مهدی رازانی

مهدی رازانی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۸ مورد.
۱.

مروری بر ساختار، کاربرد، فرایند تولید و تأثیر افزودنی ها در ملاط سنتی گچ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کلمات کلیدی: ساختار شناسی بلور ملاط گچ افزودنی معدن کلسیناسیون بنا های تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 657 تعداد دانلود : 387
ملاط ها بخش جدایی ناپذیر در ساخت بنا های تاریخی و حتی امروزی بوده در بخش های مختلف بنا کاربرد دارد، بنابراین برای ایجاد بنای با کیفت و پایداری خوب در طول زمان می بایست در بهبود و ارتقای کیفیت ملاط ها و مصالح تلاش هایی انجام داد. ملاط گچ نوعی ماده معدنی بوده و ساختاری بلوری و شبکه هگزاگونالی دارد و در حالت کلی مهم ترین عوامل در تغییر خواص ملاط های گچی به سه حالت نوع معدن، نوحه پخت و افزودنی ها وابسته است به همین منظور هدف از انجام این پژوهش مروری بر نحوه تأثیر عوامل گفته شده بر خواص ملاط ها خواهد بود. که در راستای این هدف مطالعات کتابخانه ای تنها روش پژوهش خواهد بود. با توجه گسترده معادن گچ در محیط های متنوع اولین عامل تأثیرگذار در خواص گچ نوع معدن و محیط معدن است به طوری که در معادن مختلف، ژیپس دارای ناخالصی و شرایط رشد بلوری متفاوتی بوده که این امر منجر به تولید ملاط گچی خاص در معادن مختلف می شود. نحوه پخت و افزودنی ها که از عوامل دیگر تأثیرگذار در ملاط گچی است؛ هرکدام به نحوی در ساختار ملاط ها تأثیرگذار خواهند بود. برای مثال پخت گچ در دما های مختلف، فاز ، رنگ و اندازه های متفاوتی در بلور های گچی را ایجاد می کند. افزودنی ها نیز در بخش های مختلفی از خواص گچ را تحت تأثیر قرار می دهد که این بخش ها می تواند شامل تأثیرهای مقاومتی(مقاومت فشاری، کششی و سایشی)، زمان گیرش و مقاومت در مقابل رطوبت باشد؛ مثال مناسب اکسید منیزیم و آلومینو سیلیکات ها است که هرکدام باعث افزایش مقاومت های فشاری و زمان گیرش در ملاط گچ می شود.
۲.

مطالعه ساختار معماری و سیستم آب رسانی حمام دستکند روستای تاریخی کهنمو شهرستان اسکو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معماری دستکند روستای کهنمو حمام تاریخی آب رسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 88 تعداد دانلود : 611
معماری دستکند دامنه کوه آتش فشانی سهند ازجمله گونه های کمتر شناخته شده معماری ایران است که به صورت جسته و گریخته برخی از بناهای شاخص آن موردمطالعه قرار گرفته است. ازجمله بناهایی که در معماری دستکند سهند در تمامی روستاها تقریباً نمونه هایی تاریخی و قابل توجه وجود دارد، حمام های دستکند هستند. ازجمله ویژگی های این حمام که موجب می شود ارزش گونه شناسی معماری حمام های دستکند دامنه سهند موردتوجه قرار گیرد و درواقع ضرورت و اهمیت این تحقیق حول آن است، می توان به سیستم های آب رسانی و چگونگی ارتباط فضایی با توجه به محدودیت هایی فضایی در بدنه صخره ای اشاره نمود. روش تحقیق در رابطه با این بنا استفاده از مطالعات میدانی با حضور در محل و همچنین استفاده از روش های مستندسازی برای فرایند ایجاد فضاهای معماری و همچنین سیستم آب رسانی در کنار روش های ساخت وساز بوده است. هدف این مقاله، معرفی یافته های جدید درباره ی معماری دستکند حمام کهنمو به عنوان یکی از حمام های خالص و دست نخورده دامنه سهند است و سؤالاتی از قبیل: ویژگی های معماری و کالبدی حمام کهنمو از لحاظ ساخت فضاهای دستکند چیست؟ سامانه تأمین آب و گردش آن در فضاهای داخلی حمام در این ناحیه کوهستانی چگونه بوده است؟ را پیگیری می کند. تحقیق پیش رو با استفاده از بررسی های کتابخانه ای، مطالعه میدانی و مستندنگاری انجام شده است. ازجمله ویژگی های قابل توجه حمام کهنمو سیستم آب رسانی و گردش آب آن است که به وسیله آب قنات و سیستم های گرمایشی آب را به طور مناسب برای کاربردهای گوناگون خزینه در فضای داخل حمام تهیه می نموده است. به علاوه عمده مصالح ترکیب شده با این گونه معماری در نمونه های اصیل، سنگ های پراکنده موجود در محیط کوهستان و قلوه سنگ های آتش فشانی در بستر رودخانه های دره های سهند هستند؛ و همچنین در ساخت فضاهای تکمیل کننده و یا تعمیری از ملاط های بوم آورد پایه گلی استفاده شده است. امروزه در نمونه های جدید در کنار مصالح قدیمی از ملاط ماسه و سیمان استفاده زیادی می شود.
۳.

باستان سنجی در مطالعات میراث فرهنگی و هنر (تعاریف، گرایش ها و چالش های آینده)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باستان سنجی میان رشته ای اصول علوم میراث فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 316 تعداد دانلود : 975
توسعه و پیشرفتِ هر رشته، گرایش علمی یا رویکرد پژوهشی درگرو شناخت اهداف، گستره و حوزه های مطالعاتی آن است. بررسیِ اصول و مبانیِ اقداماتی ذیلِ مفهوم باستان سنجی؛ به عنوان یک رویکرد پژوهشی علمی و کمّیِ کارآمد درزمینه تحقیقات علوم میراث فرهنگی در دهه های اخیر ایران، به دلیل میان رشته ای بودن و کثرت موضوعات، چندان موردمطالعه دقیق قرار نگرفته است. به سبب آنکه دستیابی به این موضوع درگرو شناخت رویکردها و گرایش های باستان سنجی است، شناخت حدودوثغور و گستره این حوزه مطالعاتی به الزامی برای این گرایش علمی تبدیل شده است. آن چنان که می دانیم خاستگاه باستان-سنجی در غرب، حاصل ارتباط باستان شناسان با دانشمندان علوم پایه، فنی مهندسی و حتی پزشکی بوده است و در ایران تلاش شده که از همان بدو شکل گیری، این رشته وارداتی، با سایر علوم میراث فرهنگی همچون مرمت، باستان شناسی و موزه داری تلفیق شود و با حل مشکلات آن ها اقدام به پژوهش کند، ازاین رو بررسی حوزه های مختلف آن به عنوان اصل بنیادین باهدف ایجاد زبان مشترک میان متخصصان و دانشجویان و کارورزان ضروری به نظر می رسد و در مفهوم سازی عملکرد این رویکرد چندجانبه بسیار حائز اهمیت است. بنا بر مطالعات صورت گرفته، مهم ترین محورهای قالب و موردبحث این نوع پژوهش سنجه پذیر شامل موارد اصلی: سال یابی، ساختارشناسی منشأیابی، اصالت سنجی، شناسایی کاربری اشیاء و بازسازی فناوری های باستانی، دانش حفاظت و مرمت، دورسنجی و پیش یابی، باستان زیست شناسی، باستان زمین شناسی و دیرین اقلیم شناسی، سایبر باستان شناسی هستند که پژوهشگران این عرصه با شناخت هر چه بیشتر این حوزه ها می توانند دامنه فعالیت های پژوهشی خود را گسترش دهند. به علاوه مباحث جدی همانند: عدم تخصیص سرمایه مکفی در مطالعات میراث فرهنگی برای پژوهش های باستان سنجی، عدم ایجاد گفتمان کارآمد میان باستان شناسی و باستان سنجی، برنامه آموزشی باستان سنجی در دانشگاه های کشور و معضل ورود دانشجویان غیر مرتبط، عدم وجود بانک اطلاعات و داده های باستان سنجی و پراکنده بودن داده های علمی کشور، و درنهایت کیفیت انتشارات باستان سنجی، می توانند آینده باستان سنجی را در کشور با چالش مواجه کنند.
۴.

ساختارشناسی سنگ های خاکستری سیاه پایه ستون های کاخ هخامنشی چرخاب برازجان

کلید واژه ها: برازجان کاخ چرخاب کاخ بردک سیاه کاخ سنگ سیاه پتروگرافی XRD XRF

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 673 تعداد دانلود : 533
آثار پایه ستون های سنگی هخامنشیان به واسطه وسعت قلمرو فرمانروایی، در مناطق مختلف ایران به ثبت رسیده است. بقایای این سبک معماری را در مجموعه آثار: پاسارگاد، تخت جمشید، نقش رستم، لیدوما و تُمب بت در فارس، آثار شوش در خوزستان، آثار سنگی هگمتانه در همدان، کاخ ریوی در استان خراسان شمالی و مجموعه کاخ های هخامنشی منطقه برازجان در استان بوشهر، می توان ملاحظه کرد. معادن استخراج سنگ های این بناها عمدتاً محلی تشخیص داده شده اند؛ با این حال، در استان بوشهر از دو معدن باستانی «پوزه پلنگی راهدار» و «تنگ گیر برازجان» می توان نام برد که از معدن پوزه پلنگی بیشترین استخراج و به کارگیری سنگ های سفید کرم رنگ برای کاخ های منطقه برازجان به ثبت رسیده است. مهم ترین پرسش های پژوهش پیشِ رو عبارتنداز این که، ساختارشناسی و ارتباط میان سنگ های سیاه-خاکستری به کار رفته در معماری هخانشی کاخ های برازجان چیست؟ اما جهت ساختارشناسی سنگ خاکستری-سیاه کاخ هخامنشی چرخاب برازجان، نمونه های این نوع سنگ از کاخ چرخاب برداشت گردید که این نمونه ها با نمونه های سنگ خاکستری-سیاه کاخ های بردک سیاه و سنگ سیاه برازجان مورد مقایسه قرار گرفتند. با بررسی های پتروگرافی مقاطع نازک به دست آمده از کاخ ها و آنالیز شیمیاییXRD و XRF روند ساختارشناسی نمونه سنگ های خاکستری-سیاه کاخ های هخامنشی منطقه برازجان وارد مرحله تازه ای گردید. نتایج مطالعات پتروگرافی حاکی از آن است که نمونه سنگ های خاکستری-سیاه کاخ چرخاب با نمونه کاخ سنگ سیاه و بردک سیاه با توجه به زمینه میکرواسپارایتی تا اسپارایتی و مقدار کم میکرایت، همچنین ساختار لایه لایه ای، با یکدیگر مطابقت دارند. همچنین ارزیابی نمونه های آنالیزی XRD و XRF این سنگ ها حاکی از آن است که نمونه های کاخ چرخاب و سنگ سیاه یکسان هستند. باتوجه به این که رد معدن کاری برای سنگ های خاکستری-سیاه در استان بوشهر تاکنون یافت نشده؛ بنابراین می توان ادعا کرد که این سنگ ها از یک معدن غیرمحلی ناشناخته، استحصال و استخراج شده اند.
۵.

مطالعه و شناخت معماری دستکند وَرجوُوی در شهرستان مراغه با نگاهی ویژه بر آرایه های معماری

کلید واژه ها: مراغه معماری دستکند معبد ورجووی آرایۀ معماری کتیبۀ حجاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 785 تعداد دانلود : 176
معماری دستکند و زیرزمینی موسوم به «معبد وَرجووی» از بناهای شاخص در گونۀ معماری مذهبی و دستکند در دامنۀ کوه آتش فشانی سهند است که در روستای وَرجووی از توابع شهرستان مراغه، استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در منابع گذشته چندان به آرایه ها و تزئینات این اثر توجهی نشده و به طور کلی بسیاری از مطالعات پیشین، تکرار اطلاعات نخستین در رابطه با تاریخ، کاربری و حجاری های این معماری زیرزمینی هستند. باتوجه به این نکته که درمورد آرایه های معماری این مجموعه، تاکنون مطالعات تخصصی صورت نپذیرفته است، وجود تنوع آرایۀ معماری در این بنا، همچنین وجود شواهدی از کاربرد آرایه ها با مصالحی به جز سنگ در این بنا می تواند ازجمله یافته های این تحقیق باشد. از این رو هدف از ارائۀ این مقاله، بازشناسی و معرفی آرایه های معماری دستکند وَرجووی مراغه است که در همین راستا پرسش هایی از قبیل این که: در معماری دستکند وَرجووی به غیر از آرایه های حجاری شده در بدنه ها، چه شواهد دیگری از کاربرد آرایه ها با مصالح دیگر وجود دارد؟ آرایه های نویافتۀ جدید مربوط به چه دوره ای هستند؟ چگونه می توان ازطریق مطالعه در آرایه های معماری، به تدقیق بخشی از تاریخ استفاده و کاربرد بنا دست یافت؟ مطالعات درراستای هدف مقاله براساس بررسی میدانی (کدگذاری و عکاسی از فضاهای معماری و بررسی دقیق و عکاسی از آرایه های معماری) و مطالعات کتابخانه ای جهت تدقیق اطلاعات به دست آمده انجام گرفت و در ادامۀ تحلیل محتوا صورت پذیرفت. درنهایت آرایه هایی ازقبیل اندودهای پوششی و تزئینی (ملات رنگی) و مقرنس کاری و همچنین خوشنویسی ثلث با استفاده از رنگ دانه در بنا برای اولین بار شناسایی گردید. موارد فوق نشان دهندۀ کاربرد بنا در طی دوره های مختلف است و می توان قدیمی ترین آثار و شواهد استفاده از گنبدخانۀ اصلی را در کاربری جدیدش در دورۀ اسلامی، به دورۀ ایلخانی نسبت داد.
۶.

مروری بر کاربرد تابش سینکروترون در علوم باستان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سینکروترون پرتو ایکس باستان شناسی پراش پرتو ایکس پراکندگی پرتو ایکس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 863 تعداد دانلود : 361
تحقیقات علمی با هدف بررسی، شناسایی و حفاظت از یافته های باستان شناسی و هنری بر اساس رویکردی قابل تامل از اشتراک رشته های علمی متنوع و با همکاری متخصصان، دانشمندان و باستان شناسان در زمینه های گوناگون نمود پیدا می کند. در این بستر، انتقال دانش بین گروه های تحقیقاتی مختلف به واسطه میزان قابل توجهی از تکنیک های متداول و پیشرفته ی علمی مورد توجه باستان شناسان است. یکی از الزامات اصلی که باستان شناسان در مطالعات باستانی نمونه های باارزش در نظر میگیرند استفاده از تکنیک های غیرمخرب می باشد. با درک این مهم،روش های مبتنی بر تابش سینکروترون می تواند نقش به سزایی در این زمینه ایفا نماید.در مقاله ی حاضر به چگونگی استفاده از تابش سینکروترون، که حاوی میکرو پرتوهای ایکس بسیار درخشان و موازی شده است، در تحقیقات شناختی اشیای باستان شناسی و هنری خواهیم پرداخت و برخی نتایج گرفته شده که در آنها مزیت استفاده از تکنیک تابش سینکروترون به طور متمایزی نسبت به روش های قبلی مورد تاکید است، مورد استناد قرار خواهد گرفت.
۷.

تصویرسازی با نقش بز در سفالینه های عصر مفرغ جنوب شرق فلات ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سفال منقوش نماد بز تصویرسازی پویانمایی باستان ع‍ص‍ر م‍ف‍رغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 270 تعداد دانلود : 952
طرح اندازی نقشمایه ی حیوانی بُز یکی از ویژگی های منحصربه فرد سفالینه های منطقه جنوب شرق ایران در هزاره ی سوم ق.م است نقوش بز برروی این سفالینه ها با اشکال، فرم ها و شیوه های مختلفی، همچون شبهه طبیعت گرا و انتزاعی و یا با عناصر مشخص نژادی اجرا شده است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و تبیین انواع نقشمایه های بز موجود بر سطوح سفالینه های جنوب شرق ایران مبتنی بر مساله حرکت و پویانمایی در محوطه های باستانی شهرسوخته و تپه صادق سیستان، بمپور، کشیک، اسپیدژ و چگردک در بلوچستان در بازه ی زمانی عصر مفرغ است. سوال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه؛ حرکت در نقوش بز تصویر شده بر سفالینه های جنوب شرق ایران در چه قالب های حرکتی بیان شده است؟ آیا می توان این نقوش را براساس ویژگی های حرکتی و پویانمایی آنها تقسیم بندی نمود؟ روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش های میدانی و کتابخانه ای این پژوهش به ثمر رسیده است. نتایج مطالعات انجام شده نشان داد نقش مایه های بز در سفال جنوب شرقی ایران از منظر تصویرسازی در قالب حالت های ثابت، نیمه متحرک و متحرک قابل تقسیم بندی است. نقوش ثابت طرح هایی هستند که جانور بدون هیچ گونه تحرک و نشانی از حرکت ترسیم شده است که بیشتر تصاویر محوطه های فوق در این دسته قرار می گیرند. در نقوش حیوانی نیمه متحرک، طرح هایی از بز درنظر گرفته شده که بدن حیوان حالتی از حرکت و جست وخیز دارد. امّا در چند مورد خاص نقوشی با خواص پویانمایی چندمرحله ای و مصوّر از حیوان بز ترسیم شده است که معروف ترین آن جام سفالین شهرسوخته است. ازهمین رو علاوه بر تبیین این سه قالب در محوطه های فوق الذکر به معرفی نمونه های جدیدی از سفال های منطقه ی جنوب شرق، پرداخته شده است. شایان ذکر است طرح گسترش اندیشه ی نقوش متحرک و آشنایی هنرمندان پیش ازتاریخی با متحرک سازی تصاویر، طرحی تصادفی و مختص جام سفالین شهرسوخته نبوده و در دیگر نقشمایه های آثار سفالین جنوب شرق ایران قابل مشاهده است.
۸.

پژوهشی در فناوری های هنریِ ساخت زیورآلات نقره ای زنان در سیستان و بلوچستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رادیوگرافی زیورآلات نقره ای ساختارشناسی سی تی اسکن متالوگرافی XRD XRF

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 106 تعداد دانلود : 961
زیورآلات فلزی سنتی و بومی بانوان در سیستان و بلوچستان از آثار زینتی مهم بوده که تا چند دهه پیش استفاده می شده است. این آثار که در طرح ها و مدل های گوناگون ساخته می شده از شاخص ترین دست ساخته های هنری جنوب شرق است که امروزه رو به فراموشی رفته و به مطالعه و تحقیق در این زمینه نیاز دارد. به همین منظور، در این مقاله سعی شده است با مطالعه زیورآلات سنتی بانوان بلوچ به بررسی روش های ساخت، ساختار و چیستی مواد مورد استفاده آن ها پرداخته شود. ازاین رو، در مطالعه حاضر 9 نمونه از زیورآلات مرسوم زنان بلوچی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته اند و روی آن ها آزمایش هایی همچون متالوگرافی (OM)، رادیوگرافی، سی تی اسکن (CT-Scan)، آنالیز پراش پرتوی ایکس (XRD) و آنالیز فلورسانس اشعه ایکس (XRF) انجام گرفته است. بررسی ها و آزمایش های ساختارشناسی زیورآلات فلزی نشان داد پایه فلزی اصلی آثار تماماً از آلیاژ نقره مس است و با ساختار یوتکتیک و با روش های ریخته گری ساخته شده اند. به طوری که آزمایش های عنصری و ترکیبی دو عنصر نقره و مس را به ترتیب با بیشترین میزان در ترکیب نوع آلیاژ شناسایی کرده است. همچنین، نوع اتصالات، لحیم کاری و مغز فلزی زیورآلات توسط بررسی های رادیوگرافی و سی تی اسکن بررسی شده است.
۹.

بررسی تطبیقی فرآیند ساخت در هنر سنگتراشی پیشازتاریخ جنوبشرق ایران و سنگ هرکاره مشهد در دوران معاصر

کلید واژه ها: مطالعات تطبیقی سنگتراشی تمدن هلیلرود فناوری ساخت هرکاره مشهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 922 تعداد دانلود : 605
اشیاء سنگی در میان انواع آثار ساخته شده از گونههای مختلف سنگ، از اهمیت ویژهای برخوردار است که در ساخت اشیاء سنگی نوع شئ و کاربرد آن در انتخاب گونه سنگ تأثیر زیادی دارد. بهعلاوه بومآوردی مصالح برای هنرمند و صنعتگر باعث رشد هنری و فنی ساخت اشیاء سنگی در مناطق مختلف گردیده است. ازجمله سنگهای شاخصی که از دوران پیشازتاریخ تا به امروز بهسبب ماهیت کاربردی و تزئینیاش مقبولیت بسیاری یافته و چندین هزار سال مورد استفاده قرارگرفته، سنگهای نرم تزئینی با رنگهای سیاه، سبز، خاکستری معروف به کلریت هستند. در این مقاله با رویکرد تحلیلی و فنیِ مبتنیبر مطالعات تطبیقی به بررسی گونهها، گستردگی و روشهای ساخت و تزئین سنگ کلریت در دوران باستان (محوطههای باستانشناختی حوزه جنوبشرق ایران) و معاصر (کارگاههای سنگتراشی مشهد) پرداخته میشود؛ براساس هدف یاد شده مهمترین پرسشهایی که اساس پژوهش حاضر را تشکیل میدهند؛ 1- فنشناسی و روشهای ساخت آثار ظروف کلریتی پیشازتاریخی بهدست آمده از محوطههای جنوبشرق ایران، چگونه است؟ جهت پاسخ به پرسش یاد شده به بررسی آثار سنگی کلریتی در محوطههایی همچون تپه یحیی، شهداد، جیرفت و شهرسوخته پرداخته شده است. 2- چگونگی ساخت و روشهای تولید آثار سنگی هرکاره در شهر مشهد و مقایسه آن با نمونههای پیشازتاریخ در پژوهش حاضر است؟ با انجام بررسیهای میدانی و تطبیقی موجود مابین روشهای تولید و آثار پیشازتاریخی مطرح شده با دوران معاصر به این پرسش پاسخ داده شود. روش بهکار رفته در پژوهش حاضر استفاده از منابع مکتوب پژوهشگرانی است که در این زمینه پژوهشهایی انجام دادهاند. در کنار روش کتابخانهای از دادههای میدانی، از قبیل مطالعه سنگهای کلریتی محوطههای پیشازتاریخ یاد شده و تطبیق آن با هرکاره مشهد، استفاده شده است. نتیجه بررسی حاضر نشاندهندهی وجود قابلیتهای کاربردی در هنر سنگتراشی معاصر باتوجه به پیشینه چند هزار ساله و خواص تزئینی سنگ کلریت، در احیاء دوباره این صنعتِ هنری است.
۱۰.

شناخت و معرفی مجموعه قلعه ماکو (استان آذربایجان غربی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معماری صخره ای قلعه قبان شهرستان ماکو معماری سنگی حمام تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 732 تعداد دانلود : 895
نمونه شاخصی از قلعه های تاریخی ایران در منطقه آذربایجان وجود دارد. یکی از نقاطی که در تاریخ طبیعی، سیاسی، تاریخی و فرهنگی منطقه در عرصه هنر معماری ایرانی قابل مطالعه بوده و به دلیل صعب العبوربودن، هنوز دست نخورده باقی مانده است، مجموعه تاریخی قلعه ماکو با برج و باروهای مستحکم و مشرف به شهر کنونی است که نوعی معماری زیرصخره ای ایران محسوب می شود، اما همچنان بخش بسیاری از ساختارهای معماری آن در زیر لایه های واریزه فرسایشی صخره قرار دارند. محدوده قلعه از کوه قیه که قلعه در زیر سایبان آن قرار دارد شروع می شود و تا خیابان طالقانی شهر جدید ماکو ادامه دارد. این قلعه در گذشته بافت اصلی شهر با حصارها، برج و باروهای بلند، پادگان نظامی و مراکز اقامتی و خدماتی را شامل می شده است. این پژوهش با هدف معرفی مجموعه تاریخی قلعه (شهرستان ماکو) به عنوان یکی از نمونه های نادر معماری زیرصخره ای جهان انجام شده و به دلیل قرارگیری آن در شاه راه ورود به ایران در دوره های تاریخی از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. در این پژوهش که بر پایه تحقیقات میدانی و مطالعات تاریخی و نتایج یک فصل باستان شناسی انجام شده، به ویژگی های تاریخی و جغرافیایی و معماری سازه های قلعه پرداخته شده است.
۱۱.

شناسایی اولین منابع ابسیدین در شمال غرب ایران جهت منشایابی منابع بومی آثار پیش از تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابسیدین منابع بومی فلورسانس اشعه ایکس (XRF) معنبع تجرق بزقوش میانه منبع قزلجه بستان آباد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 112 تعداد دانلود : 11
دست افزارهای ابسیدینی از فراوان ترین مصنوعاتی هستند که در محوطه های باستانی خاورمیانه و خاورنزدیک یافت می گردند. منشأیابی ابزارهای ابسیدین از موضوعات جذاب و مورد بحث در میان باستان شناسان و زمین شناسان است. از آنجایی که مطالعات فراوانی بر روی منشأیابی معادن ابزارهای سنگی ابسیدینی در مناطق همجوار ایران مانند آناتولی و قفقاز انجام گرفته است، لذا بخش های عمده ای از ایران به عنوان یک وقفه مطالعاتی در باستان شناسی خاورمیانه از بابت مطالعات منشأیابی ابزارها و معادن ابسیدین به شمار می آید. مطالعات اخیر ِمعادن و منابع ابسیدینِ ایران و نیز منشایابی ابزارهای سنگی فراوان ابسیدینی، زمینه مساعدی جهت ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی و ترسیم افقی پژوهشی را برای مطالعات ابسیدین منطقه فراهم ساخته است. در این پژوهش با هدف معرفی گروه های جدید ابسیدینی در خاورمیانه و بخش ایران 10 نمونه ابسیدین از منابع شناسایی شده اخیر در منطقه تجرق میانه و قزلجه بستان آباد و اطراف کوه های بزقوش با استفاده از روش آنالیز pXRF به روش قابل حمل ارائه گردیده است. به نحوی که 8 نمونه از منبع ابسیدین تجرق میانه و 2 نمونه از منبع قزلجه شهریار بستان آباد انتخاب و مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج مطالعات و تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد سه گروه عمده جدید ابسیدین قابل تفکیک و شناسایی است که تحت عنوان گروه ابسیدینی A و B تجرق میانه و گروه منبع قزلجه شهریار بستان آباد معرفی می گردند. این یافته ها نخستین نمونه های ابسیدینی شناسایی شده ایران در ارتباط با منابع و منشایابی نمونه های تاریخی و باستانی هستند که زمینه ای جهت مطالعه و مقایسه این منابع با یافته های باستانی و منشاهای مختلف محتمل داخلی و خارجی را فراهم خواهند ساخت.
۱۲.

مطالعات آزمایشگاهی استحکام بخشی سنگ در معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روستای تاریخی کندوان سنگ توف آتشفشانی تخریب استحکام بخشی اتیل سیلیکات نانو سیلیکات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 28 تعداد دانلود : 295
کلیه سنگ های به کار رفته در ساخت یادمان های تاریخی و فرهنگی تحت تاثیر هوازدگی، به معنای ایجاد تغییرات ساختاری در سطح و عمق سنگ، دچار انواع مختلف آسیب و در نهایت تخریب می شوند. توف های آتشفشانی با خواصی چون نرمی، تخلخل بالا، سبکی، سهولت در کنده کاری و کارپذیری در ساخت بسیاری از آثار شاخص معماری جهان مورد استفاد قرار گرفته اند، این گونه سنگ از نظر دوام، جزو سنگ های ضعیف محسوب می شود. از این رو عوامل مختلف موجب هوازدگی، پیشروی تخریب و در نهایت فرسایش سریعتر آن نسبت به دیگر سنگ های آذرین می گردند. از جمله روش های حفاظت سنگ های تاریخی درمان های مبتنی بر استجکام بخشی و مقاوم نمودن سطح با استفاده از مواد شیمیایی و رزین های پلیمری در برابر عوامل فرساینده است. هدف این تحقیق ارزیابی بهبود خواص مقاومتی توف های آتشفشانی معماری صخره کند در روستای تاریخی کندوان با استفاده از عملیات درمانی مبتنی بر استحکام بخشی است. در همین راستا از روش های آنالیزهای پتروگرافی مقطع نازک، پراش پرتو ایکس( XRD ) و آزمون های مبتنی بر شناسایی خواص فیزیکی و مکانیکی شامل: جذب آب در شرایط اتمسفری و جذب موئینگی، چگالی و تخلخل سنجی، به علاوه شاخص دوام وارفتگی و مقاومت فشاری تک محوری برای ساختارشناسی و همچنین ارزیابی کارایی مواد مورد استفاده شامل: مواد استحکام بخش اتیل سیلیکات و نانو سیلیکات استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان دهنده خواص فیزیکی – مکانیکی بسیار ضعیف سنگ توف لیتیکی کندوان دارد که این امر باعث تشدید فرسایش و تخریب سطوح بیرونی گردیده است و دیگر اینکه کارایی این دو ماده در مقابل آزمون های مبتنی بر هوازدگی، مقاومت فشاری و مقایسه خواص فیزیکی در بهبود مقاومت مکانیکی سنگ هوازده کندوان نسبت به نمونه های هوازده و بکر اولیه قابل قبول است که انجام آزمون های میدانی با استفاده از این مواد را توصیه می کند.
۱۳.

بررسی دوره بندی تاریخی- کالبدی مسجد جامع هفتشویه از منظر مطالعات تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مسجد جامع هفتشویه دوره های تاریخی ساختار کالبدی مطالعات تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 577 تعداد دانلود : 127
بناهای مذهبی از دوران پیش ازتاریخ تا زمان حاضر نقش مهمی در تشکیل عناصر ساختاری شهرها، سکونتگاه ها و حتی روستاها ایفا نموده اند. به طوری که کاوش های باستان شناسی و شواهد موجودِ تاریخی نشان می دهند؛ معابد و اماکن مذهبی در دوره های قبل از اسلام همواره یکی از مراکز کانونی تجمع مردم برای انجام مراسم آیینی بوده اند. استان اصفهان یکی از مناطق مهم تاریخی کشور در تمامی ادوار آنست که بناهای بسیاری در آن همچنان ناشناخته باقی مانده اند. یکی از آثار بسیار مهم در شهر اصفهان، مسجد جامع هفتشویه واقع در شمال شرق اصفهان (ناحیه قهاب) است. با توجه به معماری چند دوره ای این بنا، عدم معرفی آن و دوره های ساخت مسجد و نیز فقدان کتیبه تاریخ ساخت بنا، انجام پژوهشی منسجم و مستقل در این رابطه ضروری به نظر می رسد. بنابراین پژوهش پیشِ رو در تلاش است تا با توجه به شواهد تاریخی، باستان شناسی، معماری و مطالعات تطبیقی به معرفی و شناسایی دوره بندی تاریخی و کالبدی مسجد جامع هفتشویه بپردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مسجد جامع هفتشویه یکی از مساجد مهم شمال شرق ناحیه اصفهان در قرون میانی اسلامی بوده است که بسیاری از مورخان به این مسجد و اوج حیات آن در دوره سلجوقی اشاره داشته اند. علاوه بر آن دو دوره مهم سلجوقی و ایلخانی در ساخت مسجد جامع هفتشویه قابل شناسایی بوده که با توجه به نوع نقشه بنا، مصالح به کار رفته در آن و مطالعات تطبیقی، تشخیص داده می شوند. پژوهش پیشِ رو با روش توصیفی تحلیلی و تحقیقی تاریخی در کنار استفاده از مقایسه تطبیقی انجام شده که در آن علاوه بر فعالیت های میدانی (بررسی تاریخی کالبدی بنا و معماری آن، تهیه عکس، پلان، طرح سه بعدی و مقایسه تطبیقی با نمونه های مشابه) از منابع مکتوب نوشتاری (گزارش سیاحان، مورخان و پژوهشگرانی که در این زمینه تحقیق نموده اند)، نیز استفاده شده است.
۱۴.

بهینه سازی ملات های سنتی پایه آهکی برای جایگزینی سیمان در راستای حفاظت سازگار از معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ملات های پایه آهکی ملات آهک پوزولانی ملات ماسه- سیمان معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 698 تعداد دانلود : 570
هدف این پژوهش پیشنهاد ملاتی بوم آورد برای جایگزین ملاتِ ماسه- سیمان جهت استفاده در سطوح بیرونیِ و همچنین پر کردن ترک ها و شکاف های سازه ای در راستای حفاظتی سازگار با معماری صخره کند و تاریخی کندوان است. معماری صخره ای کندوان از لحاظ زمین شناسی بر یک توده آذر آواری قرار دارد که فرسایش طبیعیِ دره کندوان موجب شکل گیری سازه های کله قندی آن شده است. امروزه تشدید تخریب و هوازدگی در کندوان باعث نامناسب شدن شرایط زندگی، ویرانی، سکونت فصلی و یا غیرمسکونی شدن برخی خانه های صخره ای گردیده است. حفاظت و نگهداری از چنین سازه های سنگی، باتوجه به آنکه پدیده های تخریبی این آثار با سرعت و به طور جدی در حال پیشرفت هستند، ایجاب می کند وضعیت اثر را با کاهش نرخ تخریب با تقویت ساختار فیزیکی آن از طریق روش های حفاظتی بهبود بخشید. در طی نیم قرن گذشته تخریب های متعدد و آسیب های این یادمان سنگی باعث گردیده تا از سیمان به عنوان ماده ای در دسترس، ارزان و پرکاربرد در صنعت ساختمان برای انجام تعمیرات و نگهداری از این ابنیه استفاده شود. با توجه به آنکه سیمان به واسطه تفاوت تخلخل و ضریب انبساط حرارتی و رطوبتی متفاوت، غیر برگشت پذیر بودن، همچنین ایجاد نمک های مخرب خود از عوامل اصلی تخریب میراث فرهنگی به شمار می رود، از این رو با توجه به کم خطر بودن ملات های ساختمانی بر پایه آهک، ارزانی، بوم آوردی و سازگاری با معماری کندوان، تحقیق پیش رو با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی در منطقه دامنه سهند اقدام به ساخت و آزمایش 24 رده ملات پایه آهکی نموده است. نتایج حاصل از آزمون های پیرسازی تسریعی شامل چرخه های ذوب و انجماد، تر و خشک شدن مداوم در آب و نمک سولفات سدیم آنه دراته، همچنین سنجش خواص فیزیکی (درصد جذب آب، چگالی خشک، تخلخل کل، درصد شاخص پوکی، موئینگی و گذر امواج صوتی) و ویژگی های استقامتی(دوام در برابر وارفتگی و مقاومت فشاری تک محوری) در کنار آنالیز پراش اشعه ایکس نشان دهنده مزیت استفاده از ترکیب بهینه ملات آهک پوزولانی به همراه خاکستر چوب نسبت به دیگر ترکیبات است. به نحوی که مقاومت فشاری تک محوری ملات فوق الذکر در برابر سنگ کندوان در حدود دو برابر و چگالی آن به مراتب پایین تر از سنگ کندوان است.
۱۵.

ساختارشناسی ملاط های تاریخی در آرایه های معماری و اندود داخلی معبد صخره ای ورجووی مراغه، ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معماری صخره ای معبد ورجووی آرایه معماری ملاط پتروگرافی XRD XRF

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 888 تعداد دانلود : 132
هدف این پژوهش ارائه شواهدی جدید مبنی بر استفاده از ملاط در آرایه های معماری و اندودهای بدنه داخلی معبد صخره ای ورجووی در دوره اسلامی است. معبد ورجووی ازجمله بناهای با تاریخ نه چندان دقیق در پیش از اسلام و با الحاقاتی منسوب به دوره ایلخانی است که در نزدیکی قبرستان تاریخی روستای ورجووی در فاصله 6 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مراغه در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این معبد جزء مجموعه سازه های زیرزمینی است که در بستر سنگی کنده شده و دارای بخش های مختلفی ازلحاظ معماری در زیر روستای کنونی ورجووی است. تنها بخش معبد اصلی به واسطه تداوم استفاده در دوره اسلامی هیچ گاه مدفون و پوشیده نشده است. مابقی این مجموعه بزرگ، هم اکنون در زیر لایه های خاک پوشیده شده است. تداوم استفاده از معبد، با تغییراتی در پلان ها و همچنین آرایه های معماری در دوره های مختلف همراه بوده که از مظاهر آن حجاری های روی بدنه و استفاده از نقوش و خطوط اسلامی، با آیات قرآنی و همچنین استفاده از آرایه های معماری در قالب ملاط بسیار سخت و مقاوم ساروج و دیگر ملاط های آهکی به همراه رنگدانه بوده است. با توجه به عدم شناسایی ترکیب و روش ساخت آرایه های معماری این بنا در گذشته، در این مقاله ساختارشناسی و معرفی آرایه های ساخته شده از ملاط های بسیار سخت و فناوارنه معبد ورجووی انجام شده است. از جمله سؤالات این تحقیق عبارت اند از اینکه: در کدام بخش های معبد ورجووی از ملاط استفاده شده است؟ ملاط های استفاده شده از چه نوعی هستند و از چه ساختار و ساختمانی برخوردارند؟ در همین راستا بر اساس مطالعات میدانی اقدام به نمونه برداری از نواحی شناسایی شده و مشکوک به ملاط و بدنه سنگی گردید که با استفاده از آنالیزهای ساختارشناسی (پتروگرافی مقطع نازک-در شناسایی سنگ-XRD, XRF) اقدام به ارزیابی و مقایسه میان ملاط های بدنه و آرایه ها و بستر سنگی آن گرفته شد. نتایج حاصل از پژوهش گویای این مهم است که در اندود بدنه ها از ملاط گچ و آهک به همراه پرکننده پودر سنگ توف و خاکستر و همچنین الیاف گیاهی استفاده شده است و برای پوشش سطحی آرایه قطاربندی در فضای V6، از ملاط ساروج مهره خورده استفاده شده است.
۱۶.

آماده سازی مقاطع نازک از مواد متخلخل برای مطالعات با میکروسکوپ پلاریزان در باستان سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باستان سنجی تهیه مقطع نازک ملات های پودری سفال تاریخی سنگ نرم و هوازده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 704 تعداد دانلود : 83
مقاطع نازک با کاهش دادن ضخامت قطعات کوچک نمونه هایی که بر روی سطح شیشه لام میکروسکوپی چسبانده شده اند توسط ماشین های برش و سایش، جهت رسیدن به ضخامت استاندارد (µm30-25) برای میکروسکوپ پلاریزان ساخته می شوند. هنگامی که روش های معمول ساخت مقطع نازک برای دیگر مواد نرم، حساس به حرارت و یا آب به کار گرفته می شود، تهیه مقطع نازک به چالش قابل ملاحظه ای برای آزمایشگرها تبدیل می گردد. ازاین رو با هدف تشریح فرآیند تهیه مقاطع نازک برای مطالعات میکروسکوپی در بررسی های باستان سنجی مقاله حاضر در 6 مرحله شامل: 1) راهبرد نمونه برداری و آماده سازی نمونه ها، 2) آماده سازی نمونه ها برای عملیات برش 3) بریدن قطعه و تهیه بیسکویت نمونه (انواع مقاوم، پودری و سست)، 4) روش های اشباع با رزین و اتصال بیسکویت نمونه به لام شیشه ای، 5) نازک کاری بیسکویت تا رسیدن به اندازه استاندارد، و در نهایت 6) نگهداری از مقاطع نازک و تجهیزات آزمایشگاه و اضافه کردن پوشش محافظ بر سطح مقطع ارائه شده است. نمونه های این تحقیق مربوط به سنگ توف های اسپانیایی و سنگ توف از روستای کندوان هستند که هر دو گونه دارای ساختاری پودری و ترد بودند که با روش های معمول در طی فرآیند کار به کلی از دست می رفتند. نتایج حاصل از یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که استحکام بخشی و اشباع دو مرحله ای به روش خلأ می تواند در موارد بسیاری راهگشای نمونه های سست برای تهیه مقاطع نازک باشد.
۱۷.

ساختارشناسی خمره ی نو یافته ی سفالی چرخه ی زیستی متعلق به گورستان پیش ازتاریخی کِشیک سیستان و بلوچستان، جنوب شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: SEM-EDX ع‍ص‍ر م‍ف‍رغ خمره منسوب به چرخه زیستی ساختارشناسی سفال گورستان کشیک نیک شهر بلوچستان XRPD OPM

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 665 تعداد دانلود : 983
کشف اتفاقی محوطه پیش از تاریخی کشیک در شهرستان نیک شهر استان سیستان و بلوچستان منجر به شناسایی یک گورستان هزاره سوم ق.م. گردید که دربردارنده آثار ارزشمند سفالی، فلزی و بقایای تدفین بود. در این میان یک خمره سفالی یافت گردید که با توجه به اهمیت و نقوش موجود در سطح آن نیازمند بررسی های علمی جزئی و دقیق تری بود. این خمره سفالی بر اساس نحوه تکرار نقوشش، خمره چرخه زیستی نامیده شده است. به منظور بررسی فن ساخت، شرایط پخت و کوره، بومی یا وارداتی بودن آن و همچنین شناسایی رنگدانه های به کار رفته برای ایجاد نقوش با روش های آنالیز پراش پرتوایکس به روش پودری (XRPD)، آنالیز طیف بینی پاشنده انرژی پرتو ایکس کوپل شده به میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM-EDX) و مطالعه مقطع نازک سفال (OPM) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از روش های فوق نشان دهنده ی استفاده از خاک هایی با منشأ آبرفتی و منطق ه ای رودخانه کشیک دارد که حاکی از منشأ محلی و بومی سفال بررسی شده در این منطقه است. همچنین در ساخت خمره هیچ گونه تنوعی از کانی ها مشاهده نمی شود و عمده کانی موجود در آن کوارتز با دانه های ریز رسوبی است. در پخت سفال شرایط اکسیداسیون و همچنین احیا را با توجه به حضور پیک کربن (گرافیت) و مغز خاکستری سفال می توان اثبات نمود. رنگدانه مورداستفاده جهت تزئین نقوش دارای عناصر آهن و منگنز است که به جهت پایداری و پایه معدنی آن ها استفاده شده و در ترکیب با یکدیگر، تنالیته ای از رنگ قهوه ای تا سیاه را ایجاد می نماید.
۱۸.

مطالعه تطبیقی دیوار نگار ی در تالارهای شاه نشینِ خانه ی حریری تبریز و خانه ی قوام الدوله ی تهران

کلید واژه ها: دیوارنگاری خانه ی قوام الدوله تهران خانه ی حریری تبریز قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 833 تعداد دانلود : 940
هنر دیوار نگاری قاجار در خانه های تاریخی برخلاف دوره های قبل علی رغم کم رنگ شدن وجوه رسمی و درباری اش، نقش مهمی در تزئین ابنیه تاریخی این عصر داشته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران، ازجمله بناهای تاریخی متعلق به اواسط دوره قاجاری اند که در تالار شاه نشین آن ها دیوارنگاره های شاخص و متنوعی وجود دارد. با توجه به قدمت و هم زمانی این خانه های تاریخی، بررسی و تطبیق نقوش آن ها به درک بهتری از رویکرد های تصویری و موضوعی هنر دیوارنگاری در این دو شهر مهم دوره قاجاریه خواهد انجامید. با توجه به فقدان اطلاعات تطبیقی در این زمینه هدف از پژوهش حاضر، شناخت، مطالعه و ارزیابی تطبیقی نقوش دیوار نگاری های خانه های حریری و قوام الدوله است. در همین راستا، دیوار نگاری های بناهای مذکور، برای پاسخ به سؤالات ذیل مورد بررسی قرارگرفته است. خانه های حریری تبریز و قوام الدوله تهران چه وجوهِ تمایز و تفاوتی از منظر ویژگی های مضامین تصویری در نقاشی های دیواری با هم دارند؟ کدام شاخصه های سبکی در دیوار نگاری های این دو بنا باعث تفاوت و تشابه آن ها می گردند؟ تحقیق حاضر؛ به روش تطبیقی- تاریخی در قالب مطالعات میدانی با حضور در محل و ثبت تصویری نگاره ها و همچنین توصیف و تشریح آن ها در کنار مطالعات کتابخانه ای به انجام رسیده است. نتیجه ی بررسی ها نشان داد: در زمینهء ترکیب بندی نقاشی های دیواری؛ فن اجرا و پیاده سازی نقوش در قاب بندی های مشخص و موضوعات متداولِ نقاشی هم عصر تفاوت های اندکی در خانه های فوق وجود دارد. به نحوی که در اکثر موضوعات مشترک تأثیر نقاشی و سبک های متأثر از هنر غرب قابل مشاهده است. علی رغم وجوه اشتراک فوق، تفاوت های محسوسی در مضامین تصویری همانند: نگاره های مذهبی، مناظر گرفت و گیر، طبیعت بیجان و همچنین درجه و مقام اجتماعی صاحبان بنا وجود دارد که به نظر می رسد گزینه آخر مهم ترین دلیل در بروز تمایز دیوار نگاری های دو بناست.
۱۹.

تحلیل ویژگی های معماری و فضایی حمام های قاجاری در اقلیم فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حمام اقلیم گرم و خشک الگوی استقرار فضایی دوره ی قاجار استان فارس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 882 تعداد دانلود : 389
مسئله ی نظافت از دیرباز بین ایرانیان حائز اهمیت بوده و با ورود اسلام و وجوب انجام فرایض دینی بر اهمیت آن افزوده شده است. در دوره های تاریخی مختلف شکل و معماری حمام های ایران دستخوش تغییرات شده است، اما نحوه ی استقرار فضایی آن ها همواره از الگویی ثابت پیروی می کند. نمونه های موجود از حمام های عمومی استان فارس، اغلب متعلق به دوره های صفویه، زند و قاجار هستند. پژوهش حاضر در پی شناخت الگوی طراحی گرمابه های  فارس در عصر قاجار است که به منظور دستیابی به این هدف به بررسی الگوهای ساختاری، تناسبات و نحوه ارتباطات فضایی آن ها با یکدیگر و چگونگی ارتباط آن ها با مسائل اقلیمی پرداخته شده است. در همین راستا اقدام به انجام بررسی میدانی و کتابخانه ای با تجزیه وتحلیل پلان های معماری و اجزاء سازنده اصلی از قبیل: بینه، گرمخانه، میاندر و فضاهای خدماتی14 حمام از سراسر استان فارس، نه نمونه در اقلیم گرم و پنج نمونه دیگر در اقلیم سرد گردیده است. در این بررسی ها به مصالح، تناسبات، تزئینات، فرم و الگوی استقرار و ارتباط فضایی پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهند: 1)فضاهای اصلی اغلب این حمام ها بر اساس هندسه و فرم هشت ضلعی شکل گرفته اند و مشابهت های آن نشان از یکسان بودن سبک آن ها دارد که احداث فضای چال حوض ازجمله اصلی ترین مشخصات اقلیم گرم و خشک و نیمه مرطوب جنوبی استان است؛2) در هر دو اقلیم گرم و سرد اغلب از مصالح سنگ، آهک و ساروج استفاده شده است؛3) به طور میانگین در اقلیم گرم نسبت طول به عرض حمام ها1/1.67و در اقلیم سرد 1/1.7 است؛ 4) بینه در حمام های قاجاری سطح استان بزرگ تر از گرم خانه است، به طور میانگین مساحت فضای بینه و گرم خانه در اقلیم سرد نسبت به گرم در کل فضای یک حمام بزرگ تر است و این در حالی است که مساحت کل حمام های این اقلیم کوچک تر از اقلیم گرم استان هستند؛ ودر نهایت اینکه 5) تزئینات حمام ها عموماً شامل کاربندی است.
۲۰.

امکان سنجی استفاده از دوغاب زیستی برای تثبیت ماسه های روان در مناطق کویری با رویکرد حفاظت از بقایای باستان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حفاظت دوغاب زیستی بقایای باستان شناسی تثبیت بیولوژیکی روان ماسه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی قوانین و فنون حمایت و حفاظت از آثار باستانی
تعداد بازدید : 662 تعداد دانلود : 692
محوطه های باستان شناسی در مناطق بیابانی همواره در معرض تخریب و دفن شدن به وسیله ماسه های روان در طی توفان های ماسه ای هستند و نگهداری از این مناطق و بقایای آن ها در مراحل کاوش و در ادامه از مهم ترین اقدامات حفاظت باستان شناسی است. در همین راستا استفاده از روش های تثبیت بیولوژیکی برای تولید سیمان های کلسیتی، که به عنوان روشی نوین جهت تحکیم و تثبیت زمین در مهندسی ژئوتکنیک است، ظرفیتی جدید برای عملیات حفاظت در کاوش به وجود آورده است؛ به نحوی که در این روش ها از میکروارگانیسم های غیر بیماری زایی که به طور طبیعی در محیط خاکی یافت می شوند، برای تثبیت خاک، ماسه های روان استفاده می گردد. در این تحقیق، امکان سنجی استفاده از روش بهسازی بیولوژیکی با استفاده از باکتری های کلسیت ساز، جهت تثبیت ماسه های روان در محوطه های تاریخی و همچنین حفاظت بقایای باستان شناسی در حین و بعد از کاوش مورد مطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش برای تثبیت بیولوژیکی خاک (ماسه بادی و خاک ماسه ای) تحت شرایط بهینه، از باکتری های مصرف کننده اوره به نام Sporosarcina Pasteurii و از دو نوع خاکِ طبیعی مناطق کویری و ماسه شناسنامه دار ریخته گری استفاده گردیده است. به نحوی که بعد از اعمال دوغاب زیستی استحکام بخش با استفاده از آزمایش های مکانیکی میزان تأثیر این روش در بهسازی خاک ماسه ای ارزیابی شد، جهت تعیین میزان نفوذ ماده استحکام بخش و عمق بهسازی خاک، قالبی از جنس PVC با ارتفاع m1 با ماسه به صورت خشک تا چگالی gr/cm3 6/1 متراکم شد و مورد بهسازی قرار گرفت. برای کنترل میزان کارکرد روش و بررسی کیفی مقاومت سطحی ایجاد شده از آزمون نفوذ استاندارد با استفاده از سنبه gr 250 در دو حالت تر و خشک استفاده گردید. که نتایج نشان داد دوغاب بیولوژیکی مورد استفاده قادر به تحکیم ماسه بادی تا عمق cm 50 است و تثبیت ماسه با مواد دوغاب زیستی موجب شده تا نفوذ سنبه در هر دو حالت بسیار کاهش یافته و حتی به صفر برسد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان