تحلیل ژئوماتیک محوطه های باستان شناختی دوره اسلامی بستان آباد، آذربایجان شرقی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هدف از این تحقیق شناخت عوامل و مولفه های تاثیرگذار در مکان یابی و شکل گیری سکونتگاه های منسوب به دوران اسلامی بستان آباد است. برای این منظور 226 محوطه دارای آثار فرهنگی دوره اسلامی در منطقه ای به مساحت 22795km حاصل از بررسی باستان شناسی در شهرستان بستان آباد واقع در استان آذربایجان شرقی مورد مطالعه قرار گرفته است. برای تحلیل و تفسیر های فرهنگی از محوطه ها نسبت به متغیرهای محیطی فاصله از رودهای دائمی، ارتفاع، میزان بارندگی، اقلیم، پوشش گیاهی، شیب، وسعت محوطه ها و فاصله با روستاها از نرم افزارهای GIS و SPSS استفاده شده است. نتایج به دست آمده در این بحث نشان از وجود الگوی توزیع محوطه ها و عوامل مؤثر در شکل گیری آن ها در چهار خوشه متجانس است، به گونه ای که فواصل محوطه ها و موقعیت آن ها به لحاظ شرایط زیست محیطی نسبت به یکدیگر در هر خوشه با خوشه دیگر الگوی معیشتی متفاوتی را نشان می دهد. با تحلیل خوشه ها می توان الگوی استقرار منطقه را به لحاظ بوم شناختی فرهنگی چنین مورد ارزیابی قرار داد؛ محوطه های واقع در دشت ها و ارتفاعات پایین با قرار گرفتن در اقلیم نیمه مرطوب و مجاورت منابع آب دائمی استقرارهای یکجانشین با مساحت بالا و اقتصاد معیشتی وابسته به کشاورزی دیم و آبی را تشکیل داده اند و محوطه های واقع در حاشیه دشت ها و دامنه کوهستان ها با داشتن مساحت پایین و با قرار گرفتن در مراتع غنی ارتفاعات، مستعد زندگی کوچروی بر پایه اقتصاد معیشتی وابسته به دامداری هستند و در این میان استقرارهایی در ارتفاعات با شیب کم و مساحت نسبتاً بالا پراکنش یافته است که به احتمال زیاد مریوط به کوچروهایی با جمعیت انسانی زیاد است که در فصول گرم سال به منظور بهره برداری از مراتع دیم برای دامداری در این مکان ها ساکن شده اند.

متن