مطالعه عودهای گردنی به عنوان اولین سازهای مضرابی

چکیده

اولین جرقه های موسیقی در ذهن انسان با شنیدن اصوات طبیعت آغاز شد و احتمالاً با جست وخیزها، پایکوبی و دست افشانی ها آغاز و تبدیل به آواز و سرود شده است. این اعمال در مراسمات، نیایش و شاید جشن جمع آوری محصول انجام شده و به تدریج آن را یکنواخت کرده و حرکات موزون، ضرب و ریتم را به وجود آورده است. آن ها با نواختن دست ها به هم و بدن، کوبیدن دو چوب به یکدیگر و با زدن دو کنده توخالی برهم و هر شئ که می توانست صوتی از خود خارج کند، آرام آرام به توازن رسیدند و معتقد بودند که این اصوات و الحان دارای تأثیرات جادویی است. در این میان افسانه هایی نیز در اقوام مختلف بر سر زبان ها بوده مبنی بر پیدایش موسیقی، که سال ها سینه به سینه نقل شده است؛ از جمله ساخته شدن ساز لیر که با روده آپولون انجام شده و یا تراش کاسه لاک پشت که توسط هرمس انجام شده است و یا قهر الهه خورشید و حتی دستور امپراطور چین، هاکونگ تی مبنی بر ابداع موسیقی و تقلید کردن صدای پرندگان با آلات موسیقی. محور این پژوهش عودهای گردنی است که آثار آن را در هنر ایلام باستان و بین النهرین می توانیم جست وجو کنیم. هدف اصلی این پژوهش نیز بر بررسی و تحلیل این گونه ساز، انواع این ساز و شیوه ساخت آن تمرکز دارد و بر این اساس در این پژوهش سعی شده است با شیوه میدانی و کتابخانه ای در مورد عودهای گردنی توضیح داده و همچنین درباره لاکِ لاک پشت که در کاوش های باستان شناسی مخصوصاً در قبور به دست می آیند و تنه اصلی این سازها هستند. در این پژوهش دو نوع ساز عود گردنی که شامل عودهای گردنی ملودیک و عودهای گردنی هارمونیک می باشند، از نظر ساختار مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر نگارنده، تکامل یافته این سازها در عصر حاضر، سازهای تار، سه تار، تنبور و دیگر سازهای مضرابی است.