سید مهدی رحمتی

سید مهدی رحمتی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۳ مورد از کل ۱۳ مورد.
۱.

اخلاق فلسفی و اخلاق توحیدی از منظر علامه طباطبایی بازخوانیِ مبانی و آثار تربیتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق فلسفی اخلاق توحیدی اعتدال توحید اطلاقی علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 720 تعداد دانلود : 371
مسئله اصلی این پژوهش مطالعه تطبیقی میان اخلاق فلسفی و اخلاق توحیدی با مطالعه موردی دیدگاه های علامه طباطبایی است. یافته های این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای در جمع آوری اطلاعات و تحلیل و توصیف عقلانی داده ها به نگارش در آمده عبارت است از اینکه مبنای اخلاق فلسفی بر انسان نگری صرف نظر از مباحث هستی شناختی و صرف نظر از رابطه انسان با نظام وجود و خداوند است و کلیدی ترین مفهوم در این اخلاق، اعتدال است؛ درحالی که مبنا در اخلاق توحیدی رابطه انسان با نظام وجود و به ویژه با خداوند است. اساسی ترین مفهوم در این اخلاق، توحید اطلاقی است. به این معنا که وجود خداوند از چنان اطلاقی برخوردار است که جایی برای غیر باقی نمی گذارد؛ بنابراین، زمینه ای برای شکل گیری رذایل اخلاقی وجود ندارد و شخص موحد با رسیدن به این درجه از معرفت توحیدی، به همه فضایل اخلاقی آراسته می شود؛ بدون اینکه میان حدوث فضایل تقدم و تأخری وجود داشته باشد.
۲.

تحلیل عبارات متضمّن تحقیر در آیات قرآن با تأکید بر آراء ادبی تفسیری آلوسی

کلید واژه ها: تفسیر قرآن ادبیات عرب آلوسی تحقیر روح المعانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 593 تعداد دانلود : 302
نزول معجزه خاتم در جغرافیای عربی، بستر تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در دریافت لطایف معنایی قرآن کریم با ابزار ادبیات عرب را فراهم آورد. کوششی که در تمام عرصه های هدایتی کلام وحی با گستره ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی نمود یافته است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «روح المعانی» به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را در مورد مطالعاتی آیات متضمّن تحقیر دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که تحقیر اسلوبی غیر قابل انکار در قرآن کریم بوده که با جهت گیری و اهدافی چند به کار گرفته شده است. کاربرد حداکثری و هدفمند سیاق و پیوند آن با اسالیب معنابخشِ مفردات قرآنی، مهم ترین شیوه ای است که نگارنده روح المعانی در تبیین آیات دربردارنده ی تحقیر بکار برده است. این رویکرد پراکنده در تفسیر آلوسی از این قرار است: کاربرد ما موصول بجای من، یادکرد اسم ظاهر بجای ضمیر، استفاده از اسم اشاره دلالت کننده بر نزدیک، نکره آوردن اسم، کاربست معنادار حرف جر مِن، ذکر حرف زائد ما، خروج استفهام از معنای حقیقی به معانی مجازی، خروج فعل امر به معانی مجازی و ابهام و پیچش معنایی بجای ایضاح و بیان.
۳.

فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء

کلید واژه ها: فراتحلیل کیفی آیه 34 سوره نساء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 722 تعداد دانلود : 190
هدف این پژوهش فراتحلیل کیفی پژوهش های انجام شده در مورد آیه 34 سوره نساء بود. جامعه پژوهش، مقالات علمی پژوهشی چاپ شده در حوزه آیه ذکر شده از سال 1380 تا 1397بود. نمونه مورد بررسی، سی و سه مقاله پژوهشی از مجلات مختلف انتخاب شدند. طرح پژوهش فراتحلیل کیفی به صورت توصیفی – تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، ابتدا مقالات علمی پژوهشی در حیطه ی موضوعی کلید واژههای مرتبط با آیه 34 نساء، مانند ضرب زنان و قوامیت در پایگاه های نورمگز، علم نت، جامع علوم انسانی جست و جو و انتخاب شد. پس از آن اطلاعات موجود در آن ها استخراج شد. نتایج این پژوهش نشان داد بیشتر مقالات منتخب، بر روی معنای قوامیت مردان متمرکز شده اند. مهم ترین مولفه های مطالعات در حوزه ی آیه 34 سوره نساء از جهت اصول کلی ناظر بر معنای ضرب، شرایط و نحوه اجرا و وجوب یا جواز آن، معنای نشوز و گستره ی آن، شرایط فرهنگی- اجتماعی مفسران در برداشت آیه ویا بسترهای تاریخی اجتماعی عصر نزول در آیه بود. هم چنین پراکندگی مطالعات نشان داد که در سال های 94 13و 97 13هر کدام به صورت جداگانه پنج مقاله در موضوع بررسی آیه 34 نساء به چاپ رسیده است که بیشترین فراوانی را در مقایسه با سال های دیگر در جامعه ی آماری پژوهش بود.
۴.

توقیفیت اسماء و صفات الهی در اندیشه ی ابن حزم قرطبی و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 39 تعداد دانلود : 436
مسئله ی اصلی این پژوهش بررسی نظریه ی توقیفیت اسماء و صفات الهی با مطالعه ی موردی دیدگاهها و افکار دو اندیشمند مسلمان یعنی ابن حزم قرطبی و ملاصدرا شیرازی است. یافته های این پژوهش عبارت است از اینکه ابن حزم بر این باور است که صفات الهی قابل شناخت نیست و از همین رو نمی توان خداوند را جز به صفاتی که در قرآن و کلمات پیامبر آمده است، متصف نمود. ملاصدرا معتقد است که خداوند به کمالات حقیقی متصف می شود اگر چه این کمالات در زبان شریعت نیامده باشد. به علاوه خداوند در تمام تجلیات خود حاضر است و به همین سبب در مقام مجلا و مظهر به صفات خلقیه هم متصف می شود. مضافاً بر اینکه اطلاق و لابشرطیتِ وجود خداوند اقتضا می کند که او هر آنچه را که موجود است - اعم از ذات اشیاء و آثار و صفات آنها– در بربگیرد. در عین حال حتی اگر قائل به عدم توقیفیت اسماء و صفات الهی باشیم، ادب بندگی اقتضا می کند که او را به صفاتی که خود در قرآن کریم ذکر کرده است، بخوانیم.
۵.

بررسی چالش های استنطاق و راهکارهای تکمیل آن بر اساس خوانش های تفسیر موضوعی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفسیر موضوعی سید محمدباقر صدر استنطاق پارادایم پژوهی نظریه های رقیب دلالت پژوهی جامع قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 223 تعداد دانلود : 325
تفسیر موضوعی، به عنوان راهکار پیشنهادی شهید صدر برای مواجهه فعال با قرآن و کشف نظریه آن درباره موضوعات و مسائل مختلف، مراحل مختلفی دارد که محور اصلی آن، استنطاق از قرآن است. به رغم مقبولیت گسترده این راهکار نزد قرآن پژوهان معاصر و تولید آثار فراوانی با رویکرد تفسیری، پاره ای از کمبودها در آن وجود دارد که «قرآنی بودن نتیجه تلاش پژوهشگر» را زیر سؤال می برد. با وجود تلاش های برخی از صاحب نظران برای اصلاح و تکمیل این رویکرد؛ به دلیل عدم تمرکز بر نقاط کانونی در چالش های تفسیر موضوعی، خوانش های انتقادی نسبت به فرایند استنطاق و نیز فرایندهای پیشنهادی برای تحقق نظریه پردازی قرآنی، توفیق کامل نیافته است. این مقاله با بهره گیری از روش های توصیف، تحلیل و استنتاج، به این امر می پردازد که انفعال در برابر موضوع و مسئله، فقدان طرحی جامع برای مراجعه به همه قرآن و عدم تبیین جایگاه عترت در فهم قرآن، سه آسیب کلیدی هستند که برای رفع این آسیب ها لازم است اولاً پیش از ورود به تفسیر، پارادایم موضوع و مسئله به قرآن عرضه شود؛ ثانیاً با عدم اکتفا به بررسی کلیدواژه ها و فرمول ها، دلالت یابی جامع قرآنی با مطالعه و استنتاج از همه آیات قرآن صورت گیرد؛ ثالثاً در مقام فهم ابتدایی آیات و نیز تکمیل و توسعه مفاهیم حاصل از مطالعه قرآنی و شناخت ابعاد عملی مربوطه به روایات مراجعه شود.
۶.

بررسی تطبیقی مبانی عقلی «ذبح فرزند ابراهیم» در الهیات مسیحی و الهیات اسلامی

نویسنده:

کلید واژه ها: ذبح اسماعیل ذبح اسحاق اخلاق دینی الهیات اسلامی الهیات مسیحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 167 تعداد دانلود : 222
ابراهیم به عنوان سلف صالح مشترک میان ادیان ابراهیمی، از جایگاهی ویژه در سنت دینی یهودیت، مسیحیت و اسلام برخوردار است. این در حالی است که به اعتقاد اندیشمندان معاصر تفسیر وقایع و حوادث زندگانی ایشان در بین مسیحیت و اسلام منشا اختلافات فکری زیادی گردیده است که مروری بر تفسیر داستان های زندگانی وی در قرآن و کتاب مقدس شاهدی بر این مسئله می باشد. در این میان ماجرای امر الهی به ذبح فرزند ابراهیم از محوری ترین مسائل اختلافی بین اندیشمندان و مفسران بوده است. این نوشتار به دنبال آن است تا با بازخوانی برداشت های مختلفی که با استناد بر قرآن و کتاب مقدس از این واقعه صورت گرفته است با نگرش تطبیقی به بیان وجوه شباهت و تفاوت مبانی عقلی ذبح فرزند ابراهیم از منظر الهیات اسلامی و مسیحی بپردازد.
۷.

انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل (مطالعه موردی: تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان)

کلید واژه ها: علوم قرآنی تفسیر ارزیابی نیشابوری غیرمستقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 250 تعداد دانلود : 823
واکاوی اعجاز سخن گونه قرآن کریم با هدف دستیابی به مقاصد الهی، زمینه ساز پیدایش دانش های ادبی، علوم قرآنی و اصول و قواعد فهم متن و نکته سنجی های نو درباره معجزه خاتم شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر با تمرکز بر علوم قرآنی به عنوان یکی از شاخه های منشعب شده از کلام وحی، به شیوه توصیفی تحلیلی سامان یافته است. بررسی انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل این دانش در راستای دستیابی به برداشت هایی متفاوت و نو، مسئله اصلی تحقیق پیش رو است. یافته های تحقیق درباره دیدگاه های نظام نیشابوری درباره علوم قرآنی در تفسیر <em>غرائب القرآن و رغائب الفرقان</em>، حاکی از آن است که محقق نیشابوری در عناوین «محکم و متشابه، جمع آوری قرآن، رسم الخط مصحف، متشابه لفظی، مفهوم شناخت تفسیر و تأویل» راه مشهور دانشیان علوم قرآنی را پیموده است؛ اما دیدگاه های اجتهادی و گاه متفاوت وی در زمینه «قرائت»، «وقف و ابتدا با تمرکز بر مفهوم نبر و تنغیم» و «تحلیل محتوا و نقد برخی روایات سبب نزولِ مقبول در میراث روایی اهل سنّت» نشان از رویکرد نو و توانمندی مفسر در این حوزه داشته و ضرورت پژوهش و دستیابی دیدگاه های دیگر مفسران درباره علوم قرآنی را به اثبات می رساند.
۸.

کاربست علوم ادبی در فهم و تفسیر قرآن کریم؛ مطالعه موردی: «تفسیر نیشابوری»

کلید واژه ها: قرآن ادبیات عرب وقف و ابتدا نیشابوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 117 تعداد دانلود : 75
طلوع معجزه ی سخن گونه قرآن کریم در سرزمین عربی، زمینه ساز نقش آفرینی ادبیات عرب در دریافت زوایا و لطایف معنایی قرآن، و تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در این عرصه شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی_تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» به عنوان یکی از تفاسیر اشاری ارزشمند سده های میانی اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که توانایی مؤلّف در حوزه ی ادبیات عرب او را در دریافت معانی دقیق و گاه بدیع از قرآن یاری رسانده است. در نظر گرفتن ریشه، اشتقاق، تصریف، واژه گزینی، حسن تعبیر و تفاوت نهادن میان کلمات به ظاهر همگون، تبیین وجوه اعرابی آیات با تسلّط بر اسناد پشتیبان ادب عرب و ارائه ی تبیینی گاه متفاوت با اولویت بخشی به ادبیات قرآنی، و آشکار سازی اسلوب و نظم فاخر قرآن کریم در دو ساحت فصاحت و بلاغت از مهم ترین ویژگی های ادبی این تفسیر است. همچنین بحث اختصاصی «وقف» و ارتباط آن با ادبیات عرب و جنبه های موسیقیایی زبان با محوریت «نبر و تنغیم» نیز مسیر نوینی است که به طور آشکار در این میراث تفسیری پیموده شده و با پیوند راه ادبیات و تفسیر قرآن، دریافت و ابلاغ معنا را برای مفسّر و قرآن پژوهان هموارتر نموده است.
۹.

On The Effect of Religious Tourism on Spiritual Health and Culture(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Pilgrimage religious tourism culture spirituality

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 59 تعداد دانلود : 540
Pilgrimage can be considered as one of the oldest manifestations of religious tourism history and it is coupled with the formation of religions among human beings. On the one hand, the shrines of the religious personalities enjoy a special place in religious convergence, and on the other hand, it is considered a suitable platform for cultural and spiritual awareness among pilgrims. Nowadays, proper management of pilgrimage and recognition of the capacity to convert these centers into cultural hubs of the country, especially with the geographical distribution of their influence, is very important. Accordingly, it is necessary to describe and analyze religious propositions and pay attention to the potential facilities and talents of religious tourism. This research uses the descriptive-analytical method based on library documents to investigate the impact of pilgrimage institutions as an effective mechanism on spirituality and cultural life.
۱۰.

نگاه زیبایی شناسانه به مرگ و زندگی در نقاب فاطمه الزهرا(س) در «از شرابه های روسری مادرم»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیدحسن حسینی از شرابه های روسری مادرم حضرت زهرا (س) مرگ و زندگی زیبایی های ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 18 تعداد دانلود : 125
کتاب «از شرابه های روسری مادرم» اثری شاخص از سیدحسن حسینی (1335-1383) در زمینه ادبیّات آیینی است. حسینی در این کتاب با نگاهی نو در قالب شعر سپید، بر نقش الگویی زندگی و شهادت حضرت زهرا (س) در طی تاریخ تأکید کرده است. در این مقاله سعی شده است که به شیوه تحلیل محتوا، نشان داده شود که کدام ویژگی های ساختاری این اثر به نو شدن این نگاه کمک کرده است و از خلال آن ضمن تبیین محتوای اثر، زیبایی های ادبی آن نیز بیان ش ده است . در یک نگاه کلی در می یابیم که «روایت»، «تکرار»، «زبان شخصی»، «نماد و کلیت» و «ایده و شکل ذهنی » و به ویژه تکنیک نقاب، عنصرهای اصلی سازنده شعر اوست؛ بنابراین، هر یک از موارد توضیح داده شده است؛ سپس زبان از چهار جنبه آوایی، واژگانی، نحوی و معنایی بررسی شده و در زیر شاخه معنایی، پاره ای از مفاهیم اصلی شعر را که شاعر با استفاده ازتنوع تعابیر و تصاویر بیان کرده، به عنوان نمونه به طور مبسوط تشریح شده است. به این ترتیب این نوشته، تأثیر «چگونه گفتن» را بر «چه گفتن» و نقش آفرینش های ادبی را در ابلاغ موفق یک مفهوم آشنا، نشان داده است.
۱۱.

خردگرایی و خردستیزی افراطی در بوته نقد خردباوری معتدل اصیلِ اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عقل وحی اسلام تعامل افراط اعتدال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 692 تعداد دانلود : 688
یکی از مهم ترین مباحث مورد توجه دین پژوهان، موضوع گستره کارکرد عقل و ارتباط آن با وحی است. استفاده ابزاری از عقل برای شناخت گزاره های وحیانی امری مورد اتفاق است. امّا کاربست مستقل عقل به عنوان منبع، در صدور حکم شرعی و به کرسی داوری نشاندن این گوهر خداداد، مورد اختلاف واقع شده است. از این رو، با عنایت به جدایی ناپذیر و سازواری قرآن کریم و سنّت شریف در فرایند فهم دین و ارتباط سنجی آن با عقل، این نوشتار بر آن است که با تکیه بر آیات و روایات گرانسنگ و براساس تقسیم سه گانه جریان های تعامل عقل و وحی با تمرکز بر تحولات فرهنگ و اندیشه در جامعه اسلامی به؛ خردگرایی افراطی، خردستیزی افراطی و خردباوری معتدل، از یک سو دو نگرش افراطی را در بوته نقد جریان معتدل قرار داده و از سوی دیگر، دیدگاه اصیل اسلام درباره منزلت و جایگاه عقل و ارتباط آن با وحی را تبیین نماید.
۱۳.

راوی شناسی / هشام بن حکم(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: کلام مناظره آثار شرح احوال هشام بن حکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 47
هشام بن حکم، از برجسته ترین و تأثیرگذارترین علمای شیعی در قرن دوم هجری است؛ قرنی که از یک سو، محلّ تلاقی و تصادم آرا و افکار مختلف بوده و از سوی دیگر، نقطه عطفی در تاریخ تشیّع و بلکه اسلام است. در این قرن، به سبب انتقال قدرت سیاسی از اموی به عباسی، فرصتی از برای نحل گوناگون حاصل گردید تا به تحکیم و اشاعه مبانی فکری و عقیدتی خود بپردازند. در این دوران، صادقین به بنیان گذاری مکتبی پرداختند که اندیشه و اعتقاد شیعی را مستحکم ساخت و تحوّلی شگرف در محدوده فرهنگ و اندیشه اسلامی ایجاد نمود و دانش آموختگانی نظیر هشام بن حکم، زرارة بن اعین، مؤمن الطاق، و هشام بن سالم را به جامعه تشیّع و بلکه اسلام عرضه کرد. این نوشتار بر آن است که با بهره گیری از متون معتبر و برجسته اسلامی، به کشف حقیقت و بازشناخت ابعاد شخصیت متکلّم برجسته مدافع و ناصر بحق حریم ولایت هشام بن حکم، پرداخته و به صورت هرچند مختصر ضمن بیان شرح احوال و آثار ایشان، افکار و گرایش های کلامی او را منعکس سازد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان