تأملی در چند اصطلاحِ «قمار» با تأکید بر دیوان خاقانی شروانی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
خاقانی شروانی از جمله شاعرانی است که در مقایسه با سایر سخنوران، بیشترین استفاده را از ظرفیت های زبان برده است. یکی از شگردهای شعری وی در تصویرسازی و مضمون پردازی های شاعرانه، بهره گیری از عناصر قمار و اصطلاحات مرتبط با دو بازی «نرد» و «شطرنج» است؛ به گونه ای که می توان وی را چه از نظر کمّی و چه از نظر کیفی، برجسته ترین سخنگوی پارسی در این زمینه قلمدادکرد. با وجود کوشش های بسیار از سوی شارحان و خاقانی پژوهان، بیشترِ این مصطلحات به درستی و با دقت درک و تبیین نشده است. در این پژوهش، با بهره گیری از شواهد درون متنی و برون متنی، برخی از این عبارات و واژگان، نظیرِ «کعبتین وامالیدن»، «دو شش را دو یک شمردن» و «عری»، بررسی و تحلیل شده ؛ و در ضمنِ دستیابی به نکاتی نویافته در خصوص لوازم، قواعد و کیفیت نرد و شطرنج باختن قدما؛ شرح دقیق و صحیحی از ابیات مورد نظر به دست داده شده است. در توضیح یک مورد نیز (مقامری صفت) شیوه ای از رسم الخط کهن در استنساخ دستنویس های دیوان خاقانی، همراه با ارائه شواهد متعدد، شناسایی و معرفی شده است.Contemplation on some gambling terms emphasis on Khāghāni Sharvāni's Divān
Khāqāni Sharvāni, is one of the Persian poets who, compared to other poets, has made the most use of the capacities of language. One of his artistic techniques in poetic illustration and theme making, is the use of gambling elements and terms related to the two games "backgammon" and "chess"; in a way that he can be considered as the most prominent Persian poet in this field, both quantitatively and qualitatively. Despite many efforts by scholars and commentators of Khāghāni's Divān, most of these terms have not been properly understood and explained. In this study, based on the use of in-text and out-of-text evidence, some of these phrases and words has been reviewed and analyzed; and while gaining new insights into the rules, and quality of the old backgammon and chess game; an accurate and correct interpretation of the verses is provided.In the explanation of one case, a method of old writing style in scribing the manuscripts of Khāghāni's Divān, along with providing numerous evidences, has been identified.
تبلیغات
