آسیب «نقل به معنا» در احادیث، عوامل و پیامدها (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بدون شک مهمترین راه دستیابی به احکام و آموزه های دینی بعد از قرآن کریم، سنت پیامبر و ائمه است که در قالب هزاران حدیث در کتب متعدد روایی گزارش شده است. در این میان، هر دین شناس و حدیث پژوهی برای فهم صحیح روایات، دو مرحله را باید پشت سر گذارد: در مرحله نخست، به فراهم سازی مقتضیات و شرایط ایجابی فهم درست حدیث توجه نماید و در مرحله دوم، پس از شناسایی آفات و موانع فهم حدیث، در پی زدودن آنها بر آید. با توجه به آسیب پذیر بودن احادیث، استفاده از این گنجینه پربها، به مقدماتی نیاز دارد که یکی از آنها شناسایی آسیبهاست تا حدیث پژوه نسبت به زدودن این آسیب و پیامدهای نامطلوب آن در حوزه فهم حدیث اقدام نماید. «نقل به معنا» یکی از این آفتهاست که این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی، بدان اختصاص یافته است. این نوشتار، پس از مقدمه ای در طرح زمینه بحث و ذکر پیشینه آن، جایز بودن و جایز نبودن نقل به معنا از دیدگاه روایات و اندیشوران اسلامی به طور مستدل پرداخته و در ادامه درباره ی عوامل و پیامدهای نقل به معنا بحث کرده و در پایان نیز ضمن بیان نمونه هایی از تاثیرات نامطلوب این پدیده، راه علاج آن را ذکر کرده است.