تشکیل فرهنگ شخصِ مشهور در ایران و جایگاه اجتماعی و سیاسی آن در دوره پهلوی(1340- 1357) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تشکیل فرهنگ شخصِ مشهور در ایران و جایگاه اجتماعی و سیاسی آن در دوره پهلوی(1340 1357) حسینعلی قربانی[1] چکیده با پدیدآمدن فرهنگ شخصِ مشهور و پیدایش عنصری به نام ستاره در اواسط سده بیستم میلادی، نیروی پرجاذبه و جدیدی شکل گرفت که در اجتماع و سیاست نقش آفرینی کرد. این پژوهش به این مسئله پاسخ می دهد که چگونه در ایران که مرجعیت های قدرتِ محدودی داشت، فرهنگ شخصِ مشهور شکل گرفت و رشد یافت. برای پاسخ دادن به این مسئله، ضمن واکاوی چگونگی تشکیل عناصر این فرهنگ (مخاطبان، ستاره ها و واسطه ها) در ایران، جایگاه اجتماعی و سیاسی آن در دوره پهلوی و مناسباتش با گروه های مختلف اجتماع و حاکمیت بررسی می شود. بر اساس یافته های تحقیق، ستاره فقط هنگامی شکل گرفت که واسطه ها رشد کردند. رشد واسطه ها مرهون گسترش صنعتی شدن کشور و افزایش وسایل ارتباط جمعی در اواسط دهه 1340 بود و بدین ترتیب ضلع سوم یعنی، مخاطبان نیز به آن افزوده شد. شخص مشهور و یا ستاره به عنوان مهم ترین محصول فرهنگ جدید، به علت وجود مخاطبان فراوان، به مرجعیت جدید و تأثیرگذار تبدیل شد. در آغاز، به دلیل نبودن ابزارهای امروزی همچون اینترنت، ارتباط ستاره با مخاطب، به یکی از رسانه های دولتی، نیمه دولتی و یا مستقل وابسته بود. این موضوع فرصتی بود برای آنکه حکومت با حمایت از برخی ستاره ها، در ترویج ایدئولوژی شاهنشاهی، احیا و تداوم مشروعیت آن و تبلیغ دستاوردهایی همچون انقلاب سفید بکوشد و نیز گروه های مخالف و مبارز، برخی از ستاره های مستقل را جذب کنند. واژه های کلیدی: ستاره، دوره پهلوی، نشریات، سینما [1] . دانش آموخته دکتری تاریخ از پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی. q.hosein@gmail.com تاریخ دریافت : 30/11/1400 – تاریخ تأیید 16/1/1401