جمیله توکلی نیا

جمیله توکلی نیا

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه جغرافیا انسانی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی. (نویسنده مسئول).

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۰۶ مورد.
۲۱.

سنجش گستردگی فضایی کلانشهر تهران و تأثیر آن بر تغییرات محیط زیست(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گستردگی فضایی تغییرات محیط زیست تصاویر ماهواره ای تمرکززدایی کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 814 تعداد دانلود : 669
شهرنشینی فزاینده در جهان شهری شده، پایداری مناطق کلان شهری را به ویژه در کشورهای درحال توسعه در ابعاد مختلف توسعه پایدار با چالش های اساسی مواجه ساخته و چشم انداز توسعه ناپایداری را برای آن ها رقم زده است. مصرف بی رویه زمین و پیامد آن تغییرات کاربری و پوشش زمین، یکی از معضلات محیط زیستی است که در اثر تمرکز بالای جمعیت و فعالیت در مناطق کلان شهری به طور چشمگیری اتفاق می افتد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و در راستای پایش تغییرات محیط زیستی ناشی از گستردگی فضایی کلان شهر تهران با روش توصیفی- تحلیلی و با به کارگیری تکنیک های سنجش ازدور و GIS تغییرات کاربری و پوشش زمین ناشی از گستردگی فضایی کلان شهر تهران را مورد ارزیابی و تحلیل قرار داده است. یافته ها، حاکی از افزایش مساحت اراضی ساخته شده از 34316 هکتار در سال 1365 به 68252 هکتار در سال 1395 دارد که 15731 هکتار از آن مربوط به تغییرات اراضی کشاورزی، باغات و پهنه آبی به اراضی ساخته شده می باشد. همچنین نتایج پیش بینی مدل زنجیره مارکوف و سلول های خودکار حاکی از ادامه روند تغییرات کاربری و پوشش زمین به نفع اراضی ساخته شده دارد تا سال 1405 دارد. این شواهد نشان دهنده این است که کلان شهر تهران با گسترش بیش از اندازه خود از آستانه های جمعیتی و اکولوژیکی فراتر رفته و با پیش روی به سوی محیط طبیعی پیرامون اختلال ساختاری مهمی را در محیط زیست به وجود آورده است. بر همین اساس لزوم توجه به رویکردهای نوین توسعه شهری و همچنین ارائه سناریوهای تمرکززدایی از آن می تواند اقدامی اساسی برای حل معضلات محیط زیستی ناشی از گستردگی فضایی بیش از اندازه آن باشد.
۲۲.

تحلیل تطبیقی سیاست های مسکن کم در آمد شهری در کشورهای ایران، چین، استرالیا، انگلستان، و ایالات متحده امریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران برنامه ریزی سیاست گذاری مسکن کم درآمد شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 831 تعداد دانلود : 685
بررسی پیشینه تحقیقات دهه های گذشته در کشور های جهان نشان می دهد که توجه به مسکن کم درآمد شهری یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی وحتی دولت هاست و دراین زمینه با توجه به شعارها واهداف هردولت سیاست های متفاوتی به منظور توسعه مسکن و زیربخش های آن در سطوح مختلف به کار گرفته اند. هدف از این پژوهش تحلیل تطبیقی سیاست های مسکن کم درآمد شهری در کشورهای چین، استرالیا، انگلستان، و ایالات متحده امریکا با کشور ایران است تا از تجربیات این کشورها د ر جهت کاهش نقاط ضعف و بهبود توسعه مسکن کم درآمد شهری کشور بهره گرفته شود. نوع تحقیق توسعه ای، روش مورداستفاده تطبیقی با تحلیل کیفی، و بر اساس شیوه تحلیل محتواست. برای گردآوری اطلاعات از روش اسنادی بهره گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد موفقیت کشورهای چین، استرالیا، انگلستان، و ایالات متحده امریکا از طریق یکپارچگی برنامه ها و سیاست گذاری در سطح ملی، منطقه ای، و محلی بوده است و با دادن اختیار به ایالت های مرکزی و محلی در برنامه های قانونی و سیاست های توسعه مسکن استرتژی های راهبردی را لحاظ کرده اند. اما کشور ایران در سطح ملی به دلیل نگرش و تفکر ساختار متمرکز در برنامه ریزی و نگرش بخشی به برنامه ها با مشکلاتی مواجه است.
۲۳.

برآیند تولید فضا؛ مساله شناسی فضای پنداشته؛ مطالعه مورد: منطقه سه کلان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تولید فضا محیط انسان ساخت فضای پنداشته نظریه داده بنیاد منطقه سه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 464 تعداد دانلود : 428
دیرهنگامی است که شهر؛ این فضای تمدن ساز و آزادی ساز؛ از رسالت نهایی خود بازمانده و به عرصه ای برای انباشت بی پایان سرمایه تقلیل یافته است. به همین دلیل، تفسیر فرایندهای شهری در چارچوب سرمایه، به گفتمان انتقادی بدل گشته که مبارزه برای دگرگونی رژیم انباشتِ مرسوم را آرمان خود می پندارد. نقد اصلی بر اقتصاد سیاسی فضا یا رژیم انباشت کنونی، بر مسئله تحول تمام عیار زیست شهروندان از طریق محیط انسان ساخت توسط سرمایه تکیه دارد که حوزه بلاواسط آن فضای پنداشته است. در همین راستا این پژوهش تلاش دارد تا با ترسیم نیمرخ فضای انباشت در منطقه سه کلان شهر تهران، ماهیت آن را به روش داده بنیاد و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته به چالش کشد. نتایج پژوهش که بر اساس 17 مصاحبه و بررسی 37 مقاله استخراج شده؛ نشان می دهد که پیامدهای فضای سرمایه در هر دو سطح خرد و کلان گرایش خاصی به نوعی تعمیم یافتگی و جهان شمولی دارد و دوپارگی فضا از کلی ترین واژگانی است که می توان در قالب این مدل تعمیم یافته نام گذاری کرد. در تمامی مقوله های اصلی، زهکشی اقتصادی-اجتماعی و حتی مدیریتی در حال رخ دادن است و نوعی دگردیسی و دوگانگی در فضای تولیدشده منطقه سه رخ داده که بازتاب فرایند تولید فضا است. درواقع ساختار فضای سرمایه در مرحله کنش فضایی با رقابت نابرابر بر سر تسخیر فضا آغاز گشته و عملکرد آن نیز مطابق دیدگاه کارشناسان وابستگی تمام و کمالی به ساختار سرمایه دارد به گونه ای که سرمایه در جایگاه سوژه و شهروندان در مقام ابژه قرارگرفته اند و فضای سرمایه التقاطی یا تولید فضای سرمایه محور دقیقاً در تضاد با مزیت های سرمایه داری است.
۲۴.

واکاوی پیامدهای مدرنیزاسیون و جهانی شدن در ایجاد تفاوت فضایی میان محله های شهری، مطالعه موردی: محله های امیریه و زعفرانیه تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محله های شهری جهانی شدن مدرنیزاسیون تفاوت فضایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469 تعداد دانلود : 451
تغییرات فرهنگی و کالبدی یکی از اشکال فرایندهای مدرنیزاسیون و جهانی شدن در کشورهای توسعه یافته محسوب می شود که امروزه پیامدهای حاصل از این فرایندها در شهرهای کشورهای درحال توسعه نیز افزایش یافته است. این پیامدها در چند مقیاس شهری قابل بررسی است که یکی از آن ها محله های شهری است. نوشته پیش رو به بررسی تأثیر مدرنیزاسیون و جهانی شدن در دو محله امیریه و زعفرانیه تهران و علت تفاوت های آن ها در ساختار کالبدی و هویت فرهنگی می پردازد. روش پژوهش به صورت کمی و استراتژی آن علّی است. ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای، روش میدانی و تکنیک پرسشنامه است. روش نمونه گیری برمبنای مدل تصحیح شده کوکران است که در هر محله 60 پرسش نامه توزیع شده و پرسش ها درباره هویت فرهنگی از ساکنان محله، مسئولین شهرداری و سرای محله ها و بررسی ساختار کالبدی بر مبنای مشاهدات میدانی است. تجزیه، تحلیل و مقایسه داده ها با استفاده از آزمون های آماری Friedman و T انجام است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که به علت بافت و ساختار مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دو محله و ازآنجایی که جهانی شدن و مدرنیزاسیون مناطقی با توان ها و پتانسیل های بالاتر اطلاعاتی را کانون توجه قرار می دهد، محله زعفرانیه در مقایسه با محله امیریه، بیشتر از فرایندهای مدرنیزاسیون و جهانی شدن تأثیر پذیرفته است و پیامدهای آن ها در تولید فضای این محله از منظر ساختار کالبدی و هویت فرهنگی بسیار مشهود است.
۲۵.

تحلیل جغرافیایی مرگ ناشی از سرطان ریه درکلانشهر تهران با رویکرد اپیدمیولوژیک طی دوره 1397- 1387(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل جغرافیایی سرطان ریه رویکرد اپیدمیولوژیک کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 367 تعداد دانلود : 866
سرطان ریه یکی از شایعترین علت مرگ ناشی از سرطان در سراسر جهان است. در این پژوهش کلانشهر تهران به عنوان پرجمعیت ترین و آلوده ترین شهر کشور در زمینه سرطان ریه انتخاب شده است. 4158 مرگ ناشی از سرطان ریه در دوره ی مورد بررسی در شهر تهران رخ داده است و تلاش شده است تا با رویکرد اپیدمیولوژیکی و با استفاده از روش های توصیفی و استنباطی و همچنین استفاده از نرم افزار جی آی اس، به تحلیل جغرافیایی سرطان ریه و عوامل اثرگذار برآن (ریسک فاکتورهای مهم) بپردازیم. بنابراین این پژوهش از نوع بنیادی و کاربردی می باشد. براین اساس از ضریب تغییرات و ترسیم نمودار و نقشه برای بررسی روند کنونی و از مدل رشد نمائی برای پیش بینی استفاده شده است. متغیرهای اثرگذار مهم شامل نرخ کهنسالی، مصرف سیگار، میزان انتشار گاز آزبست، جنسیت و منطقه ی سکونت نیز بررسی شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد که مناطق واقع در مرکز و جنوب تهران، مرگ ناشی از سرطان ریه بیشتری را به نسبت سایر مناطق داشته و مناطق واقع در غرب (21، 22) نرخ های پایین تری را تجربه کرده اند. میزان مرگ و میر در تمام سال های مورد بررسی در مردان بیش از زنان بروده است و 61.04 درصد از مرگ ومیرهای ناشی از سرطان ریه به گروه سنی بالای 65 سال اختصاص دارد. نتایج ضریب تغییرات نشان داد که روند مرگ ناشی از این بیماری در طول سال های 1390 تا 1394 افزایشی بوده است و در سال 1396 نیز روندی افزایشی داشته است. همچنین برخی از مناطق شهر تهران از نظر نرخ کهنسالی (3 و 6) و میزان مصرف سیگار(3 و 7 و 15) همچنین میزان انتشار آزبست (افزایش در سال 1397) در معرض ابتلا و مرگ بیشتری ناشی از سرطان ریه قرار دارند. در نهایت بر اساس مدل رشد نمایی، مناطق شمالی و شرقی و برخی مناطق مرکزی با ادامه ی روند فعلی با مرگ ناشی از سرطان ریه بیشتر مواجه خواهند بود. به نظر می رسد برای پیشگیری و کنترل موثر مرگ و میرهای ناشی از بیماری های دستگاه تنفسی، باید سیاست ها و اقدامات بهداشتی و درمانی فردی، با استراتژی های برنامه ریزی شهری از جمله کنترل آلاینده های محیطی و اجرای برنامه های بهداشت محیطی ادغام شوند.
۲۶.

تحلیل ساختاری پیشران های موثر بر تحولات فضایی پسکرانه جنوب غرب کلان شهر تهران (مطالعه موردی: شهرستان اسلامشهر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل ساختاری تحولات فضایی پسکرانه کلانشهر تهران شهرستان اسلامشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 222 تعداد دانلود : 438
ساختار و تحولات فضایی پسکرانه جنوب غرب کلانشهر تهران در گذر زمان و تحت شرایط مکانی و زمانی و سایر عوامل اقتصادی، اجتماعی، ارتباطی، کالبدی، زیست محیطی و ... به تدریج توسعه و شکل یافته است. اما در این میان برای این که بتوان درک درستی از نیروهای موثر بر تحولات فضایی در این پسکرانه داشته باشیم، ضرورت شناخت پیشران های کلیدی موثر در این رایطه را بیش از پیش ضروی ساخته است؛ تا از این طریق بتوان نیروهای کلیدی موثر بر بروز تحولات فضایی در آینده را مورد بررسی قرار داد. در این راستا، این مقاله کوشیده است با روش تحلیل ساختاری، پیشران های موثر بر تحولات فضایی پسکرانه جنوب غربی تهران- شهرستان اسلامشهر در افق 1410 را بازشناسی و خوشه بندی کند. داده های نظری با روش اسنادی و داده های تجربی با روش پیمایشی بر پایه تکنیک دلفی تهیه شده است. جامعه آماری20 نفر از خبرگان شهری بر اساس نمونه گیری هدفمند و پیشران های توسعه، 55 نیروی پیشران در در 6 بعد توسعه (اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، مدیریتی-نهادی، کالبدی، ارتباطی و زیست محیطی) که با روش تحلیل اثرات متقابل ساختاری در نرم افزار MICMAC پردازش شده است. یافته ها از نظر تحلیل اثرات متقابل، بیانگر پراکندگی نیروهای پیشران در وضعیتی پیچیده و بینابین از اثرگذاری و اثرپذیری است؛ نظام خوشه بندی پیشران ها حاکی از تمرکز پیشران های تاثیرگذار و تنطیمی است. از میان 55 نیروی پیش برنده، عوامل تغییرات ساختاری اقتصاد ملی و جهانی، وجود تفرق فضایی پراکنده رویی و مشترکاً فعالیت صنایع غیر مجاز و آلاینده(ریخته گری و آبکاری ها) و بحران آب شرب و مخاطرات طبیعی، به ترتیب با میزان تاثیرگذاری مستقیم 220، 206 و 206 در جایگاه اول تا سوم قرار گرفتند.10 نیروی پیش برنده شناسایی شده از نظر عملکرد سیستمی، پیشران ورودی و با ثبات هستند که نقش اثرگذاری بالا و اثرپذیری اندک دارد و در نتیجه، وضعیت کلان سیستم و تغییرات آن را کنترل می کند و تحولات فضایی این پسکرانه به عملکرد آن ها وابسته است.
۲۷.

رهیافت برند سازی شهری در فرآیند نقش پذیریِ گردشگری (مطالعه موردی: شهرهای کوچک استان کردستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهرهای کوچک توسعه شهری گردشگری برند سازی شهری کردستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 62 تعداد دانلود : 473
پذیرش نقش گردشگری در بسیاری از شهرهای کوچک می تواند سبب ارتقاء جایگاه اقتصاد شهری و بهگشت شرایط زیست سکونتگاه شود اما لازمه اصلی آن برند سازی برای این گروه از شهرهاست که موردغفلت قرار گرفته اند. از این رو تحقیق حاضر درصدد شناسایی شاخص های موثر توسعه درونی و بیرونی مبتنی بر رهیافت برند سازی شهری به منظور نقش پذیری گردشگری در شهرهای کوچک استان کردستان است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و جامعه آماری شامل 60 نفر از صاحب نظرات شهرداری ها و نهادی های عمومی، دولتی و بخش خصوصی استان کردستان است. نتایج حاصل از روش تحلیل عاملی در این تحقیق نشان می دهد که از میان شاخص های 20 گانه تحقیق، "فعالیت ها "، "امکانات و خدمات عمومی "و "شعارها" مهمترین معیارهای درونی و از سوی دیگر "تبلیغات"، "لوگوها" و "حمایت های نهادی-زیربنائی" مهمترین عوامل بیرونی تاثیرگذار بر پذیرش یا عدم پذیرش نقش های جدید در راستای برند سازی پذیرش نقش گردشگری در شهرهای کوچک استان کردستان هستند.
۲۸.

توسعه فضای اخلاقی شهرها؛ بررسی و تحلیل ابعاد جغرافیایی مصرف اخلاقی در زمینه محصولات محلی (مورد پژوهی: منطقه یک و بیست شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجارت منصفانه فاصله جغرافیایی محصولات محلی مسائل اخلاقی منطقه یک و بیست شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 875 تعداد دانلود : 787
تحقیقات جغرافیایی از زمانی که گسترش یافته است، مسائل اخلاقی را در گستره ای از زمینه ها، از جمله شیوه های مصرفی، مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث اخلاقی مورد تاکید در جغرافیا، مصرف محصولات محلی است که درباره مسافت غذایی و حفاظت از محیط زیست، تجارت منصفانه، عدالت اجتماعی و دموکراسی غذایی بحث می کند. گرچه در سال های اخیر مصرف مواد غذایی محلی در کشورهای توسعه یافته شایع تر بوده اما اخیرا مصرف این محصولات در کشورهای در حال توسعه نیز رواج یافته است. در کشور ایران نیز مناطق مختلف اقلیمی، زمینه های متنوعی را برای رشد محصولات محلی ایجاد کرده است. از این رو هدف از پژوهش حاضر بررسی رفتار مصرف کنندگان در خصوص مصرف محصولات محلی با توجه به ارزش های اخلاقی آنها است. در این راستا، با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس از 197 نفر از شهروندان ساکن در مناطق یک و بیست تهران سؤالاتی در قالب پرسشنامه بعمل آمد. نتایج برگرفته از تحلیل آزمون های آماری نشان می دهد که با توجه به ارزش های اخلاقی مصرف کنندگان در خصوص سلامت فردی، حمایت از تولیدات محلی و حفاظت از محیط زیست، عامل دسترسی و فاصله جغرافیایی بعنوان اصلی ترین چالش مصرف کنندگان در زمینه خرید محصولات محلی به شمار می رود. بنابراین یکی از ضرورت های توجه به مصرف اخلاقی در برنامه ریزی شهری، ایجاد فضاهای اخلاقی تولید و مصرف با توجه به عامل "فاصله جغرافیایی" می باشد. چرا که برنامه ریزان می توانند اجتماعات محلی را برای تولید و مصرف مواد غذایی محلی پایدارتر و حفظ منابع کشاورزی محلی تشویق کنند.
۲۹.

بررسی سازوکارهای پیراشهرنشینی از منظر تحولات جمعیتی مورد پژوهی: بخش مرکزی شهرستان اسلامشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 23 تعداد دانلود : 300
تحرکات و جابجایی های جمعیتی در منطقه کلانشهری و گسترش شهرها به سوی نواحی پیراشهری و فرافکنی جمعیت مهاجر و گروه های کم درآمد به این نقاط، و شدت گرفتن روند پیراشهرنشینی، لزوم توجه به مطالعات جمعیتی و ویژگی های جمعیت شناختی نقاط پیراشهری را آشکار می سازد. بنابراین، در این پژوهش تلاش شده است با مدد گرفتن از روش توصیفی – تحلیلی، سازوکارهای پیراشهرنشینی از منظر تحولات جمعیتی در بخش مرکزی شهرستان اسلامشهر مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در طی دوره های 1395-1385 بالاترین میزان مهاجرت به اسلامشهر، از سایر شهرستان های استان صورت گرفته است. گزینه های پیروی از خانوار، جستجوی کار و دستیابی به مسکن مناسب تر از مهمترین دلایل مهاجرت به اسلامشهر به شمار می آید. در مجموع، روند جمعیت پذیری و جمعیت گریزی اسلامشهر با عواملی همچون انتخاب تهران به عنوان قطب فعالیت های صنعتی و خدماتی، سیاست ها و طرح های بالادستی و روند حکمروایی زمین، نقایص برنامه ریزی های مسکن در چشم پوشی از گروه های کم درآمد، اعمال ضوابط طرح های جامع و تفصیلی در برخی دوره ها و هزینه های زمین و مسکن در ارتباط است. با توجه به هزینه های بالاتر زمین و مسکن در مرکز شهر و نقاط شهری همان روند فرافکنی جمعیت از کلانشهر تهران به سوی نواحی پیراشهری، از اسلامشهر به سوی سکونتگاه های پیرامونی نیز تکرار می شود. به عبارت دیگر مهاجران که توانایی تأمین زمین و مسکن در مرکز شهر و نقاط شهری را ندارند، به سوی هاله های پیرامونی سوق داده می شوند. وجود همگونی بالای قومی در برخی نقاط نیز به جذب مهاجران و سازگاری آن ها با محیط جدید یاری می رساند.
۳۰.

برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری در نقاط پیراشهری موردپژوهی: محور گردشگری وردیج-واریش؛ منطقه 22 شهرداری تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه ریزی راهبردی گردشگری پیراشهری نواحی پیراشهری آگروتوریسم و اکوتوریسم محور گردشگری وردیج-واریش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 892 تعداد دانلود : 835
امروزه گردشگری به عنوان یکی از پیشران های توسعه جوامع به شمار می رود. در این میان گردشگری پیراشهری نیز همچون سایر گونه های گردشگری نقش مهمی در توسعه محلی و منطقه ای و اقتصاد محلی بر عهده دارد. هدف پژوهش حاضر که به صورت موردی در محور گردشگری وردیج-واریش صورت پذیرفته، تدوین راهبردهای مناسب توسعه گردشگری است. روش انجام پژوهش، توصیفی-تحلیلی است که جهت گردآوری داده ها از روش های اسنادی و مراجعه به منابع کتابخانه ای و پیمایشی و به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل سوات و ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمّی (QSPM) استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که راهبرد مناسبِ توسعه گردشگری در محور مورد مطالعه، راهبرد رقابتی است. رویکرد مدیران محلی و منطقه به موضوع گردشگری و لزوم توسعه محور گردشگری و نزدیکی به قطب های جمعیتی و فعالیت کلانشهرهای تهران و البرز در زمره فرصت های مهم محور گردشگری به شمار می رود. همچنین در اولویت بندی راهبردها بر اساس ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمّی، راهبرد برنامه ریزی جهت سوق دادن محور به سوی استفاده از آگروتوریسم و اکوتوریسم، تنوع بخشی به اشتغال روستاییان برای ایجاد معیشت پایدار و جلب گردشگران به روستاها و راهبرد تنوع بخشی به فعالیت ها و امکانات و خدمات و تسهیلات گردشگری به منظور افزایش تنوع شغلی به ترتیب بالاترین امتبازها را کسب کردند؛ در نتیجه از اولویت بیشتری برخوردارند. تنوع بخشی به برنامه های تبلیغاتی برای معرفی جاذبه های محور به گردشگران و جلب مشارکت های مردمی در حفاظت و بهره برداری پایدار از منابع طبیعی با تأکید بر حفظ محیط زیست نیز از دیگر راهبردهای مهم در توسعه گردشگری در محور وردیج-واریش است.
۳۱.

ارزیابی پیامدهای محیط زیستی مجتمع های تجاری بزرگ در کلانشهرها با استفاده از ماتریس RIAM و برنامه EMP، نمونه مورد مطالعه: مرکز تجاری ارگ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) پروژه شهری مرکز تجاری ارگ توسعه پایدار تجریش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 898 تعداد دانلود : 134
در چند دهه اخیر تغییرات فضایی ناشی از گسترش کاربری های تجاری در شهرها، نقش برنامه ریزی فضایی را دو چندان کرده است. اگر مراکز بزرگ خرید در مکان های مناسب شهر مکانیابی و احداث نشوند، مشکلات متعدد محیط زیستی را ایجاد خواهند کرد. ارگ تجاری تجریش یکی از مجتمع های تجاری شهر تهران است که در محیطی جغرافیایی به نام باغ گیاهی احداث گردیده است. احداث این مجتمع با قطع درختان تنومند و قدیمی باغ همراه بوده است. در مقاله پیش رو هدف ارزیابی اثرات محیط زیستی ناشی از احداث مجتمع های تجاری بزرگ در کلانشهرهای کشور و همچنین ارائه برنامه ای مدون برای مدیریت و پایش آنها با تأکید بر ارگ تجریش است. این پژوهش به روش توصیفی و با کاربست مدل های ارزیابی محیطی انجام شده است. از تکنیک ارزیابی پیامدهای محیط زیستی (EIA) با روش ماتریس سریع پاستاکیا (RIAM) بهره گرفته شده و در نهایت برنامه مدیریت محیط زیست (EMP) نیز به منظور کاهش آثار سوء بر محیط تدوین شده است. از نتایج ماتریس RIAM و مجموع امتیازات به دست آمده در چهار محیط فیزیکی _ شیمیایی، بیولوژیکی _ اکولوژیکی، اجتماعی _ فرهنگی و اقتصادی _ فنی با عدد 737- ، چنین استنباط می شود که اثرات منفی (30 اثر) دارای چیرگی بر اثرات مثبت (11 اثر) بوده است. پس از تحلیل و بررسی تفصیلی هر یک از چهار محیط تحت تأثیر مشخص شد که محدوده –D (در بین کلاس ها از +E تا  –E) با بازه امتیاز محیط زیستی "36- تا 71-"، دارای بیشترین تعداد اثر سوء است که نشان دهنده شدت پیامدهای منفی به وجود آمده ناشی از احداث مرکز تجاری ارگ در تجریش است؛ افزون بر آن محیط فیزیکی _ شیمیایی دارای بیشترین تعداد مؤلفه منفی در بین سایر محیط هاست. به عنوان نتیجه نهایی با استناد به تمامی تحقیقات صورت گرفته، به این مهم دست یافته ایم که ساخت ارگ تجاری در محل باغ گیاهی با اصول محیط زیست هماهنگ نبوده و از شاخص های توسعه پایدار پیروی نکرده است. به بیان دیگر بستر مجتمع ارگ و محل استقرار آن دارای توان اکولوژیکی و اجتماعی _ اقتصادی لازم نبوده است؛ بنابراین اقداماتی کاهشی برای این پیامدها در حوزه های آلودگی هوا، صدا، آب، پسماند، صرفه جویی در انرژی، محیط بیولوژیکی، محیط اجتماعی _ اقتصادی و همچنین خدمات آتش سوزی در قالب برنامه EMP و مختص مرحله بهره برداری ارگ تجاری ارائه شده است.
۳۲.

بررسی نقش پیشران های کلیدی در تغییرات کاربری زمین و تحولات فضایی شهر با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه: منطقه دوازده شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحولات فضایی برنامه ریزی زمین شهری رویکرد آینده پژوهی سناریو ویزارد کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 143 تعداد دانلود : 888
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت براساس روش جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی ساختاری است که با ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. لذا، با توجه به ماهیت این پژوهش، گردآوری اطلاعات در بخش توصیفی، از طریق مطالعه اسناد کتابخانه ای و در بخش تحلیل از تشکیل ماتریس های متقاطع و متعادل به وسیله نرم افزار Micmac ، تبیین نیروهای پیشران کلیدی به همراه تحلیل رویکردهای سناریونگاری استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 40 نفر از مختصصان و کارشناسان حوزه برنامه ریزی شهری می باشند که از طریق نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند. طبق نتایج حاصل از میان 72 عامل کلیدی «مصرف گرایی در تحولات کاربری اراضی شهری»، «قوانین مالیات بر زمین»، «نظارت بر ساخت و ساز»، «گروه ها و طبقات اجتماعی در تحولات کاربری اراضی شهری»، «مجوزهای ساخت وساز غیرکارشناسی»، «مشارکت و همکاری در تحولات کاربری اراضی شهری»، «اقتصاد غیرمولد رانتی»، «تجاری سازی زمین شهری» مهم ترین عوامل کلیدی موثر در برنامه ریزی کاربری زمین و تحولات آن در منطقه 12 شهر تهران محسوب می شوند. مطلوب ترین سناریو، سناریوی شماره یک پیشنهاد شد که مبتنی بر موفقیت سیاست گذاری شهری در ساماندهی کاربری اراضی، برنامه ی هوشمندسازی، ارزش گذاری فضایی، حل مسایل سیاست گذاری- قانون گذاری و مجوز تراکم فروشی در وضعیت مطلوب است.
۳۳.

نقش ظرفیت نهادی در توسعه پایدار فضاهای شهری و پیراشهری بجنورد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ظرفیت نهادی توسعه پایدار فضاهای پیراشهری بجنورد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 289 تعداد دانلود : 878
در سه دهه اخیر، کاربست ظرفیت نهادی در تحقق توسعه پایدار فضاهای شهری و پیراشهری در رأس برنامه ریزی های توسعه ای کشورهای جهان درآمده، با این حال در کشورهای کمتر توسعه یافته ای همچون ایران این مهم مورد غفلت واقع شده است. این نهادها به عنوان کارگزاران توسعه نقش بی بدیلی در تحولات فضایی در مقیاس سرزمینی دارند که در این پژوهش شهرستان بجنورد مورد مطالعه قرار گرفته تا ابتدا ظرفیت نهادهای متولی توسعه در آن ارزیابی گردد و سپس میزان اثرگذاری این ظرفیت ها بر روند و نهادینگی توسعه پایدار منطقه ای تحلیل گردد. جامعه آماری این پژوهش را کارکنان نهادها تشکیل می دهد که آگاهی و دانش بیشتری نسبت به ظرفیت نهادهای خود دارند و از میان آنان تعداد 400 نفر به صورت تصادفی مورد گزینش قرار گرفته اند. نتایج حاصله از طریق پرسشنامه محقق ساخت و با استفاده از آزمونT-testتک نمونه ای مستقل نشان می دهد که ظرفیت نهادی شهرستان بجنورد در تمامی گویه ها مجموعاً با میانگین 2.63 در سطح پایینی قرار دارد و هیچ کدام از مؤلفه ها به حد متوسط 3 دست نیافته اند. به همین ترتیب، این مؤلفه ها نتوانسته اند اثر مثبتی بر توسعه پایدار شهری-منطقه ای داشته باشند به طوری که بیشترین اثرگذاری مربوط به مؤلفه "منابع حیاتی" با امتیاز 2.78 و کمترین اثرگذاری مربوط به مؤلفه "منابع مادی و فیزیکی" با امتیاز 2.36 است. در نهایت پیشنهاداتی همچون بهره گیری از نیروهای متخصص در حوزه های مرتبط با دانش آنان و جلوگیری از اتلاف سرمایه های انسانی در برابر فعالیت های غیرتخصصی ارائه شده است.
۳۴.

Thresholds of Environmental Physical Resilience of Tehran Metropolis(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

تعداد بازدید : 145 تعداد دانلود : 732
INTRODUCTION: The structure of the urban platform of Tehran and its physical characteristics depends on the inherent conditions and environmental thresholds in relation to changes. This study aimed to determine the natural landscapes of Tehran by two phenomena of earthquake and flood that posed the highest risk in different periods of this city. Therefore, the natural perspective of Tehran is divided into three perspectives of north, central, and south regarding the inherent features and evolutionary process. METHODS: The relationship between the perspective of Tehran based on the form and geomorphological processes and the evaluation of earthquake and flood hazards have been observed in four stages, which included data collection, data processing, calculation of indicators, and analysis of findings. The studied area was divided into three northern, central, and south urban landscapes to determine the resistance thresholds of the city according to the characteristics of topography, physiography, geology, the results of field studies and satellite images, aerial photographs, as well as paleogeomorphological research in Tehran. FINDINGS: According to the zoning map of Tehran based on the earthquake phenomenon in three perspectives of north, center, and south, the highest distribution of non-resistance is observed in the northern and southern areas of the city. Northeast, southwest, and semi-western regions have the highest urban resilience to earthquakes. Moreover, regarding the zoning of Tehran based on the flood phenomenon in the three perspectives of north, center, and south, the highest distribution of non-resilience has been observed in the northern regions of the city. Northeast, southwest, and west of Tehran have the highest urban flood resilience. CONCLUSION: Based on the results of the present study, in order to increase resilience against the risks of earthquakes and floods, the city of Tehran should be studied not in just one perspective but in different perspectives.
۳۵.

بررسی نقش سازمان های مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری (نمونه موردی کلانشهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سازمان های مردم نهاد حکمروایی خوب شهری مشارکت کلانشهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 503 تعداد دانلود : 186
نظام اداره امور شهر در طی صد سال گذشته به جهت ضعف نهادهای مدنی و محلی، نداشتن جایگاه تعریف شده تشکیلاتی در سلسه مراتب تشکیلاتی کشور و عدم مشارکت در برنامه ریزی به واسطه ماهیت برنامه ریزی متمرکز و از بالا به پایین باز مانده است. امروزه کلانشهر تهران بعنوان کلانشهری که می بایست نقش بین المللی در سطح منطقه و نقشی ملی در داخل کشور ایفا کند، برخوردار از مسائل و مشکلات عدیده است، که عمدتا بواسطه عدم توسعه اجتماعات محلی و شکل گیری حکمروایی خوب شهری است.از این رو در این پژوهش سعی بر آن شده است که به نقش وجایگاه سازمان های مردم نهاد به عنوان یک ظرفیت نهادی در تحقق و بهبود فرآیند حکمروایی جهت افزایش مشارکت اجتماعات محلی پرداخته شود. پژوهش حاضر از منظر هدف ، کاربردی و از لحاظ گردآوری داده توصیفی - پیمایشی است .برای دستیابی به این هدف ، نمونه ای از مسئولین و فعالین سازمان های مردم نهاد کلان شهر تهران ، انتخاب و مورد پیمایش قرار گرفته است. جامعه آماری شامل مدیران سازمان های مردم نهاد مناطق 22 گانه کلان شهر تهران (150 نفر)می باشندکه با استفاده از معادله کوکران، تعداد نمونه آماری برابر با 109 نفر ارزیابی شد. در این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری خوشه گیری، 109 نفر نمونه آماری از بیست و دو منطقه کلانشهر تهران انتخاب شدند و برای تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و استنباطی از آزمون رگرسیون در نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نشان داد که به طور کلی سازمان های مردم نهاد در تحقق پذیری حکمروایی خوب شهری کلان شهر تهران نقش دارند،اما این سازمان ها با وجود آن که بر تحقق پذیری مولفه های مشارکت و پاسخگویی کلان شهر تهران مثمر ثمر می باشند، اما در برآورده ساختن مولفه های قابلیت اطمینان، شفافیت و همچنین کارآئی نقش قابل قبولی ندارند.
۳۶.

تعیین اولویت های توسعهی درون زا در شهر گرگان با استفاده از اصول رشد هوشمند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پراکنش شهری توسعه پایدار رشد هوشمند گرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 315 تعداد دانلود : 540
الگوی گسترش شهرها در رابطه با رشد شهرنشینی موجب رشد افقی بیش از اندازه شهرها شده است. در برابر این پدیده، نظریهها و جنبشهایی برای دستیابی به توسعه پایدار شهری شکل گرفت که از آن جمله میتوان به جنش رشد هوشمند اشاره کرد. در این نظریه رشد و گسترش فیزیکی شهر در خدمت جامعه، اقتصاد و محیط زیست برای ارتقای کیفیت زندگی قرار میگیرد. گرگان از شهرهای حاصلخیز شمال کشور میباشد که علاوه بر مرکزیت سیاسی، مرکزیت اقتصادی منطقه را نیز بر عهده دارد. امروزه پدیده پراکنش شهری در این شهر به وضوح قابل مشاهده میباشد که از آن جمله میتوان به نابودی زمین های حاصلخیز و اراضی جنگلی پیرامون شهر اشاره کرد. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از این جنبش، اولویت های توسعه درون زا در شهر گرگان به منظور کنترل پدیده پراکنش شهری این شهر تعیین گردد. بدین منظور، عوامل مختلف شهری با اصول ده گانه رشد هوشمند مورد مطابقت به نقشه و لایههای اطلاعاتی تبدیل شدند. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی GIS قرار گرفتهاند، این عوامل در محیط بر اساس درجه اهمیتشان نسبت به یکدیگر مقایسه و وزن دهی شدهاند و درنهایت مناطق مستعد توسعه با توجه به اصول (AHP) رشد هوشمند در محدوده شهر مشخص شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی میباشد و از من ابع و دادههای موجود در سال 1386 استفاده شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد مناسب ترین مکان برای توسعه در شهر گرگان بر اساس اصول رشد هوشمند شمال و شرق به سمت شمال شرقی شهر میباشد و مکانهای دیگر از اولویت کمتری برخوردارند.
۳۷.

تحلیل جایگاه حکمروایی خوب در عملکرد مدیریت شهری (مطالعه موردی: شهر بابل)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی عملکرد مدیریت شهری بابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 800 تعداد دانلود : 737
  حکمروایی به عنوان رویکردی که در مقابله با مفهوم حکومت شکل گرفته است و در این رویکرد تلاش می شود تا با اصولی همچون مشارکت پذیری، شفافیت، عدالت محوری، مسئولیت پذیری، پاسخگویی، قانون مداری، توافق جمعی و کارایی زمینه را برای افزایش عملکرد مدیریت شهری، فراهم نماید. هدف پژوهش تحلیل جایگاه رویکرد حکمروایی خوب در عملکرد مدیریت شهری بابل بوده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی که روش گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه برای شهروندان و متخصصین شهری به منظور آگاهی از نظرات آن ها استفاده گردید. روش تحلیل با استفاده از آزمون های آماری توصیفی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون هایT تک نمونه ای و Friedman) بهره گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که شاخص های حکمروایی در عملکرد مدیریت شهری بابل در سطح نامطلوبی قرار دارد و الگوی حکروایی خوب در عملکرد مدیریت شهری شکل نگرفته است. بر اساس نتایج حاصل از مدل SWOTبرای افزایش عملکرد مدیریت شهری در چارچوب رویکرد حکمروایی خوب در شهر بابل، استراتژی رقابتی به منظور توسعه نهادسازی محلی و مردمی به منظور تقویت و ارتقاء عملکرد مدیریت شهری در اولویت قرا گرفته است.
۳۸.

فراتحلیل مطالعات امنیت و بزهکاری در سکونتگاه های خودانگیخته شهری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فراتحلیل امنیت بزهکاری سکونتگاه خودانگیخته شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 742 تعداد دانلود : 302
از پدیده حاشیه نشینی و اسکان خودانگیخته به عنوان تهدیدی برای امنیت شهرها یاد می شود. با توجه به اهمیت موضوع امنیت و ایمنی در زندگی انسان ها، پژوهش های زیادی در محافل علمی و دانشگاهی در دهه های اخیر دراین باره انجام شده است. تعدد و تنوع پژوهش ها و نتایج متناقض هر کدام، ممکن است احساس بی فایده بودن اجرای این پژوهش ها را در ذهن مخاطب القا کند. درحالی که اجرای پژوهش های ترکیبی همچون فراتحلیل برای جمع بندی و خلاصه نتایج آن ها و جلوگیری از نقاط ضعف احتمالی در پژوهش های آتی، احساس نیاز می شود. روش پژوهش حاضر، فراتحلیل و جامعه آماری شامل کتب، مقالات و پایان نامه های دانشگاهی است که در سال های (۱۳۸۴تا ۱۴۰۰) شمسی با موضوع جرم و امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری نگاشته شده است. پس از پالایش مهم ترین کارهای انجام شده، در نهایت (۹۰) پژوهش انتخاب و با رویکرد کیفی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحلیل نشان داد که پژوهش های صورت گرفته در حوزه امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری را می توان در دسته های «کالبدی»، «اجتماعی»، «اقتصادی» و «زمینه ای» دسته بندی کرد. متغیرهای کالبدی جزء بیشترین متغیرهایی بودند که محققان از جنبه های مختلف ارتباط آن را با مسئله امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری سنجیده اند؛ به عبارتی از دیدگاه پژوهش های مطالعه شده، سهم ناهنجاری های کالبدی و محیطی، و امنیت تصرف زمین در کاهش یا افزایش امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری از متغیرهای دیگر بیشتر است.
۳۹.

Environmental Analysis of Villages on the Skirt of Farsan City based on the Urban and Rural Relationship(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Environmental relationship City and village Periphery villages Farsan

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 263 تعداد دانلود : 13
Purpose - The rural-urban integration refers to an optimal combination of natural, economic, social, and spatial factors. The scale of this integration depends on the extent to which urban and rural systems (economic, social, and environmental) influence, interconnect, complement, and share benefits. The main goal of this study is the environmental analysis of villages in the periphery of Farsan city based on the rural-urban relationship. Design/methodology/approach- This is an applied study that uses a descriptive-analytical method. Data were collected using a questionnaire. The statistical population of the study consists of the four villages in Farsan county with a population of over one thousand people. Together, these four villages are home to about 4285 households (14972 people) from which a sample of n=375 was selected using Cochran's formula. Finding - The results of the research based on the one-sample t-test indicate an environmental relationship between Farsan county and its nearby villages. The environmental indicators such as noise pollution and non-expansion of green space, the change of cultivation pattern, the intensified land abuse and brokerage, the reduced share of water in agriculture, and the limited environmental knowledge of villagers suggested adverse effects whereas other variables manifested the positive effects of the connection with Farsan on improving the environment of the nearby villages. The results of regression analysis showed that the environmental relationship of Farsan with its surrounding villages explained 17% of study indices (environmental health, land-use change, water and soil resources, knowledge and importance of environmental issues) and the remaining 83% was explained by other factors not addressed in this study. Research limitations/implications - The main limitation of the study was the scant literature on the environmental effects of the urban-rural relationship. Practical implications - Implementing a suitable cultivation model for agricultural products, expanding new irrigation systems, maintaining and reviving orchards, and raising awareness of environmental issues among villagers should be put on the agenda. Originality/value - Investigating environmental effects of the urban-rural relationship as a way of ensuring sustainable rural settlement and environmental protection in the study area.
۴۰.

کاربست تحلیلی- ساختاری بازآفرینی پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر خرم آباد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بازآفرینی پایدار تحلیل ساختاری توسعه پایدار شهر خرم آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 89 تعداد دانلود : 294
بازآفرینی شهری پایدار فرایند توسعه ای همه جانبه در عرصه های اجتماعی، اقتصادی، محیطی، و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محدوده ها و محله های هدف در پیوند با کل شهر است. پژوهش حاضر به منظور بررسی روابط علّی میان مؤلفه های بازآفرینی پایدار شهری در بافت ناکارآمد شهر خرم آباد با روش توصیفی- پیمایشی تدوین شده است. جامعه آماری شامل شهروندان ساکن بافت است. ابزار مورداستفاده پرسش نامه محقق ساخته در طیف پنج گزینه ای لیکرت بود. در این پرسش نامه، پنج عامل از عوامل مؤثر در بازآفرینی پایدار شهری بافت ناکارآمد خرم آباد(اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی، و مدیریتی) بررسی شد. مطالعه عوامل اثرگذار در بافت ناکارآمد شهر خرم آباد نشان می دهد استقرار مراکز عمده اداری و درمانی، مذهبی، در محدوده بافت و وجود قلعه فلک الافلاک به عنوان یک اثر تاریخی قدرتمند و امام زاده زیدبن علی در درون بافت از عمده عوامل اثرگذار در روند پیشبرد بازآفرینی در بافت ناکارآمد شهر خرم آباد است. به منظور سنجش عوامل اثرگذار دربازآفرینی بافت ناکارآمد خرم آباد از مدل معادلات ساختاری در قالب نرم افزار AMOS استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد.بین متغیرهای اجتماعی با میزان P Value، 0.00، متغیر کالبدی با میزان 0.04 و متغیر مدیریتی با میزان0.00 با بازآفرینی بافت ناکارآمد شهر خرم آباد ارتباط معنی داری وجود دارد. نتایج آزمون فریدمن نشان داد عامل مدیریتی دارای بالاترین اثرگذاری در روند بازآفرینی بافت و عامل زیست محیطی دارای کمترین اثرگذاری است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان