حقوق شهروندی کرامت مدار در تحقیقات مقدماتی توسط پلیس (مطالعه مبناشناختی مفهوم انسان در حقوق شهروندی غربی و اسلامی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

زمینه و هدف: در نظام های حقوقی، متهم، بزهدیده و... دارای حقوق شهروندی براساس مفهومی به نام «انسان» هستند. یکی از مهم ترین جلوه گاه های این حقوق، مرحله تحقیقات مقدماتی توسط پلیس است. هدف این مقاله، تبیین برداشت هایی است که در نظام حقوقی اسلام و غرب در باب حقوق شهروندی جریان دارد. فصل تمایز را می توان در برداشت های مختلف درباره «ماهیت انسان» در این دو نظام دانست. روش : این پژوهش، ازنظر هدف کاربردی ازنظر روش، اسنادی و ابزار گردآوری اطلاعات فیش برداری است. یافته ها و نتایج: دیدگاه اسلامی، دو مولفه «روح» و «عقل» را وجه تمایز انسان از سایر موجودات دانسته در حالیکه غرب، این دو مولفه را الزاما وجه تمایز انسان نمی داند. با حاکمیت استقرای تجربی در غرب، مفهوم انسان، رو به زوال نهاد زیرا بسیاری از امور ماورایی به ویژه خدا، روح، نفس، اراده، فطرت، معنویات و ...، به تجربه درنمی آید. این، دقیقا نقطه مقابل تفکر در حقوق شهروندی اسلامی بود. به همین ترتیب، «خردگریزی» یکی از ویژگی های انسان در غرب دانسته شد و انسان، به یک ماشین حساب تبدیل گردید. با این برداشت از انسان، از دیدگاه اسلامی، حقوق شهروندی می تواند ذاتی و کرامت مدار اما در غرب، صرفا اعتباری تلقی شود.