نوشتار حاضر بر اساس روششناسی کیفی و با روش مردمنگاری، به بررسی درک و تفسیر مردم منطقه مرزی مریوان از تأثیرات بازارچههای مرزی بر پدیده قاچاق انجام گرفته است. چارچوب مفهومی تحقیق به مثابه لنزی نظری، ترکیبی از رویکردهای انتقادی، کارکردی، و سازهگرایی است. یافتههای تحقیق با تکنیکهای مصاحبه عمیق، مشاهده مشارکتی و اسنادی گردآوری شدهاند. با کمک روش نمونهگیری کیفی(از نوع نمونهگیری فرصتگرا یا ظهوریابنده) با 27 نفر از مطلعان کلیدی مصاحبه شده تا اشباع نظری حاصل گردد. در نهایت، دادهها با روش نظریه زمینهای تحلیل و در قالب 34 مفهوم اساسی و پنج مقوله عُمده (تداخل کارکردی نهادی، بوروکراسی بغرنج و بازدارنده، آسیبمندی و ناکارآمدی سیستم نظارت درونی بازارچهها، نابسامانی موقعیتی، فشارهای برون ساختاری) کدگذاری شده و در مقوله هسته ""تداوم تحولیافته پدیده قاچاق"" تلخیص شده اند. نظریه حاصله در قالب مدلی ارایه و توأماً از وضعیت بر ساخت شده نهایی، تبیینی انتقادی ارایه شده است.
