منظر آیینی برج ایرانی و اثر آن در مدیریت گردشگری (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

 مطالعه سیر تاریخى واژه برج در کتاب هاى لغت نشان مى دهد، برج در آغاز تنها بر باروهاى ساخته شده بر گوشه دیوارهاى شهر، قلعه ها و کاخ ها اطلاق مى شده و سپس دچار توسعه معنایى شده است. امروزه منارها جای خود را به برج هایی داده اند که کاربری های گوناگونی دارند. برج در ایران کاربردهای متنوع و متعددی داشته است. علاوه بر قلاع، در دو سوی درِ ورودی کاروان سراها نیز برای دیده بانی و مراقبت، برج هایی ساخته می شد. گاه به کبوترخانه ها نیز برج کبوتر می گفته اند و برخی از مقبره ها نیز به میل یا برج شهرت یافته اند. همچنین شماری از میل ها که برای برافروختن آتش بر فراز آنها و راهنمایی گمشدگان ساخته می شدند، برج نام می گرفتند. هدف این مقاله بررسی برج های ایرانی از دیدگاه منظرین است. بر همین اساس، بعد از ریشه شناسی واژه برج، معنا و ریشه این واژه با کاربردهای متفاوتی که در طول زمان داشته، تطبیق داده شده و با نگرشی عمیق به معنی و ریشه واژه برج پرداخته است. بررسی ها نشان می دهد در لغت نامه فارسی بیشتر به کارکرد دفاعی، امنیتی و نظامی برج توجه شده، حال آنکه با بررسی ریشه این واژه در زبان عربی بیشتر به کارکرد اطلاع رسانی برج توجه شده است. با بررسی برج های تاریخی ثبت شده در اداره میراث فرهنگی و گردشگری ایران، به طیف وسیعی از کارکردها ذیل چهار گروه نمادین، اطلاع رسانی، کارکردی و نظامی دست یافته و با بررسی بیشتر مشخص شد که تعداد زیادی از برج ها چند منظوره بوده اند. به نظر می رسد میان شکل برج ها، کاربردهای متفاوت آنها و همچنین پراکندگی جغرافیایی آنها ارتباطاتی وجود دارد که این مسئله مستلزم بررسی و پژوهش بیشتر در این زمینه است.