زهره سعیدی

از آنجا که داستان پایه اصلی تفکر و ارتباط است، یکی از ابزارهای پرورش تفکر نقادانه به شمار می رود. از این رو در این پژوهش، پس از تبیین مؤلفه های تفکر انتقادی و معرفی معیارهای ارزیابی داستان، به روش تحلیل مضمون به بررسی و ارزیابی 30 داستان نوجوان در گروه سنیِ 12 تا 15 سال، مربوط به سال های 90 تا 98، در سه گرایش رسمی، نخبه گرا و بازارپسند، اعم از تألیف یا ترجمه پرداخته شد تا داستان های برخوردار از محتوای فکری و دارای ظرفیت تقویت تفکر انتقادی شناسایی شود. معیارهایی که مبنای تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند شامل پرسش گری، استدلال و رزی، داوریِ مستند، تجزیه و تحلیل، حل مسئله، هم ذات پنداری، درون مایه فلسفی، کند و کاو اخلاقی، و گفت وگوی هدف مند هستند. آنها از دیدگاه های متخصصان حوزه تفکر انتقادی، همچون چت مایرز، رابرت فیشر، رابرت انیس، ریچارد پاول و پیتر فسیونه، استخراج شده اند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که تنها چهل درصد از داستان های بخش نخبه گرا و بازارپسند و ده درصد از داستان های بخش رسمی از محتوای فکری برخوردار، و دارای ظرفیت تقویت تفکر انتقادی هستند.

مگی در کتاب «فلسفه شوپنهاور»، علاوه برعرضه ی آراء و نظریات شوپنهاور، فصلی را به برطرف کردن سوءفهمی که نسبت به مفهوم «اراده» و «ناپدیدار» در فلسفه ی شوپنهاور رواج دارد، اختصاص داده است. در این نوشتار بر آن شدیم به بررسی و نقد این اثر به قلم برایان مگی و با ترجمه ی رضا ولی یاری بپردازیم. به این منظور ابتدا به اختصار به معرفی کتاب پرداختیم، آنگاه پس از بررسی نقادانه ی کتاب، به این نتیجه رسیدیم که فیلسوف انگلیسی، برایان مگی که متخصص و شارح آثار شوپنهاور است، توانسته کتابی آسان فهم، روان، کامل و در عین حال متخصصانه در خصوص آراء و نظریات شوپنهاور و تأثیری که بر فلاسفه، اندیشمندان و هنرمندان پس از خود گذاشته است، عرضه کند و مترجم سخت کوش و متخصص در ترجمه ی آثار شوپنهاور، توانسته ترجمه ای متعهدانه، روان و قابل پذیرش از این کتاب عرضه دارد؛ البته نقدهایی، هر چند محدود، به لحاظ محتوایی بر نویسنده و به لحاظ کیفیت ترجمه بر مترجم وارد است که بدان ها اشاره کرده ایم و می تواند در چاپ بعدی کتاب مورد ملاحظه قرار گیرد. هم چنین اشکالات پرشمار ویرایشی در ترجمه ی این کتاب وجود دارد که ویرایش آن را در چاپ بعدی اثر ضروری ساخته است.

کانت بحث فرهنگ را معطوف به خیر اعلای انسان که بیان گر کمال مطلوب انسان در جمع میان فضیلت و سعادت است و غایت نهایی او به شمار می رود، طرح کرده است. وی که پیش از این در نقد دوم مفهومی انتزاعی و ایده آل از خیر اعلا عرضه داشته و تحقق آن را مبتنی بر کمک خداوند کرده بود، در نقد سوم برای نشان دادن وجه انضمامی خیر اعلا از مفهوم فرهنگ بهره می گیرد که انضباط و مهارت دو مؤلفه آن به شمار می روند و به ترتیب ناظر به فضیلت و سعادت انسان هستند. مفهوم مذکور مبتنی بر تلاش و فعالیت مختارانه انسان است و به مثابه یک هدف اجتماعی از طریق فاعل بشری محقق خواهد شد. بزرگترین ظهور فرهنگ از نظر کانت آزادی معقول است. آزادی معقول درون انسان را که ناظر به اخلاق است و بیرونِ او را که ناظر به جامعه مدنی است، دربرمی گیرد و رشد و گسترش آن در نوع انسان و در طول تاریخ و در طی نسل ها منجر به سیادت عقل بر جهان و حاکمیت فرهنگ آزادی خواهد شد.

هدف پژوهش حاضر پیش بینی ترجیحات و انگیزه های باروری زنان براساس تعهد زناشویی، احساس تنهایی و هیجان خواهی بود. این پژوهش از نوع همبستگی بود و 225 شرکت کننده زن، در سنین باروری 20 تا 45 سال، از کارمندان ادارات دولتی شهر تهران در سال 1397، به روش نمونه برداری هدفمند و در دسترس، انتخاب شدند. در این پژوهش از مقیاس ترجیحات و انگیزه های باروری میلر، سیاهه تعهد زناشویی آدامز و جونز، مقیاس هیجان خواهی زاکرمن، آیزنک و آیزنک و مقیاس احساس تنهایی اجتماعی-عاطفی بزرگسالان دی توماسو، برانن و بست استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین ترجیحات باروری و تعهد اخلاقی ارتباط منفی، و بین انگیزه های مثبت باروری با تعهد شخصی، تعهد اخلاقی و بین انگیزه های منفی باروری با تعهد اخلاقی، تعهد ساختاری، تنهایی خانوادگی، تنهایی اجتماعی، ماجراجویی و هیجان خواهی ارتباط مثبت معناداری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که به ترتیب احساس تنهایی، هیجان خواهی و تعهد زناشویی، توان پیش بینی ترجیحات و انگیزه های باروری زنان را دارند. این نتایج می تواند اهمیت نیاز مشاوره روان شناختی زوجین پیش از تصمیم باروری را نشان دهند.

در نظریه اخلاق کانت با دو سطح فوق محسوس (معقول) و محسوس (قابل تحقق) از خیر اعلا روبرو هستیم. کانت در تمام آثار خود به این دو سطح اشاره کرده است، بی آنکه به تعارض و نزاع بنیادی موجود در هم زمانی آن دو پرداخته باشد. مطابق با سطح نخست این مفهوم که اصطلاحاً به عنوان خوانش خداشناختی از مفهوم خیر اعلا شناخته شده است، مطابقت و هم سویی دو مؤلفه خیر اعلا، یعنی سعادت و فضیلت، تنها به کمک خداوند و در جهانی دیگر حاصل می آید؛ موضوعی که علاوه بر اصل موضوعه خداوند، نیازمند دو اید ه معقول دیگر، یعنی بقاء نفس و اختیار نیز هست. از سوی دیگر، مطابق با سطح دوم این مفهوم که اصطلاحاً به عنوان خوانش سکولار و سیاسی شناخته شده است، مطابقت مذکور به مدد تلاش این جهانی خود انسان ها در قالب جامعه مدنی حاصل می آید. این تعارض محتوایی، برخلاف دیدگاه برخی از محققان، ناظر به دو وجه مکمل در اندیشه کانت است و با اصول کلی اندیشه نقدی وی مطابقت دارد. این نوشتار تلاش دارد، ضمن تشریح مواضع دوگانه کانت دربار ه خیر اعلا، نشان دهد چگونه در گستره کلی حرکت غایت مندانه آدمی در طول تاریخ، هر یک از این دو وجه نیازمند دیگری است و بدون آن، وجه مکمل نمی تواند تبیین گردد.

فلسفة اشراق، به مثابة حدفاصل فلسفة ابن سینا و ملاصدرا، از اهمیت به سزایی برخوردار است. ازاین رو هر کتابی که بخواهد تلاش خود را معطوف به معرفی و تحلیل آن سازد درخور بررسی و نقد است. نویسنده در کتاب پیش رو پس از تبیین زمینة پیدایش فلسفة اشراقی استدلالیِ شیخ اشراق با زندگی نامه، آثار، و روش فلسفی وی آغاز کرده است. آن گاه به نقدهای شیخ اشراق بر فلسفة مشاء پرداخته و سپس به دو حوزة معرفت شناسی و هستی شناسی در حکمت اشراق ورود پیدا کرده است. وی در این کتاب مبنای کار خود را آثار شیخ اشراق قرار داده است و ضمن معرفی خلاصه وار آثار وی، توصیف موجزی از فلسفة اشراق براساس کتاب اصلی او، حکمة الاشراق ، ارائه داده است. در این مقاله، به درخواست شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، برآنیم با معرفی کلی اثر و ارائة خلاصه ای از محتوای آن نقاط قوت و ضعف آن را در ابعاد صوری و محتوایی نشان دهیم و با طرح پیش نهادهایی به بهبود آن، درصورت چاپ بعدی، یاری رسانیم.

فلسفه ی اشراق بسان اندیشه ای نو و روشن گر در تاریخ فلسفه ی اسلامی رخ نمایی می کند. ورود به حوزه ی فلسفه ی اسلامی، بدون فربه کردن وجود از این چشمه سار، کامل نمی شود. کتاب حاضر به مثابه روشن کننده ی مبانی اساسی فلسفه ی اشراق، گامی در راه فهم توصیفی و تحلیلی حکمت اشراق است. نویسنده در این اثر تلاش کرده است با تأکید بر کتاب «حکمه الاشراقِ» سهروردی به ارائه و تحلیل نظام فلسفی شیخ اشراق بپردازد. بدین منظور داوری های شیخ اشراق درباره ی موضوعات فلسفه را که در واقع نقدها و پاسخ های شیخ اشراق به دیدگاه مشائیان است، عرضه کرده و به تحلیل آنها پرداخته است. مقاله پیش رو سعی دارد کتاب حاضر را به اجمال معرفی کند، به پیشینه ی آثاری از این دست اشاره کند و در دو بخش صوری و محتوایی به تحلیل ابعاد شکلی و محتوایی اثر بپردازد. از این رو با هدف بررسی و نقد آن، نقاط قوت و ضعف آن را نشان می دهد و به طرح پیشنهادهایی برای اصلاح آن بسنده می کند

کانت در نظریه ی اخلاق خود سه مفهوم از سعادت عرضه کرده است که می توان آن ها را با تعابیرِ سعادت امیالی، سعادت اخلاقی و سعادت نهایی از هم متمایز کرد. به رغم آنکه به نظر می رسد وی نتوانسته است مفهوم مشخصی از سعادت عرضه کند، وحدتی سازمند میان مفاهیم به ظاهر متعارض از سعادت در اندیشه ی وی وجود دارد. این نوشتار بر آن است تا ضمن نشان دادن این وحدت، اهمیتی را که کانت برای سعادت اخلاقی قائل است آشکار سازد. علاوه بر این، نشان می دهد با اینکه در نظریه ی اخلاق کانت، سعادت، فروتر و کم اهمیت تر از فضیلت لحاظ شده، عهده دارِ دو نقش مهم است؛ با این توضیح که سعادت در ابتدای مسیر اخلاقی زیستن، با ممانعت از وسوسه شدن برای سرپیچی از تکلیف اخلاقی، به فضیلت مندی فاعل اخلاقی مدد می رساند و در پایان این مسیر، پاداش فضیلت مندی او به شمار می رود. از این رو کانت تلاش برای سعادت مند شدن در چارچوب اخلاق را، تلاشی فضیلت مندانه و تکلیف غیر مستقیم عقل معرفی کرده است که می توان از آن با عنوان سعادت اخلاقی نام برد.

مورمونیسم فرقه ای مسیحی است که در قرن نوزدهم در امریکا پا به عرصة ظهور گذاشت. رشد چشم گیر آن در امریکا و اروپا و انتظار جهانی شدن آن از منظر برخی جامعه شناسان شناخت آن را ضروری می سازد. لذا این مقاله به معرفی و توصیف ویژگی های آن فرقه همت می گمارد و به شیوه ای تاریخی به بیان زمینة ظهور، تولد و مرگ بنیان گذار، پیام مؤسس، فراز و نشیب، علل گسترش، کتب مقدس و آموزه های آن می پردازد. مقالة حاضر وجوه تشابه و تمایز مورمونیسم با جریان اصلی مسیحیت را بررسی خواهد کرد و سازگاری آن را با فرهنگ امریکایی تا حد کنار گذاشته شدن برخی آموزه ها به تصویر می کشد. هم چنین، نشان می دهد این فرقه چگونه با برجسته کردن امریکایی های اسرائیلی تبار به دنبال ایجاد اورشلیم جدید در سرزمین مقدس امریکا، با هدف آماده سازی جهان برای بازگشت مسیح بوده است.