سخن نخست (مقاله ترویجی حوزه)
درجه علمی: علمی-ترویجی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
متن
یکی از رشته‌های دانش بشری، فلسفه است که به شناخت احوال و احکام هستی از آن جهت که هستی است می‌پردازد.
البته دانش‌های دیگر بشری نیز همواره در زمینه امری موجود بحث کرده‌اند؛ یعنی چنین نبوده است که انسان‌های عاقل درباره امری موهوم به بحث‌های علمی بپردازند. همیشه کاوش‌های نظری انسان‌ها بر محور موجودات چرخیده است، ولی تفاوت این دانش، یعنی فلسفه با دیگر دانش‌های بشری در این ویژگی است که در دانش‌های دیگر، موجود خاصی را محور قرار می‌دهند. به بیان دیگر، موضوع در دانش‌های دیگر موجود خاصی است و این ویژگی، سبب می‌شود که از احکام و احوالی بحث شود که به ویژه در این موجود محقق است؛ حال آنکه در فلسفه از احوال و احکامی بحث می‌شود که اختصاصی به یک موجود ندارد.
بحث‌های فلسفی همواره دستخوش تغییر بوده است. برای مثال، گاهی در فلسفه‌هایی مسائلی مطرح شده که بعدها بدان توجهی نشده است. برعکس، مسائلی که در گذشته در فلسفه و شاید در هیچ دانش دیگری بررسی نشده است، در دوره‌های بعدی، فیلسوفان را به خود مشغول داشته است.
فلسفه‌های شرقی، با فلسفه‌های مطرح در جهان غرب از جهت مسائل و موضوع‌ها یکسان نیستند.امروزه بحث هستی‌شناسی به معنای عام در همه فلسفه‌ها مطرح نیست، بلکه فلسفه‌های گوناگون امروزی، مسائل دیگری را پی‌گیری می‌کنند.
در حوزه‌های علمیه پیرو سنت گذشته فلسفی، هنوز بخش مهمی از فلسفه را هستی‌شناسی تشکیل می‌دهد. گرچه در سالیان اخیر، فلسفه‌های مضاف مثل فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست، نیز در کنار مباحث هستی‌شناسی مورد کاوش قرار می‌گیرند.
طرح بحث‌هایی در زمینه سیاست، معرفت‌شناسی، هرمنوتیک و ... در کنار مباحث مربوط به خدا، شرور، نفس و مانند اینها نیز در همین راستا است.
در شماره‌هایی از نشریه معارف عقلی که به فلسفه اختصاص داده شده است، مباحث هستی‌شناسی سنتی، الهیات بالمعنی الاخص، علم النفس فلسفی، فلسفه اخلاق، معرفت‌شناسی و حتی بحث‌های عقلی جدید درباره دین درکنار هم طرح شده است.
در بخش اول این شماره نیز، در کنار مقاله‌های «وجود ذهنی در فلسفه اسلامی»، «تقریری از برهان صدیقین صدرایی»، «بررسی پیش‌فرض‌ها و ادله اصالت وجود»، «تأملی در برهان علامه طباطبایی بر واجب بودن اصل واقعیت» و «چیستی قاعده فرعیت» ـ که همگی جزو مباحث هستی‌شناسی سنتی‌اندـ مقالة «نسبیت و اطلاق در اخلاق از دیدگاه استاد شهید مطهری» ـ در فلسفه اخلاق‌ـ و نیز مقاله‌ها« سرّ بداهت تصوری و اقوال در مسئله»، «عقلانیت معرفت»، «بررسی رابطه بداهت؛ با صدق» ـ در زمینه دانش معرفت‌شناسی‌ـ آورده شده‌اند. البته مقاله «امکان در منطق و فلسفه» نیز به بحثی میان رشته ای پرداخته است.
در بخش دوم نیز که به مباحث مربوط به دائرهْْ‌المعارف‌نویسی اختصاص دارد، مقاله «کتاب‌شناسی؛ چیستی و شیوه‌ها» آمده است.
پیشاپیش از انتقادها و پیشنهادهای خوانندگان عزیز و نیز از مقاله‌هایی که در موضوع‌های یاد شده برایمان می‌فرستید، قدردانی می‌کنیم.
البته دانش‌های دیگر بشری نیز همواره در زمینه امری موجود بحث کرده‌اند؛ یعنی چنین نبوده است که انسان‌های عاقل درباره امری موهوم به بحث‌های علمی بپردازند. همیشه کاوش‌های نظری انسان‌ها بر محور موجودات چرخیده است، ولی تفاوت این دانش، یعنی فلسفه با دیگر دانش‌های بشری در این ویژگی است که در دانش‌های دیگر، موجود خاصی را محور قرار می‌دهند. به بیان دیگر، موضوع در دانش‌های دیگر موجود خاصی است و این ویژگی، سبب می‌شود که از احکام و احوالی بحث شود که به ویژه در این موجود محقق است؛ حال آنکه در فلسفه از احوال و احکامی بحث می‌شود که اختصاصی به یک موجود ندارد.
بحث‌های فلسفی همواره دستخوش تغییر بوده است. برای مثال، گاهی در فلسفه‌هایی مسائلی مطرح شده که بعدها بدان توجهی نشده است. برعکس، مسائلی که در گذشته در فلسفه و شاید در هیچ دانش دیگری بررسی نشده است، در دوره‌های بعدی، فیلسوفان را به خود مشغول داشته است.
فلسفه‌های شرقی، با فلسفه‌های مطرح در جهان غرب از جهت مسائل و موضوع‌ها یکسان نیستند.امروزه بحث هستی‌شناسی به معنای عام در همه فلسفه‌ها مطرح نیست، بلکه فلسفه‌های گوناگون امروزی، مسائل دیگری را پی‌گیری می‌کنند.
در حوزه‌های علمیه پیرو سنت گذشته فلسفی، هنوز بخش مهمی از فلسفه را هستی‌شناسی تشکیل می‌دهد. گرچه در سالیان اخیر، فلسفه‌های مضاف مثل فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست، نیز در کنار مباحث هستی‌شناسی مورد کاوش قرار می‌گیرند.
طرح بحث‌هایی در زمینه سیاست، معرفت‌شناسی، هرمنوتیک و ... در کنار مباحث مربوط به خدا، شرور، نفس و مانند اینها نیز در همین راستا است.
در شماره‌هایی از نشریه معارف عقلی که به فلسفه اختصاص داده شده است، مباحث هستی‌شناسی سنتی، الهیات بالمعنی الاخص، علم النفس فلسفی، فلسفه اخلاق، معرفت‌شناسی و حتی بحث‌های عقلی جدید درباره دین درکنار هم طرح شده است.
در بخش اول این شماره نیز، در کنار مقاله‌های «وجود ذهنی در فلسفه اسلامی»، «تقریری از برهان صدیقین صدرایی»، «بررسی پیش‌فرض‌ها و ادله اصالت وجود»، «تأملی در برهان علامه طباطبایی بر واجب بودن اصل واقعیت» و «چیستی قاعده فرعیت» ـ که همگی جزو مباحث هستی‌شناسی سنتی‌اندـ مقالة «نسبیت و اطلاق در اخلاق از دیدگاه استاد شهید مطهری» ـ در فلسفه اخلاق‌ـ و نیز مقاله‌ها« سرّ بداهت تصوری و اقوال در مسئله»، «عقلانیت معرفت»، «بررسی رابطه بداهت؛ با صدق» ـ در زمینه دانش معرفت‌شناسی‌ـ آورده شده‌اند. البته مقاله «امکان در منطق و فلسفه» نیز به بحثی میان رشته ای پرداخته است.
در بخش دوم نیز که به مباحث مربوط به دائرهْْ‌المعارف‌نویسی اختصاص دارد، مقاله «کتاب‌شناسی؛ چیستی و شیوه‌ها» آمده است.
پیشاپیش از انتقادها و پیشنهادهای خوانندگان عزیز و نیز از مقاله‌هایی که در موضوع‌های یاد شده برایمان می‌فرستید، قدردانی می‌کنیم.
تبلیغات
