بررسی و بازنگری شناسنامه تخصصی 10 نمونه سفال زرین فام موزه آبگینه و سفالینه های ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

سفال زرین فام، از جمله هنرهای مهم دوران اسلامی است که هم زمان با سده های نخستین اسلامی در ایران متداول شده و تا پایان دوران قاجار به حیات خود ادامه داده است. این هنر در دوران حکومت های سلجوقیان، خوارزمشاهیان و ایلخانیان، در ایران تجلی گاه چنان ابتکارات بی بدیلی بوده است که عصر شکوهمند، تاریخ این تکنیک محسوب می شود. شیوه های مختلف تزئین زرین فام در این دوره ها بیانگر تولید این گونه سفالی در کارگاه های سفالگری در مراکز مختلف و در طی زمان های متفاوت هستند. در موزه آبگینه و سفالینه های ایران، تعداد ده عدد سفال زرین فام متعلق به سده های ششم و هفتم ه.ق. وجود دارد که زمان ساخت و مرکز تولید این سفالینه ها به روشنی مشخص نیست. از این رو، با استناد به مطالعه تطبیقی می توان گاه نگاری این آثار را تعیین نمود. لذا هدف پژوهش حاضر، بر روشن شدن زمان و مکان ساخت این نمونه ها از طریق مطالعه تطبیقی با نمونه های معرفی شده در منابع و نیز آثار شناسنامه دار در سایت موزه های معتبر داخلی و خارجی، بر اساس قرابت هایی همچون؛ ترکیب بندی نقوش، تزئینات، شکل، ساختار، فرم و بدنه استوار است تا به دو پرسش اصلی این پژوهش؛ 1. سفالینه های زرین فام مورد مطالعه، ساخت کدام مرکز تولید سفال زرین فام هستند؟ 2. این سفالینه ها در چه مقطع زمانی ساخته شده اند؟ پاسخ دهیم. روش انجام این تحقیق، مبتنی بر شیوه توصیفی- تاریخی است که بر استفاده از بررسی و مشاهده مستقیم آثار موزه ای و نیز همراه با مطالعه کتابخانه ای و مطالعه تطبیقی استوار است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهند شهر کاشان، محل تولید این آثار بوده است و این ظروف در طول سده های ششم و هفتم ه.ق. ساخته شده اند.