هشتمین بخش از نامه ی تاریخی امام صادق7

این بخش از پیام با عبارت إیّاکم والإصرار علی شیﺀ مما حرّم الله فی ظهرالقرآن و بطنه آغاز می­شود، که به آیه ی 135، آل عمران )... ولم یصرّوا علی ما فعلوا وهم یعلمون( استناد شده است.
پایان این بخش از نامه تاریخی امام7، جمله ی ولم ینکر لهم فضلاً عظم ولاصغر است.
اصرار بر گناه
منظور از "اصرار بر گناه"، تکرار و تداوم گناه است که چهاربار در قرآن کریم به کار رفته است. در آیات: 7، نوح ؛ 8 ، جاثیه ؛ 135، آل عمران و 46، واقعه.
گناهان و خلاف­ها در کل قوانین جهان از نظر آثار روانی و اجتماعی براساس آگاهانه بودن و ندانسته انجام شدن و مرتبه اوّل بودن یا تکراری انجام شدن تفکیک می­شود و کیفر متناسب آن را پیدا می­کند. قرآن کریم برخی گناهان را با شرایطی، قابل بخشش می­داند. شرط بخشودن گناه، در آیه ی مبارکه 135 سوره آل­عمران چنین آمده است:
1. توجه به خدا 2. استغفار 3. عدم اصرار آگاهانه.
گناهان بزرگ و کوچک پس از توبه و براساس شرایط سه­گانه ی فوق قابل مغفرت است، چه اقدامی بسیار زشت با زیان­های اجتماعی باشد و چه کاری در حد ظلم بر خویشتن.
در تفسیر عیاشی جابر از امام محمد باقر7 روایت کرده که در ذیل همین آیه فرموده است:
إلاصرار ان یذنب العبد ولایستغفر ولایحدّث نفسه بالتوبه فلالک الإصرار([1])
اصرار آن است که بنده گناهی انجام دهد و طلب آمرزش نکند و تصمیم بر توبه نداشته باشد.
محرمات در ظاهر و باطن قرآن
مسأله ی مهم، دوری از گناه است؛ چه گناهی که آشکار باشد و چه گناهی که پنهانی انجام شود. چه در ظاهر آیات قرآن تحریم شده باشد و چه در بطن ولایه­های پنهانی آن حرام گردد، و توسّط قرآن شناسان صادق و راسخان در علوم قرآن حرمت آن اعلام شود.
گناهان انواع و اقسام گوناگونی دارد که براساس؛ انگیزه، آثار و کم و کیف، به کوچک و بزرگ، جانی و مالی و عرضی، فردی و اجتماعی، قابل جبران و جبران نشدنی و غیره قابل تقسیم است. این فراز از نامه نسبت به اصرار بر گناه که در ظاهر و باطن قرآن تحریم شده، هشدار داده است.
سرفصل­های پیام
سرفصل­های هشتمین بخش از این پیام گرانقدر عبارت است از:
1. هشدار نسبت به اصرار بر ارتکاب محرمات )گناهانی که در ظاهر و باطن قرآن تحریم شده است(.
2. محرمات الهی شامل دو بخش مهم است: الف. ترک واجبات و فرایض الهی ب. انجام محرمات الهی.
3. اوامر و نواهی الهی برای آن است که طبق آن عمل شود و بی­توجهی به آن موجب کیفر و عذاب الهی است.
4. ارزیابی انسان­ها فقط براساس میزان طاعت و معصیت آن­ها انجام می­شود.
5 . دعوت همه بر جدیّت در اطاعت الهی.
6 . توجه به این­که ترک گناهان و انجام واجبات بدون استمداد از نیروی الهی امکان­پذیر نیست.
7. اطاعت خداوند عامل دست­یابی به همه ی خیرات و نعمت­های اخروی است.
8 . هرکس در حال عصیان الهی بمیرد، خداوند او را به رو در آتش می­افکند.
9. خداوند جز از طریق اطاعت با هیچ­کدام از مخلوقات خویش، فرشتگان و پیامبران و دیگران رابطه ی خاص ندارد.
10. دعوت به اطاعت پروردگار با حداکثر توان.
11. توجه به این­که تسلیم بودن در برابر خدا همان اسلام­پذیری است و بدون تسلیم مسلمانی وجود ندارد.
12. اطاعت الهی، اوج خدمت به خویشتن است.
13. هرکس به معصیت الهی اقدام کند، در بدرفتاری به خود تلاش کرده است.
14. انسان در دوراهی احسان و اسائه به خویش قرار دارد و راه سوّمی نیست.
15. بهشت پاداش احسان کنندگان به خویشتن، و جهنم کیفر بدرفتاران با خویشتن است.
16. هیچ­کس، از جمله­ فرشتگان مقرّب و پیامبران مرسل و کس دیگر، نمی­تواند نقش طاعت و معصیت را بی­اثر کند و کاری برای آن انجام دهد.
17. هرکس می­خواهد از شفاعت شفاعت­گران بهره­مند شود، باید دست نیاز به آستان الهی بردارد.
18. توجه به این­که رضای خدا جز از طریق طاعت الهی، اطاعت پیام­آور او و طاعت والیان امر الهی از خاندان محمد9 به دست نمی­آید، و معصیت آن­ها بخشی از معصیت خداست.
19. انکار فضایل بزرگ یا کوچک آل محمد9، مانع دستیابی به رضای الهی است.
20. راه دست­یابی به ایمان راستین جدیّت در طاعت خداست.
آموزه­ها و رهنمودهای فوق بخشی از منشور اعتقادی، رفتاری امام صادق7 برای هدایت شیعه است.
ترجمه
و اینک ترجمه کامل این بخش از نامه ی امام7:
و بپرهیزید از این­که بر آن­چه در ظاهر و باطن قرآن حرام شده اصرار کنید و حال آن­که خداوند فرموده است: )ولم یصرّوا علی ما فعلوا وهم یعلمون(([2])
منظور آن است که مؤمنان قبل از شما، وقتی یکی از واجبات کتاب الهی را فراموش می­کردند؛ می­دانستند که خداوند را معصیت کرده و آن­گاه استغفار می­کردند و دیگر آگاهانه بر کار خویش اصرار نمی­کردند.
و بدانید که خداوند امر و نهی صادر فرموده که اوامرش اطاعت و نواهی او ترک گردد. هرکس دستور او را پیروی کند؛ از او اطاعت کرده، و تمام خیرات نزد او را دریافته است و هر کس نواهی او را نپذیرد؛ او را عصیان کرده، و اگر در حال معصیت بمیرد، خداوند او را به رو در آتش می­افکند.
و بدانید که بین خدا و هیچ­کدام از آفریدگانش چه فرشته­ای مقرب و چه پیامبری مرسل و چه غیر آن جز طاعت الهی میزان نیست. پس در فرمانبری از او کوشا باشید، اگر می­خواهید به راستی مؤمن باشید. ولاقوة الاّ بالله.
و فرمود: بر شما باد به فرمان­پذیری از پروردگارتان، هرچه بتوانید. خداوند پروردگار و صاحب شماست و بدانید که اسلام همان تسلیم است و تسلیم همان اسلام. هرکس تسلیم خدا باشد اسلام آورده و هر کس تسلیم او نشود، مسلمان نیست.
هرکس می­خواهد نهایت احسان و نیکی را به خودداشته باشد؛ پس خدا را اطاعت کند که نهایت نیکی به خویش است.
و هشدار که معاصی الهی را مرتکب نشوید که هرکس معاصی را کوچک شمرده و انجام دهد، در حق خویش نهایت بدی را کرده است. و در میان احسان و اسائه هم جایگاهی نیست.
بهشت برای احسان کنندگان است و جهنم برای اهل اسائه و بدی.
پس به فرمان خدا رفتار کنید و از معاصی او دوری گزینید. و بدانید که هیچ کس به جای شما در برابر خدا پاسخ­گو نخواهد بود، نه فرشته­ای مقرب و نه پیامبری مرسل و نه دیگران.
هرکس خوش دارد که شفاعت شفیعان نزد خدا او را سود بخشد، باید از خدا بخواهد تا از او راضی شود. و بدانید که احدی از بندگان او به رضای الهی نمی­رسند مگر از طریق اطاعت و فرمان­پذیری و قبول اوامر خدا و رسول و حاکمان منصوب او از خاندان محمد9.
و نافرمانی از آن­ها )آل محمد9 ( نافرمانی خداست و هیچ فضیلتی از آن­ها نباید انکار شود نه بزرگ و نه کوچک.
پی­نوشت:
[1]. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 6 ، ص 32 و 36.
[2]. تا این عبارت از پیام تاریخی امام در نقل قاسم­بن ربیع وجود دارد و عبارات بعدی این پیام که شامل چهاربخش آخر پیام است، در گزارشی حفص و اسماعیل از این پیام آمده است.