیز با روش بازبینی کدها توسط مشارکت کنندگان بررسی شده است. یافته های پژوهش شامل سه دسته یافته مربوط به چرایی، چگونگی و نتایج کاربرد هنر در آموزش و تدریس می باشد.

هدف این مقاله ارزیابی میزان برخورداری دانش آموختگان پردیس حکیم فردوسی دانشگاه فرهنگیان از تربیت شهروندی بوده است . این پژوهش، تحقیق توصیفی و کاربردی است و در انجام آن از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه پژوهشی شامل دو جامعه کارکنان و دانش آموختگان بود. انتخاب نمونه کارکنان به تعداد 20نفر با روش نمونه گیری هدفمند و نمونه گیری از جامعه 180 نفری دانش آموختگان سال 1396 با روش نمونه گیری در دسترس در زمان دانش آموختگی، به تعداد 68 نفر انجام شد. برای گردآوری اطلاعات کامل تر سه نوع پرسشنامه محقق ساخته با همان مولفه ها برای دو جامعه پژوهشی کارکنان و دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان پردیس حکیم فردوسی(برادران) استان البرز تنظیم شد: الف) ارزیابی کارکنان ب) خودارزیابی دانش آموختگان ج) ارزیابی دانش آموختگان از همتایان. تحلیل اطلاعات بدست آمده با استفاده از آمار توصیفی(میانگین) و استنباطی (تحلیل واریانس) انجام گردید. یافته های پژوهش نشان داد که میزان برخورداری دانش آموختگان مورد مطالعه از دانش شهروندی در حد متوسط و در بخش های نگرش و مهارت در حد بالاتر از متوسط و زیاد است .همچنین میزان برخورداری دانش آموختگان از تربیت شهروندان در دیدگاه همتایان و کارکنان متوسط و از منظر خود دانش آموختگان بالاتر از متوسط می باشد. از سوی دیگر یافته ها نشان داد به صورت کلی بین میانگین خودارزیابی با ارزیابی دانش آموختگان از همتایان و ارزیابی کارکنان تفاوت معنادار وجود دارد اما بین ارزیابی کارکنان با ارزیابی دانش آموختگان از همتایان خود به صورت کلی و به تفکیک مؤلفه ها تفاوت معنادار وجود ندارد.

بررسی آراء و افکار فیلسوفان و دلالت های تربیتی نظریه های آنان از موضوعاتی است که همواره محققان جهت کسب بینش کافی و همه جانبه به انجام آن مبادرت می ورزند. در این نوشتار نیز آراء و نظریه های فلسفی برتراند راسل که یکی از فیلسوفان بزرگ در فلسفه تحلیلی می باشد بررسی گردیده است. این بررسی با مطالعه کتابخانه ای و تحلیل محتوای کیفی انجام شده، به طوریکه ابتدا دیدگاه های وی در مورد مسائل اساسی فلسفی به میزانی که در کتب خویش بدانها پرداخته است مطالعه و سپس استنتاجاتی که می توان از این دیدگاهها در خصوص برنامه درسی و ماهیت عناصر آن بدست آورد ارائه شده است که در عنصر اهداف به پرورش خرد، هوش، روحیه علمی، انسانهای آزاد اندیش و..، در عنصر محتوا بر رعایت نظریه تطابق در اعتبار سنجی محتوا و پرداختن به موضوعاتی که در پرورش ذهن ، روحیه علمی و تربیت اجتماعی تاثیر گذارند، در عنصر روش بیشتر بر روشهای مکتب رفتار گرایی و استقراء و همچنین اندکی نیز به روشهای شناخت گرایان و شهود اشاره شده است و در فرایند ارزشیابی نیز ارزیابی چگونگی اندیشیدن و روحیه علمی شاگرد از طریق آزمونهای هدف-آزاد و عملکردی ذکر شده است.پس از این دلالت ها، نکات مثبت و منفی دیدگاه های راسل نیز بررسی گردیده است.

یادگیرنده یکی از مهمترین مبانی عناصر برنامه درسی می باشد که در طول تاریخ مطالعات برنامه درسی، در منابع گوناگون بدان اشاره شده است. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال بررسی تصورات دانشجومعلمان رشته آموزش جغرافیا در بدو ورود نسبت به مؤلفه های نظام آموزشی دانشگاه فرهنگیان است. این پژوهش از نوع پژوهش های کاربردی است که با روش پیمایشی و پدیدارشناسی انجام پذیرفته است. جامعه آماری شامل تمامی دانشجومعلمان رشته آموزش جغرافیا ورودی مهر سال   1395پردیس حکیم فردوسی دانشگاه فرهنگیان است که با روش نمونه گیری در دسترس، نمونه ای به حجم 29 نفر برای مطالعه انتخاب گردید و از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسش نامه محقق ساخته برای گردآوری اطلاعات استفاده شد. یافته ها نشان   داد که تصورات و انتظارات دانشجومعلمان در بدو ورود نسبت به مولفه های نظام آموزشی( برنامه درسی، فضای آموزشی، (محل تحصیل)، برنامه فرهنگی، استادان، تجهیزات و فناوری،کارکنان و سرای دانشجویی)، دانشجومعلم(مسائل، مشکلات، ویژگی ها  و تکالیف ) و همچنین شغل معلمی دارای ویژگی های منحصر به فردی مانند دارا بودن برخی دانش ها و نگرش های مورد نیاز معلمی در بدو ورود به دانشگاه است که با شناسایی آن ها می توان برنامه های درسی دانشگاه را با شرایط یادگیرندگان منطبق کرد. به عبارت دیگر با شناخت برنامه درسی پنهان، می توان نسبت به اصلاح برنامه های درسی آشکار، اق دام کرد. 

یکی از راه های اشاعه فرهنگ اقتصاد مقاومتی در جامعه، آموزش اقتصاد مقاومتی است  و آموزش اقتصاد مقاومتی می تواند درزمره آموزش های ضروری نظام آموزش رسمی و عمومی قرار گیرد. ازاین رو، پژوهش حاضر درپی شناسایی اهداف (شایستگی ها) یادگیری آموزش اقتصاد مقاومتی متناسب با نظام آموزش رسمی و عمومی ایران بوده است. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی است که برای انجام آن از روش های مطالعه کتابخانه ای، تحلیل محتوا، پیمایشی و جستار نظرورزانه استفاده شده است. جامعه پژوهشی شامل دو جامعه منابع مطالعاتی و صاحب نظران اقتصاد و برنامه ریزی درسی بوده که نمونه موردنظر از آنها با روش نمونه گیری هدف مند انتخاب شده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده نیز با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. یافته های پژوهش شامل 13 هدف کلی یا شایستگی یادگیری است که ازمنظر منابع مطالعاتی و دیدگاه صاحب نظران در نظام آموزش رسمی و عمومی قابل پیگیری هستند تا محتوا و فرصت های یادگیری مناسبی برای آنها پیش بینی شود.

این مطالعه با هدف بررسی میزان قابلیت کاربرد برخی از روش های تدریس دانشگاهی در نظام آموزشی تربیت معلم ایران انجام شده است. این پژوهش با روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه انجام شده و جامعهٔ آماری آن شامل آموزشگران دانشگاه فرهنگیان بودند که به دلیل ضرورت آموزش و گفتگو پیرامون روش های موردبررسی، 47 نفر از آنان با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. اطلاعات گردآوری شده با استفاده از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن و همچنین تحلیل محتوای کیفی (کدگذاری با رویکرد استقرایی) تجزیه وتحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان داد که از دیدگاه آموزشگران از 13 روش موردبررسی، 6 روش الگوی یادگیری مشارکتی، الگوی پروژه محور، آموزش بهره مند از فناوری اطلاعات و ارتباطات، مباحثه، آموزش موقعیت محور و الگوی ایفای نقش، کاربرد بسیاری در تربیت معلم دارند و 7 روش دیگر یعنی: آموزش مبتنی بر ظرفیت های انتقادی، باشگاه مجلات، آموزش شبکه محور، آموزش مشاوره محور، آموزش گروهی (چند استادی)، آموزش توسط دانشجویان مجرب و تدریس مستقیم با استفاده از سخنرانی، کاربرد زیادی در تربیت معلم ندارند. تحلیل کیفی دلایل افراد نمونهٔ آماری نشان داد فراهم ساختن بستر مناسب برای تعامل دانشجویان با یکدیگر، اجرای برنامهٔ درسی مانند کارورزی، رعایت اصول آموزش و تربیت و مطابقت با نیاز دانشجویان، مهم ترین دلایل کاربردپذیری روش های پرکاربرد است؛ از سوی دیگر پایین بودن انگیزهٔ دانشجو معلمان، کمبود هیئت علمی تمام وقت، باانگیزه و خبره، ضعف در زیرساخت ها و نقاط ضعف ذاتی برخی روش ها، ازجمله دلایل محدودکننده در به کارگیری روش های تدریس دانشگاهی هستند.

پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوب محتوایی برنامه اقتصاد مقاومتی و با تمرکز بر رهنمودهای مقام معظم رهبری برای ورود به برنامه درسی ملی در حوزه های یادگیری ذیربط انجام شده است. این پژوهش از نوع کاربردی است که برای انجام آن از روش های تحلیل محتوای کیفی و پیمایشی استفاده شده است. جامعه پژوهشی شامل منابع مطالعاتی و صاحب نظران حوزه اقتصاد مقاومتی بوده که به طور هدفمند انتخاب گردید. تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل با روش تحلیل کیفی و شاخص های آمار توصیفی انجام شده است. یافته های پژوهش چارچوب محتوایی برنامه اقتصاد مقاومتی برای ورود به برنامه های درسی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است که در این چارچوب ماهیت سه عنصر برنامه درسی یعنی هدف، محتوا و سازماندهی محتوا مشخص گردیده است. در عنصر هدف ابتدا 13 عنوان هدف کلی تعیین شد. سپس براساس آن ها اهداف جزئی دوره های سه ساله تحصیلی مشخص گردید. در عنصر محتوا سرفصل ها و رئوس کلیدی مطالب مربوط به آموزش اقتصاد مقاومتی تعیین و در بخش سازماندهی محتوا نیز روش های ساده به دشوار، نزدیک به دور، عینی به ذهنی و مارپیچی بین دوره های سه ساله تحصیلی به شکل عمودی پیشنهاد گردید. در نهایت نیز محتوای هرکدام از دوره های سه ساله تحصیلی با استفاده از روش سازماندهی چند رشته ای بین حوزه های یادگیری پیشنهاد شد.

پژوهش حاضر، زیبایی شناسی و هنر را به عنوان یک پارادایم و چشم انداز برنامه درسی بررسی نموده است تا مؤلفه ها و آموزه هایی که پارادایم مذکور می تواند برای یک برنامه درسی داشته باشد را ارائه کند. بدین منظور ابتدا منابع مکتوب دو رشته مطالعات برنامه درسی و هنر که با روش نمونه گیری زنجیره ای بدست آمده بودند مطالعه و سپس دیدگاه صاحب نظران دو رشته مذکور که با نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند بررسی شد. روش تحقیق حاضر از نوع رویکرد آمیخته بود که از روش مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه برای داده های کیفی و از روش پیمایشی و پرسشنامه برای داده های کمی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی از تحلیل تفسیر و استنباط و جهت داده های کمی از آمار توصیفی و در برآورد روایی و پایایی ابزار از روایی محتوایی و آلفای کرونباخ بهره گرفته شد. نتایج نشان داد زیبایی شناسی و هنر می توانند برای برنامه درسی و عناصر آن مؤلفه هایی ارائه نماید که در این پژوهش 73 مؤلفه به دست آمد و همه آن ها در بررسی مجدد بر اساس دیدگاه صاحب نظران از منظر صبغه هنری و زیبایی شناسی داشتن، مناسب تشخیص داده شدند. کلیدواژه ها: برنامه درسی، زیبایی شناسی، هنر، مؤلفه