عباسعلی محمدی

تشیع از بدو خلافت عباسیان با چالش های فکری گوناگونی از سوی حکومت و برخی جریان های فکری مواجه بوده است. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع کتابخانه ای،گزارش و شواهد تاریخی، در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که موضع شیعه امامیه در مقابل صف آرائی هایی که از سوی جریان ها صورت می گرفت چه بود و اساساً چگونه توانست هویت خود را در مقابل آنان حفظ نماید؟با تسلط ترکان بر خلافت اسلامی و سلطه عقیدتی سلفیه، شیعیان در تنگناهای سیاسی، اجتماعی بیشتری قرار گرفتند. در این دوره،امامان(ع) توانستند متناسب با مقتضیات زمان و مکان، راهکارهای ویژه ای چون مناظره، طرد، تکفیر، مکاتبه و... استراتژی حفاظت از جریان فکری شیعه و رشد تمدنی امامیه را دنبال نمایند. بر اساس یافته های این تحقیق که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته؛ابناءالرضا(ع) با معرفی معارف توحیدی و آموزه های مکتب تشیع؛ همواره در مبارزات، مکاتبات و مناطرات خود، تنها راه حل ریشه ای برای نجات جامعه و هدایت جریان های فکری را توجه و تمسک به ثقلین مطرح می کنند و سایر جریان های فکری را عاری از انحراف ندانسته اند.

یکی از ویژگی های قیام عاشورا، توجه به اخلاق اسلامی و اهتمام به رعایت آموزه های اخلاقی است که در این نوشتار با عنوان «اخلاق در قیام عاشورا» بیان شده است. ریشه قیام اباعبداللّه الحسین (ع) به سال های اولیه بعثتِ پیامبر (ص) بر می گردد؛ زیرا از همان زمان بود که عده ای برای از بین بردن اسلام نقشه می کشیدند و این توطئه ها در زمان امام حسین (ع) به اوج خود رسید تا بالاخره به قیام عاشورا منجر شد. پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) تحریفات بسیاری ایجاد شد که اهل بیت ایشان با درایت کامل، متوجه تحریفات شده و به مبارزه با آن ها پرداختند. آسیب های وارده به پیکره اسلام، بعضاً باعث مسخ و از بین رفتن اهداف حکومت نبوی شده بود. به همین دلیل، قطعاً خاندان پاک رسول اسلام (ص)، وظایف سنگینی برای مقابله با آسیب ها برعهده دارند تا از گسترش آن ها جلوگیری و آن را ریشه کن نمایند. در این نوشتار، گذشته از رخدادهای دوران رحلت بعد از پیامبر تا دوران شهادت امام مجتبی (ع) به برخی از خصوصیات و ظهور جلوه های اخلاقی در قیام امام حسین (ع) همانند اصلاح اجتماعی، فتوت، آزادمردی اشاره شده است و با روش بررسی اسناد کتابخانه ای به سؤال اصلی پژوهش جواب داده شده است که آیا این قیام بر مبنای اصول اخلاق اسلامی شکل گرفته است یا خیر؟ قیام اخلاقی امام، باعث رسوایی چهره بداخلاقان شد که مختصراً نکاتی در این خصوص بیان شده است.