مطالعه فرهنگی بروز و کنترل هیجان در فرهنگ عامه ایران (نمونه موردی: امثال و حکم دهخدا) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

این مقاله به بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر شکل گیری هیجان ها و عواطف و شیوه مدیریت آن ها در امثال و حکم دهخدا می پردازد. برای دستیابی به این هدف، از روش «تحلیل محتوای استنباطی» استفاده شده است. جامعه آماری، کتاب چهارجلدی امثال و حکم دهخداست و نمونه تحقیق تمامی امثال و حکم فارسی موجود در این اثر است. روش کار به این ترتیب است که نخست شواهد مربوط به هیجان های اصلی یعنی «خشم و نفرت، ترس، شادی و غم، عشق، تعجب و شرم» از امثال و حکم دهخدا استخراج شده سپس شواهد، طبقه بندی و بسامد هیجان ها، عوامل بروز آن ها و راهکارهای مدیریتی شان مشخص شده است. درنهایت براساس روان شناسی جدید تفاوت ها و شباهت ها تعیین و به بررسی وجوه فرهنگی آن ها پرداخته شده است. نتیجه حاکی از این است که از میان هیجان ها به ترتیب هیجان های خشم، ترس، شادی و غم بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده اند. بقیه هیجان ها در فرهنگ عامه برخلاف روان شناسی جدید، کم تر موردتوجه بوده اند و با توجه به این که شواهدی برای راهکارهای مدیریتی آن ها یافت نشده یا در فرهنگ ما بُعد منفی نداشته اند؛ مانند هیجان عشق یا هیجان محسوب نمی شده اند؛ مانند هیجان تعجب یا یک اصل اخلاقی به شمار می آمده اند؛ مانند هیجان شرم. علاوه براین، عوامل بروز هیجان ها و راهکارهای مدیریتی به نوعی در مظاهر فرهنگی ایران مانند عقاید دینی، سیاسی، تربیتی و غیره ریشه دارند.