مواجهه ی نخبگان ایرانی عصر مشروطه با تمدن غربی زمینه ساز فرآیند فرهنگ پذیریِ مفاهیم و دستگاه های اندیشه ی غربی از سوی اندیشه وران این برهه ی تاریخی و به تبع آن صورت بندی گفتمان های سنت گرا، تجددگرا و اصلاح معرفت دینی شد. بازتابندگی باورداشت های این گفتمان ها در زیست جهان کنونی ایران ضرورتی حیاتی به بازاندیشی شاخصه های گفتمان های مزبور می دهد. بازشناسی شاخصه های گفتمان اصلاح معرفت دینی در روزنامه ی حبل المتین تهران پاسخی بدین ضرورت است. تحلیل انتقادی گفتمان چارچوبی نظری است که با تکیه بر آن از شاخصه های گفتمان اصلاح معرفت دینی در روزنامه ی حبل المتین پرده برداری می کنیم. از کاربست این چارچوب نظری چنین برداشت می شود که مؤلفه های بافتار تاریخی عصر مشروطه همچون ورود اندیشه های جدید، استبداد، استعمار و شکست اصلاحات سیاسی تعین بخش «مناسبات شریعت و تجدد» به مثابه ی گره گاهی بود که گفتمان اصلاح معرفت دینی حول آن مفصل بندی شد. احیای آموزه های قرآنی، بازگشت به اسلام اصیل، بازتعریف نقش روحانیت، ضرورت وحدت مسلمانان و رعایت حقوق اقلیت های دینی مهم ترین شاخصه های گفتمان اصلاح معرفت دینی در روزنامه ی حبل المتین بود که به واسطه ی کنش بیناگفتمانی جذب عناصر گفتمان های سنت گرا و تجددگرا حول گره گاه «مناسبات شریعت و تجدد» مفصل بندی شد.
