معرّفی و بررسی آداب الملوک و کفایه المملوک، نسخه ای از آداب الحرب و الشجاعه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

آداب الحرب و الشجاعه از متون منثور فارسی در نیمه اوّل قرن هفتم و از آثار محمّد بن منصور بن سعید، ملقّب به مبارکشاه و مشهور به فخر مدبّر در موضوع سیاست و کشورداری، اسب داری و جنگاوری است. مبارکشاه این کتاب را در چهل باب نوشته و آن را به سلطان ایلتتمش، پادشاه هندوستان (حک 607 – 633)، تقدیم کرده است. آداب الحرب و الشجاعه در سال 1346 به اهتمام احمد سهیلی خوانساری بر اساس شش نسخه به طبع رسیده است. در سال 1354، محمّد سرور مولائی شش باب نویافته متن را که در چاپ سهیلی خوانساری نیامده، در رساله ای با عنوان آئین کشورداری چاپ کرده است. او این شش باب را از روی نسخه ای متعلّق به دیوان هند که نام متفاوت «آداب الملوک و کفایه المملوک» را دارد و سهیلی از آن غافل مانده، تدوین کرده است. در این مقاله، با استفاده از پنج نسخه خطّی کوشیده ایم، نخست، جایگاه نسخه متعلّق به دیوان هند و چرایی اختلاف عنوان آن را تبیین؛ و بعد از آن، خطاهای آئین کشورداری را اصلاح کنیم. بررسی های ما نشان داده است که به احتمال بسیار، آداب الملوک و کفایه المملوک نسخه بازنگری شده مؤلّف و جامع ترین نسخه در موضوع و عنوان است. دیگر آنکه آئین کشورداری خطاها و غلط هایی دارد که نیازمند تصحیح دیگری است. ما با اصلاح این خطاها و دادن توضیحات لازم، بر ضرورت تصحیح مجدّد این متن و چاپ آن در کنار دیگر بخش های آداب الحرب، در مجلّدی واحد، تأکید کرده ایم.