جایگاه قرائت قرآن نزد مردم

در طرح پژوهش کشوری پیمایش موج دوم رفتارهای فرهنگی ایرانیان، دو پرسش درباره جایگاه قرآن در بین اعمال مذهبی مردم طرح شده است.پرسش اول ناظر به شرکت در جلسه قرآن و پرسش دوم مربوط به خواندن قرآن در منزل بوده است.
رفتن به جلسه قرآن
6/19 درصد از پاسخگویان گفته‏اند، در جلسه قرآن شرکت می‏کنند.به نظر می‏رسد این جلسه‏ها عمدتاً هفتگی و ماهانه برگزار می‏شود، به طوری که 2/35 درصد از شرکت کنندگان گفته‏اند، در هفته حداقل یک‏بار(5/12 درصد هفته‏ای چند بار و 7/22 درصد هفته‏ای یک بار)در این جلسه‏ها شرکت می‏کنند.حدود 30 درصد نیز به طور ماهانه در جلسه‏های قرآن شرکت می‏کنند (3/17 درصد ماهی چندبار و 7/12 درصد ماهی یک بار).
همچنین، 3/26 درصد از پاسخگویان شرکت کننده گفته‏اند، سالی چندبار و 5/6 درصدمیزان خواندن قرآن در منزل توسط پاسخگویان گفته‏اند، سالی یک بار در این جلسه‏ها حضور می‏یابند.
(نمودار 1).
خواندن قرآن در منزل
گرچه نزدیک به 20 درصد از پاسخگویان گفته‏اند که به جلسات قرآن می‏روند، اما باید توجه داشت که 7/45 درصد از پاسخگویان در منزل خود قرآن تلاوت می‏کنند.حدود یک سوم از این افراد(32 درصد از قرآن خوانان)هر روز قرآن می‏خوانند و 7/39 درصد گفته‏اند، حداقل هفته‏ای یک بار قرآن می‏خوانند(7/20 درصد هفته‏ای چند بار و 7/5 درصد ماهی یک بار).همچنین 6/8 درصد از پاسخگویان قرآن خوان گفته‏اند، سالی چند بار و 4/2 درصد گفته‏اند سالی یک بار در منزل خود قرآن می‏خوانند(نمودار 2).
زنان بیش از دو برابر مردان در جلسات قرآن شرکت می‏کنند.به طوری که 2/27 درصد از زنان و 9/11 درصد از مردان گفته‏اند، در جلسات قرآن حضور می‏یابند.اما به لحاظ میزان ساعات حضور در جلسات، تفاوت بین مردان و زنان معنادار نبوده است.
متأهلان(با 25 درصد)بیش‏تر از مجردان(4/13 درصد)گفته‏اند که در جلسات قرآن شرکت می‏کنند.از نظر میزان شرکت، متأهلان بیش‏تر از مجردان گفته‏اند هفته‏ای یک یا چند بار در این جلسات شرکت می‏کنند. مجردان بیش‏تر از متأهلان گفته‏اند که در طول یک ماه، یک یا چند بار به جلسات قرآن می‏روند.
بررسی وضعیت فعالیت پاسخگویان نشان می‏دهد، خانه‏داران(با 5/36 درصد)بیش‏ترین شرکت و محصلان و دانشجویان(با 7/13 درصد)کم‏ترین میزان شرکت در جلسات را اظهار داشته‏اند.بیکاران در جست و جوی کار، شاغلان و افراد دارای درآمد بدون کار نیز به ترتیب گفته‏اند 6/15 درصد، 9/13 درصد و 2/19 درصد در جلسات میزان شرکت در جلسه قرآن توسط پاسخگویان قرآن شرکت می‏کنند.علاوه بر این، میزان شرکت خانه‏دارها نیز بیش‏تر از دیگران است؛به طوری که 9/38 در صد از خانه‏دارهای شرکت کننده در جلسات گفته‏اند، هر روز یا چند روز در هفته به جلسه قرآن می‏روند.پس از آن، میزان شرکت شاغلان در جلسات هفتگی بیش‏تر از سایر گروه‏های فعالیتی بوده است.
بررسی وضعیت تحصیلی نیز حاکی از وجود تفاوت‏هایی است.کم سوادها(با 6/21 درصد)و بی‏سوادها(با 4/20 درصد)بیش‏ترین میزان شرکت و افراد دارای تحصیلات متوسطه(با 2/18 درصد)و عالی (با 2/15 درصد)کم‏ترین میزان شرکت در جلسات قرآن را بیان کرده‏اند.
از نظر تعدد شرکت نیز کم سوادان بیش‏تر از دیگران گفته‏اند هر روز و یا یک یا چند روز در هفته در جلسات قرآن شرکت می‏کنند(2/43 درصد).بی‏سوادان گرچه در جلسات هفتگی به میزان قابل ملاحظه‏ای شرکت می‏کنند، ولی بیش‏تر از دیگران به جلسات ماهانه اشاره کرده‏اند.افراد دارای تحصیلات عالی، بیش‏تر از دیگران گفته‏اند سالی یک یا چند بار به جلسات قرآن می‏روند.
میانسالان بیش‏تر از دیگران گفته‏اند که به جلسات قرآن می‏روند؛4/25 درصد از میانسالان، 4/24 درصد از بزرگسالان، 1/17 درصد از جوانان و 4/13 درصد از نوجوانان گفته‏اند، در جلسات قرآن شرکت می‏کنند. از نظر تعدد شرکت نیز میانسالان(30 تا 54 سال)و بزرگسالان(55 سال به بالا)بیش‏تر از دیگران گفته‏اند که به طور روزانه و یا هفتگی در جلسات قرآن حضور می‏یابند(حدود 40 درصد از شرکت کنندگان این دو گروه سنی چنین وضعیتی داشته‏اند)، اما 40 درصد از نوجوانان‏(15 تا 18 سال)شرکت کننده، به حضور ماهانه و 40 درصد جوانان(19 تا 29 سال)شرکت کننده، به حضور سالانه خود در جلسات قرآن اشاره کرده‏اند.
بررسی ویژگی‏های فردی و اجتماعی نشان می‏دهد که تفاوت بین پاسخگویان به لحاظ تمامی آن‏ها معنادار است.به طوری که زنان بیش‏تر از مردان گفته‏اند قرآن می‏خوانند.7/54 درصد از زنان در مقابل 7/36 درصد از مردان گفته‏اند، در منزل خود قرآن می‏خوانند.از سوی دیگر، زنان بیش از مردان گفته‏اند که هر روز قرآن می‏خوانند(6/34 درصد در مقابل 1/28 درصد). مردان بیش‏تر از زنان به قرائت قرآن به طور هفتگی، ماهانه و یا سالانه اشاره کرده‏اند.پاسخگویان متأهل نیز(با 2/52 درصد)نسبت به پاسخگویان مجرد(با 7/39 درصد)بیش‏تر در منزل قرآن می‏خوانند.
علاوه بر این، متأهلان بیش‏تر گفته‏اند که هر روز قرآن می‏خوانند(9/35 درصد)ولی مجردان بیش‏تر از متأهلان به قرائت هفتگی و ماهانه قرآن اشاره کرده‏اند.
با لحاظ گروه‏های سنی ملاحظه می‏شود که میانسالان و جوانان(با حدود 6/51 درصد)بیش‏تر از سایر گروه‏های سنی در منزل قرآن می‏خوانند.5/45 درصد از نوجوانان(15 تا 18 سال)و 9/34 درصد از بزرگسالان(55 سال به بالا)چنین وضعیتی داشته‏اند. در مورد بزرگسالان می‏توان به نسبت بالای بی‏سوادی در بین آنان اشاره کرد که موجب شده است نسبت این افراد کم‏تر شود.با این حال، در بین قرآن خوانان، بزرگسالان بیش‏تر قرآن می‏خوانند.3/54 درصد از بزرگسالان قرآن خوان هر روز قرآن تلاوت می‏کنند.
زنان بیش از دو برابر مردان در جلسات قرآن شرکت می‏کنند.به طوری که 2/27 درصد از زنان و 9/11 درصد از مردان گفته‏اند، در جلسات قرآن حضور می‏یابند.
اما به لحاظ میزان ساعات حضور در جلسات، تفاوت بین مردان و زنان معنادار نبوده است
جوانان با حدود 40 درصد بیش از دیگران گفته‏اند، در هفته یک یا چند روز را در منزل قرآن می‏خوانند.
در مورد وضعیت فعالیت می‏توان گفت که خانه‏داران بیش‏تر از سایر پاسخگویان قرآن می‏خوانند(59 درصد). در مقابل، دانشجویان و محصلان کم‏تر از دیگران گفته‏اند، در منزل خود قرآن می‏خوانند(39 درصد).در بین شاغلان، بیکاران و افراد دارای درآمد بدون کار، تقریبا به یک میزان قرآن خوان مشاهده می‏شود(حدود 43 تا 45 درصد).از سوی دیگر، افراد دارای درآمد بدون کار و خانه‏دارها بیش‏تر از سایرین گفته‏اند، هر روز قرآن می‏خوانند.بیکاران بیش‏تر از دیگران گفته‏اند به طور هفتگی و محصلان و دانشجویان بیش‏تر از دیگران در طول ماه یک یا چند بار قرآن می‏خوانند.
با لحاظ سطح تحصیلات نیز ملاحظه می‏شود، هر چه بر سطح تحصیلات جمعیت نمونه افزوده شود، بر میزان افراد قرآن‏خوان نیز افزوده می‏شود.2/58 درصد از افراد دارای تحصیلات عالی، 3/54 درصد از افراد دارای تحصیلات متوسطه و 6/41 درصد از کم‏سوادان، قرآن می‏خوانند.البته 10 درصد از بی‏سوادان نیز گفته‏اند که در منزل خود قرآن می‏خوانند.
با این حال، همان میزان اندک بی‏سوادان، بیش‏تر از دیگران گفته‏اند که هر روز قرآن می‏خوانند.افراد دارای تحصیلات عالی، گرچه نسبت بیش‏تری قرآن‏خوان در بین خود دارند، اما میزان قرائت در بین این افراد کم‏تر از قرآن‏خوانان دیگر سطوح تحصیلی است.
اگر بی‏سوادان را در نظر نیاوریم، کم‏سوادان بیش‏تر از دیگران هر روز یا به طور هفتگی قرآن می‏خوانند.