معرفی نسخه و تحلیل سبکی حماسه عامیانه کلیات گرشاسپ نامه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نسخه نویافته منثور موسوم به کلیات گرشاسپ نامه از طومارهایی است که صورت نهایی آن در عهد قاجار نوشته شد؛ اما به تصریح نویسنده آن، «مرشد قلی»، منبع آن، طومار جامعی بازمانده از عهد شاه طهماسب صفوی، نوشته فردی به نام «سیف الدین» بوده و از این حیث، قدمت منبع آن از قدیمترین طومارهای شناخته شده فارسی بیشتر است و قدمت طومارنویسی فارسی را دو سده پیشتر می برد. نقد منابع این طومار قجری- صفوی نشان می دهد نویسنده به تعدد روایات آشنا بوده و رونویسی صرف انجام نداده است؛ از جمله، روایات جالب توجهی از مرگ نریمان و گرشاسب در سپندکوه دارد؛ هم چنین در این متن، گرشاسب برخلاف روایت گرشاسب نامه به مرگ طبیعی نمی میرد و در سپندکوه بر اثر نیروی مغناطیس کشته می شود. این جستار ضمن معرفی نسخه، ویژگیهای زبانی و سبکی آن را بررسی کرده است. متن، زبانی ساده دارد و در سطوح واژگانی، نحوی و بلاغی نه سبکِ سست برخی متون عامیانه و نه سبک مصنوع متون دیوانی را دارد که نماینده رواج ادبیات عامیانه در عصر قجر است. شیوه استفاده اش از منبع اصلی (طومار طهماسبی) بازنویسی و تکمیل بخش پایانی با منبع دوم (تاریخ سیستان) است و از لحاظ محتوا، متن مستقلی از روایات گرشاسب به شمار می آید.