نقدى بر نرم افزار «موسوعة الحدیث الشریف»

امروزه در پرتو فن آورى پیشرفته رایانه، خدمتى بزرگ به پژوهشگران و محققان حوزه هاى مختلف علوم و معارف صورت گرفته است.
در حوزه علوم و معارف اسلامى نیز با بهره گیرى از این فن آورى و محصولات گونه گون آن، دستیابى به مصادر و منابع، بسیار آسان شده است؛ به طورى که مى توان در زمانى کوتاه و با دقتى بالا به گسترده ترین تتبع ها دست زد.
تازگى و نو بودن این فن آورى در خدمت علوم اسلامى از یک سو، و ویژگى منابع و مصادر تراث اسلامى از سوى دیگر، سبب راه یافتن خطاها و اشتباهاتى به این نرم افزارها شده است که البته نقادى و نظارت عالمان و پژوهشگران مى تواند آنها را برطرف سازد.
یکى از برنامه هاى رایانه اى در حوزه حدیث، نرم افزار«موسوعةالحدیث الشریف»1 است که[از سوى مؤسسه سعودى«صخر» تهیّه و عرضه شده، و] نه عنوان کتاب حدیث اهل سنّت را در خود جاى داده است: صحیح بخارى، صحیح مسلم، سنن ترمذى، سنن نسایى، سنن ابو داوود، سنن ابن ماجه، مسند احمدبن حنبل، موطّأ مالک و سنن دارمى.
این برنامه با وجود قابلیت هاى فراوانش، در زمینه ثبت و ضبط متون، از ایرادها و ضعف هایى برخوردار است که از قوّت آن مى کاهد. ایرادهایى که بدان دست یافتیم، از این قرار است:

1ـ ادغام حدیث با نام باب که موجب حذف شماره حدیث شده است؛
2ـ ادغام یک حدیث یا بیشتر با حدیث دیگر و قرار دادن یک شماره براى آنها که غالبا سبب حذف شماره احادیث شده است؛
3ـ جابه جا شدن شماره احادیث؛
4ـ حذف شماره حدیث در برنامه؛2
5ـ تقدیم و تأخیر در ترتیب بعضى از احادیث؛
6ـ انتقال متن حدیثى به حدیث دیگر؛3
7ـ تقدیم و تأخیر جملات یک حدیث؛4
8ـ حذف کامل یک حدیث.5
در این مقاله نمونه هایى از موارد پیش گفته در جداولى به پژوهشگران و محققان عرضه مى گردد:
________________________________________
1. براى اطلاعات بیشتر در مورد این برنامه، رجوع شود به: فصلنامه علوم حدیث، ش3(بهار76)، ص269 ـ 275 و نیز: همان، ش2(زمستان 75)، ص276 - 269
2. در جایى که دو شماره براى حدیث در کتاب ذکر شده است.
3. مانند انتقال شش سطر از متن حدیث شماره30 از کتاب سنن ترمذى(ج1) به حدیث شماره31؛ بدیهى است پى بردن به این گونه موارد، فرصتى بیشتر و اشاره به موارد آن، مجالى گسترده تر مى طلبد.
4. مثل آنچه در سنن ابى داوود(ج1)، حدیث شماره4 رخ داده است.
5. مانند حذف حدیث شماره1160 کتاب سنن دارمى(ج1).