رسالتحوزه در عرصه بینالملل
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
در دهههاى اخیر، با تیزبینى و روشناندیشى مرجعیت زمان حضرت آیت الله العظمى بروجردى، تغییراتى در قلمرو کارکردهاى حوزه و نگرش به عرصه بینالملل پدیدار شد . اما شعاع حرکتبسیار محدود بود و در نهایتبخشى از بلاد اسلامى و غیراسلامى را در بر گرفت و بیشتر هدف در قالب معرفى تشیع و رفع برخى شبهات متوقف بود که آن هم از سوى تنى چند از فضلا و طلاب انجام مىگردید . اما بافت کلى حوزه با این تغییر در کارکرد پیوند نخورد .
با پیروزى انقلاب اسلامى دگرگونى وسیعى به وجود آمد; اگر تا دیروز تشیع، ایران، قم و دهها واژه همخانواده، نامهایى ناآشنا و بیگانه بودند، اینک تک تک واژگان در فرهنگ واژگانى ملتها رهیافتهاند و دانشوران و خردورزان مشتاقند که از مبادى و نتایج این افق جدید، بشنوند و بخوانند . در این شرایط، عمدهترین مسئولیتهاى حوزه و روحانیت را مىتوان اینگونه برشمرد:
1 . اطلاعیابى; حوزه، باید از امواج جهانى علیه اسلام، تشیع و انقلاب اسلامى مطلع باشد، هزاران کتاب و مقاله نوشته شده درباره اسلام، شیعه و انقلاب را بررسى کند، محورهاى مورد عنایت و تهاجم آنها را دریابد، و در پژوهشکدههاى خود به آن موضوعات توجه خاص مبذول دارد .
2 . مرزبانى جهانى از فرهنگ شیعى; روحانیت از عهد شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضى تا امروز، هماره پاسدار عقاید و ارزشهاى دینى، در برابر موجهاى مهاجم یا معارض بوده است .
ایفاى این نقش تاریخى در دوره کنونى، از حساسیت ویژهاى برخوردار است; دورهاى که فرهنگ غربى از قله قدرت سیاسى و اقتصادى خود، چونان بهمنى فرو مىغلتد و باورها و ارزشهاى بومى مناطق گوناگون را درهم مىریزد، خرد مىکند و خاکستر آن را در موزههاى متروک تاریخ به یادگار مىگذارد . در این دوره حساس، دفاع از فرهنگ خودى در برابر این امواج مهاجم، کارى است کارستان .
اگر کسانى چونان شیخ مفید، سید مرتضى و ... در برابر متکلمین معتزلى، زیدى و ... قرار مىگرفتند، اینکه حوزههاى دینى با انبوهى از نظریهپردازى جهانى مواجه هستند که امکانات وسیع آکادمیک و حرفهاى را در پشتوانه خویش دارند، همچنین با نظریههایى روبرو هستند که در زورق فریب و تزویر، ماهیتخود را پنهان مىدارند . در برابر این موج مهاجم، ستیزندگى و مرزبانى کارى بس دشوار است; اگر روحانیتبتواند در این برهه تاریخى به مسئولیت تاریخى خویش عمل کند، یکى از بزرگترین افتخارات تاریخى خود را رقم زده است .
3 . آینده نگرى; حوزه و روحانیت، در صورتى مىتواند به تاثیر پایدار بیندیشد که با نگاهى وسیعتر، با کلیشهها و سؤالات زمان برخورد کند . مسئولان روحانیتباید بتوانند موج فردا را پیشبینى کنند، نیازهاى آینده را حدس بزنند، و از امروز براى آن موج نو به چارهاندیشى برخیزند .
در غیر این صورت، روحانیت تابع موجهاى برآمده باقى مىماند، در بند پرسشهاى روزمره گرفتار مىشود، نیازها و سؤالات مهاجم موج مىشوند، و او تا مىخواهد از دام این امواج بگریزد، گرفتار امواج جدید مىشود و در سیر متوالى امواج مهاجم، چونان غرقهاى در دریاى امواج دست و پا مىزند، اما بادهاى موافق و مخالف را جهت نمىدهد . تنها با نگرشى آیندهنگرانه مىتوان این وضعیت را تغییر داد و حوزه را در جایگاه اندیشهسازى جهانى قرارداد .
4 . زمانشناسى و نظریهپردازى; فقاهت و درک عمیق از دین، جز از طریق تماس با رخدادهاى زمان و دریافت پاسخ دین در آن مقولات به دست نمىآید . اسلامشناسى عزلتجو در فهم موضوعات در مىماند و ره به بیراهه مىبرد; چه اینکه فقاهت در متن حرکتسیال زندگى بشر است که به پویایى و کارآمدى دست مىیابد .
اکنون صدها موضوع فقهى، کلامى، اخلاقى و ... تبدیل و تحول یافته است و هزاران موضوع نو و مستحدث پدید آمده است، نمىتوان در کتابخانههاى سنتى نشست و به استنباط حکم شرعى و تولید معرفت دینى پرداخت . بخش عظیمى از این تحولات، به مشاهده و بررسىهاى جدید نیاز دارد تا فقیه، متکلم، دانشور اخلاقى و ... بتواند به درک درست روابط دستیابد و با توجه به آن، دانش دینى را تفحص، استخراج و عرضه کند .
مقام معظم رهبرى، با عنایتبدین مهم فرمودهاند: «قم و همه حوزههاى دیگر، نباید از تحولات عالم بر کنار باشند، کسانى که تدبیر امور حوزه را به دستخواهند داشت، باید فکرى بکنند و ترتیبى بدهند که طلاب در جریان مسائل عالم قرار بگیرند . این طور نباشد که اینها از پیشرفتها و حوادث عالم و از موضوعات علمى و اکتشافات جدید در زمینههاى مختلف ... برکنار و دور باشند؟ چرا؟ به خاطر اینکه یک رکن مهم براى فتوا اطلاع از موضوع است; اگر فقیه موضوع را نشناسد، نخواهد توانست - کما هو حقه - از دلیل شرعى، حکم الهى را استنباط کند .»
5 . تبلیغات خارج از کشور; بحرانهاى اخلاقى - معنوى در جهان و ظهور انقلاب اسلامى، موجب رویکرد مجدد به دین اسلام و تشیع گردید . اذهان و دیدگان بحرانزده امروز با اسلام به عنوان آیینى که مىتواند سخنى داشته باشد، برخورد مىکنند .
در چنین شرایطى نیاز به مبلغان دینشناس در جوامع مختلف جهان ضرورى است; چه اینکه اگر دلهاى مشتاق، با سخنان درست و اسلامشناسانه پرنشود و ارضا نگردد، این عطش اشباع کاذب خواهد یافت .
در این راهبرد، علاوه بر ضرورت آشنایى با فرهنگ اجتماعى مناطق مختلف، پشتکار و تحمل مشقات لازم است . در بخش وسیعى از جهان، تبلیغ دین تور، سیاحت، تفریح و تفرج نیست، بلکه به عرق جبین و تلاش سنگینى نیاز دارد و اصولا اشاعه تفکر دینى از سوى مبلغان ادیان، با چنین همت و جدیتى صورت مىپذیرد . مبلغان مسیحى با استوارىها و مجاهدتهاى ویژه، به تبلیغ مىپرداختند . پیش از ایشان مبلغان مسلمان در هند، آسیاى جنوب شرقى و ... چنان پشتکارى از خود ارائه مىکردند و اسلام را در جاى جاى کره خاکى گسترش مىدادند . اکنون هم اگر تفکر دینى - شیعى بخواهد حضورى ملموس بیابد، باید چنان همت و استقامت را پشتوانه کار خود قرار دهد و از سختىها نهراسد، مشکلات را به هیچ انگارد، درد غربت را چون شهد گوارا بنوشد و بذر اسلاح خواهى را در جهان، با قطرات خون و سرشک وجود آبیارى کند .
× × ×
اینک عطف توجه به مقوله اساسى «حوزه و بینالملل» ، مىتواند زمینهساز تعامل مناسب موقعیت موجود و ظرفیتهاى بالقوه حوزه با نیازها و فعالیتهاى دینى برون مرزى قرار گیرد .
این ویژه نامه مىکوشد، به سهم خود، گوشهاى از دغدغهها و راهبردها و اطلاعات را عرضه کند; دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علیه قم که از نهادهاى با سابقه حوزوى و انقلابى، و داراى ظرفیتهاى اساسى در حوزه بینالملل است، آمادگى تعریف و بسط تعامل را با دست اندرکاران حوزههاى بینالملل داشته و دارد; بدان امید که با نگاههایى بصیرتگرایانه و دوراندیش، بتوان گوشهاى از رسالتحوزه و روحانیت را در عرصه جهانى ایفا کرد .
با پیروزى انقلاب اسلامى دگرگونى وسیعى به وجود آمد; اگر تا دیروز تشیع، ایران، قم و دهها واژه همخانواده، نامهایى ناآشنا و بیگانه بودند، اینک تک تک واژگان در فرهنگ واژگانى ملتها رهیافتهاند و دانشوران و خردورزان مشتاقند که از مبادى و نتایج این افق جدید، بشنوند و بخوانند . در این شرایط، عمدهترین مسئولیتهاى حوزه و روحانیت را مىتوان اینگونه برشمرد:
1 . اطلاعیابى; حوزه، باید از امواج جهانى علیه اسلام، تشیع و انقلاب اسلامى مطلع باشد، هزاران کتاب و مقاله نوشته شده درباره اسلام، شیعه و انقلاب را بررسى کند، محورهاى مورد عنایت و تهاجم آنها را دریابد، و در پژوهشکدههاى خود به آن موضوعات توجه خاص مبذول دارد .
2 . مرزبانى جهانى از فرهنگ شیعى; روحانیت از عهد شیخ صدوق، شیخ مفید و سید مرتضى تا امروز، هماره پاسدار عقاید و ارزشهاى دینى، در برابر موجهاى مهاجم یا معارض بوده است .
ایفاى این نقش تاریخى در دوره کنونى، از حساسیت ویژهاى برخوردار است; دورهاى که فرهنگ غربى از قله قدرت سیاسى و اقتصادى خود، چونان بهمنى فرو مىغلتد و باورها و ارزشهاى بومى مناطق گوناگون را درهم مىریزد، خرد مىکند و خاکستر آن را در موزههاى متروک تاریخ به یادگار مىگذارد . در این دوره حساس، دفاع از فرهنگ خودى در برابر این امواج مهاجم، کارى است کارستان .
اگر کسانى چونان شیخ مفید، سید مرتضى و ... در برابر متکلمین معتزلى، زیدى و ... قرار مىگرفتند، اینکه حوزههاى دینى با انبوهى از نظریهپردازى جهانى مواجه هستند که امکانات وسیع آکادمیک و حرفهاى را در پشتوانه خویش دارند، همچنین با نظریههایى روبرو هستند که در زورق فریب و تزویر، ماهیتخود را پنهان مىدارند . در برابر این موج مهاجم، ستیزندگى و مرزبانى کارى بس دشوار است; اگر روحانیتبتواند در این برهه تاریخى به مسئولیت تاریخى خویش عمل کند، یکى از بزرگترین افتخارات تاریخى خود را رقم زده است .
3 . آینده نگرى; حوزه و روحانیت، در صورتى مىتواند به تاثیر پایدار بیندیشد که با نگاهى وسیعتر، با کلیشهها و سؤالات زمان برخورد کند . مسئولان روحانیتباید بتوانند موج فردا را پیشبینى کنند، نیازهاى آینده را حدس بزنند، و از امروز براى آن موج نو به چارهاندیشى برخیزند .
در غیر این صورت، روحانیت تابع موجهاى برآمده باقى مىماند، در بند پرسشهاى روزمره گرفتار مىشود، نیازها و سؤالات مهاجم موج مىشوند، و او تا مىخواهد از دام این امواج بگریزد، گرفتار امواج جدید مىشود و در سیر متوالى امواج مهاجم، چونان غرقهاى در دریاى امواج دست و پا مىزند، اما بادهاى موافق و مخالف را جهت نمىدهد . تنها با نگرشى آیندهنگرانه مىتوان این وضعیت را تغییر داد و حوزه را در جایگاه اندیشهسازى جهانى قرارداد .
4 . زمانشناسى و نظریهپردازى; فقاهت و درک عمیق از دین، جز از طریق تماس با رخدادهاى زمان و دریافت پاسخ دین در آن مقولات به دست نمىآید . اسلامشناسى عزلتجو در فهم موضوعات در مىماند و ره به بیراهه مىبرد; چه اینکه فقاهت در متن حرکتسیال زندگى بشر است که به پویایى و کارآمدى دست مىیابد .
اکنون صدها موضوع فقهى، کلامى، اخلاقى و ... تبدیل و تحول یافته است و هزاران موضوع نو و مستحدث پدید آمده است، نمىتوان در کتابخانههاى سنتى نشست و به استنباط حکم شرعى و تولید معرفت دینى پرداخت . بخش عظیمى از این تحولات، به مشاهده و بررسىهاى جدید نیاز دارد تا فقیه، متکلم، دانشور اخلاقى و ... بتواند به درک درست روابط دستیابد و با توجه به آن، دانش دینى را تفحص، استخراج و عرضه کند .
مقام معظم رهبرى، با عنایتبدین مهم فرمودهاند: «قم و همه حوزههاى دیگر، نباید از تحولات عالم بر کنار باشند، کسانى که تدبیر امور حوزه را به دستخواهند داشت، باید فکرى بکنند و ترتیبى بدهند که طلاب در جریان مسائل عالم قرار بگیرند . این طور نباشد که اینها از پیشرفتها و حوادث عالم و از موضوعات علمى و اکتشافات جدید در زمینههاى مختلف ... برکنار و دور باشند؟ چرا؟ به خاطر اینکه یک رکن مهم براى فتوا اطلاع از موضوع است; اگر فقیه موضوع را نشناسد، نخواهد توانست - کما هو حقه - از دلیل شرعى، حکم الهى را استنباط کند .»
5 . تبلیغات خارج از کشور; بحرانهاى اخلاقى - معنوى در جهان و ظهور انقلاب اسلامى، موجب رویکرد مجدد به دین اسلام و تشیع گردید . اذهان و دیدگان بحرانزده امروز با اسلام به عنوان آیینى که مىتواند سخنى داشته باشد، برخورد مىکنند .
در چنین شرایطى نیاز به مبلغان دینشناس در جوامع مختلف جهان ضرورى است; چه اینکه اگر دلهاى مشتاق، با سخنان درست و اسلامشناسانه پرنشود و ارضا نگردد، این عطش اشباع کاذب خواهد یافت .
در این راهبرد، علاوه بر ضرورت آشنایى با فرهنگ اجتماعى مناطق مختلف، پشتکار و تحمل مشقات لازم است . در بخش وسیعى از جهان، تبلیغ دین تور، سیاحت، تفریح و تفرج نیست، بلکه به عرق جبین و تلاش سنگینى نیاز دارد و اصولا اشاعه تفکر دینى از سوى مبلغان ادیان، با چنین همت و جدیتى صورت مىپذیرد . مبلغان مسیحى با استوارىها و مجاهدتهاى ویژه، به تبلیغ مىپرداختند . پیش از ایشان مبلغان مسلمان در هند، آسیاى جنوب شرقى و ... چنان پشتکارى از خود ارائه مىکردند و اسلام را در جاى جاى کره خاکى گسترش مىدادند . اکنون هم اگر تفکر دینى - شیعى بخواهد حضورى ملموس بیابد، باید چنان همت و استقامت را پشتوانه کار خود قرار دهد و از سختىها نهراسد، مشکلات را به هیچ انگارد، درد غربت را چون شهد گوارا بنوشد و بذر اسلاح خواهى را در جهان، با قطرات خون و سرشک وجود آبیارى کند .
× × ×
اینک عطف توجه به مقوله اساسى «حوزه و بینالملل» ، مىتواند زمینهساز تعامل مناسب موقعیت موجود و ظرفیتهاى بالقوه حوزه با نیازها و فعالیتهاى دینى برون مرزى قرار گیرد .
این ویژه نامه مىکوشد، به سهم خود، گوشهاى از دغدغهها و راهبردها و اطلاعات را عرضه کند; دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علیه قم که از نهادهاى با سابقه حوزوى و انقلابى، و داراى ظرفیتهاى اساسى در حوزه بینالملل است، آمادگى تعریف و بسط تعامل را با دست اندرکاران حوزههاى بینالملل داشته و دارد; بدان امید که با نگاههایى بصیرتگرایانه و دوراندیش، بتوان گوشهاى از رسالتحوزه و روحانیت را در عرصه جهانى ایفا کرد .
تبلیغات
