کهن نامه ادب پارسی

کهن نامه ادب پارسی

کهن نامه ادب پارسی سال سوم بهار و تابستان 1391 شماره 1 (پیاپی 5) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقدی بر طوطی نامة عماد بن محمد الثغری، شرح و تصحیح شمس الدین آل احمد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقد تصحیح طوطی نامه تعلیقات شمس الدین آل احمد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 229 تعداد دانلود : 409
کتاب جواهر الاسمار از کتاب های داستانی منثور فارسی است که به سبب داشتن داستان های دل انگیز و جذاب از دیرباز مورد توجه و علاقة فارسی زبانان بوده است. این کتاب سال ها پیش به اهتمام شمس الدین آل احمد به چاپ رسید و در دسترس مشتاقان ادب فارسی قرار گرفت. به رغم آن که مصحح در طبع کتاب تلاش فراونی کرده است، تصحیح و حواشی و توضیحات کتاب کاستی هایی دارد که برشمردن و اصلاح آن ها ضروری به نظر می رسد. در این مقاله کوشش شده برخی نواقص و کاستی های این کتاب رفع شود و معنای بهتری برای برخی عبارات عربی و واژگان کتاب عرضه گردد.
۲.

تأملی بر داستان حُسن و دل سیبک نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عقل عشق حسن و دل سیر و سلوک شعر صوفیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 161 تعداد دانلود : 372
منظومه عاشقانه حُسن و دل سیبک نیشابوری یکی از داستان های تمثیلی ادب فارسی است که با وجود برخورداری از ظرایف ادبی و شیوه منحصر به فرد نگارنده، در استفاده از داستانی عاشقانه برای تبیین سلوک نفسانی و سیر الی الله، کم تر مورد توجه محققان و ادیبان قرار گرفته است. این مقاله تلاشی است در معرفی و شناساندن برخی از جنبه های درخور تأمل ادبی و عرفانی این اثر به علاقه مندان ادبیات فارسی و عرفان و تصوف اسلامی. استفاده سیبک نیشابوری از اصطلاحات مربوط به ادبیات غنایی در تبیین مراتب سیر و سلوک نفسانی، دیدگاه وی در مورد «عشق»، بررسی رابطه میان «عشق» و «عقل» در داستان حسن و دل، و سرانجام تأثیرپذیری سیبک از آثار نظامی، حافظ، فردوسی، سهروردی، و کِرشِن مِشِر در نگارش این داستان از مهم ترین مواردی است که در این مقاله به آن ها پرداخته می شود.
۳.

شرح ابیاتی از دیوان شمس بر اساس مثنوی معنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مثنوی دیوان شمس تطبیق مقایسه شرح دشواری ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 335 تعداد دانلود : 254
با ملاحظه و بررسی تطبیقی مثنوی معنوی و دیوان شمس، اندیشه ها و مضامین مشترکی در این دو اثر عظیم ادبی دیده می شود. برخی از این اندیشه های مشترک، در دیوان شمس به اجمال و ابهام و در مثنوی مشروح و با روشنی بیش تر آمده است. از این رو، مقایسة این دو اثر بزرگ و یافتن مطالب و نکات مشترک آن ها می تواند در برطرف کردن ابهام ابیاتی از دیوان شمس نیز مؤثر افتد. در مقالة حاضر، علاوه بر جست وجوی اندیشه های مشترک در این دو کتاب، سعی شده برای برخی ابیات دیوان شمس، با استشهاد از مثنوی، توضیحات روشنی عرضه شود.
۴.

کارکرد نماد در حکایتی از هفت پیکر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نماد اسطوره حکایت هفت پیکر کهن الگو میتوس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 633 تعداد دانلود : 489
یکی از انواع نقد ادبی نقد اسطوره ای است که برگرفته از نظریات یونگ در زمینة ناخودآگاه جمعی است. کار منتقد اسطوره ای بررسی کهن الگوهای اثر ادبی به مثابة بازتاب های ناخودآگاه جمعی ذهن شاعر یا نویسنده در اثر ادبی است؛ کهن الگوهایی که در نهاد ناخودآگاه ذهن مردمان قوم یا جامعه یا فراتر از آن، کل بشر، ساری و جاری است. ذهن آدمی این عقاید و رفتارهای اسطوره ای را اغلب به شیوه ای نمادین در می آورد. یکی از اشکال بروز این کهن الگوها به شکل نماد، علاوه بر خواب و رؤیا و ...، خلاقیت های ادبی است. هفت پیکر نظامی از آثاری است که سرشار از نمادهای اسطوره ای و کاربردهای کهن الگویی است. در این مقاله سعی شده با استفاده از امکاناتی که الگوی روان شناسی یونگ در زمینة ناخودآگاه جمعی به دست داده است و نظر نورتروپ فِرای در زمینة میتوس ها، حکایتی منظوم از این اثر بررسی شود تا کارکردهای نماد در این حکایت روشن شود.
۵.

بررسی تطبیقی ایزد باد با رستم و سهراب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نور رستم سهراب پهلوانی تاریکی وای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 982 تعداد دانلود : 348
ما در اساطیر ایران با دو آفرینش مواجهیم: یکی آفرینش اهورامزدا که از گوهر نور است و دوم آفرینش اهریمن که از گوهر تاریکی است. ایزد وای (ایزد فضا، مکان، و باد) ایزدی دو چهره است که هر دو گوهر روشنی و تاریکی را در خود دارد و از هر دو آفرینش خرد مقدس و خرد خبیث برتر است. در این مقاله، ایزد باد به اجمال بررسی می شود؛ سپس، برپایة مندرجات شاهنامه نشان داده می شود که پهلوانان از گوهر ایزد وای و حاصل آمیزش نور و تاریکی اند و از هردو کشور ایران و توران به منزلة نماد سرزمین های اهورایی (پردیس نور) و اهریمنی (دوزخ تاریکی) برتر ند. درادامه، شخصیت رستم به مثابة نماد پهلوانی بررسی می شود تا شباهت او با ایزد باد نشان داده شود و به این نتیجه می رسیم که سهراب نماد گرایش ظلمانی ایزد باد است.
۶.

تصحیح چند تصحیف در قصاید خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خاقانی تصحیح قصاید تصحیف معیارهای نویافته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 769 تعداد دانلود : 823
دیوان خاقانی شروانی، به منزلة جلوه گاه برجستة پیوند فضل و هنر، سرشار از نوگویی و غرابت است. پشتوانة فرهنگی شاعر، چون با طبع نوجو و تخیل غنی او همراه است، به آفرینش تصاویر و ترکیباتی می انجامد که عمدتاً مسبوق به سابقه ای نیست. از همین روی، ناسخان نتوانسته اند چندان شایسته به کتابت اشعار او بپردازند و خواسته یا ناخواسته ضبط های نادرستی را وارد متن کرده اند. بخشی از این ضبط های نادرست، که رسم الخط گذشتگان آن را تشدید می کرد، تصحیف هاست. باید تصحیف را ویژگی ای دانست که حتی در قدیمی ترین نسخ خاقانی شواهدی دارد. امروزه نیز، فقط، آشنایی با پشتوانة فرهنگی و هنجارهای هنری ـ سبکی خاقانی است که می تواند ما را در تصحیح اشعار او موفق کند. به هر حال، برآنیم با برآوردن این مهم، به تصحیح مواردی از تصحیفات قصاید شاعر بپردازیم.
۷.

بازتاب اندرزنامه های پهلوی در ادب و حکمت ایران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گلستان سعدی نوشته های پهلوی اندرزنامه ها دینکرد ششم ادب و حکمت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 594 تعداد دانلود : 747
در میان نوشته های فارسی میانه، آثار اندرزی اهمیت خاصی دارند. اندرزها مسائل اخلاقی جامعه را بازتاب می دهند و معرف اندیشه ، گفتار، و کردار مردم در گذشته های دورند و گویای این واقعیت آشکار نیز هستند که ایرانیان، به ویژه در دوره ساسانی، به سخنان و نوشته هایی با مضمون اخلاقی و اجتماعی دل بستگی فراوان داشته اند. انعکاس مطالب اندرزی محدود به دوره ساسانی و فرهنگ ایران پیش از اسلام نیست، بلکه در آثار ادبی فارسی و نوشته های ایرانیان به زبان عربی نیز، به فراوانی، مشاهده می شود و از این روست که این گونه ادب را از ویژگی های فرهنگ مشرق زمین دانسته اند. برای پی گیری دایره وسعت اندرزنامه ها و تأثیر آن ها در دوره های گوناگون نه تنها باید مجموعه های حماسی و در رأس آن ها شاهنامه یا آثار ابوعلی مسکویه مانند جاویدان خرد یا خردنامه را بررسی کرد، که باید مجموعه های امثال و حکم فارسی، کلام حکمت آمیز شاعران و نویسندگان بزرگی چون استاد سخن، سعدی شیرازی، را نیز واکاوی کرد تا بتوان بخشی از این گونه تأثیرات را در پیش چشم داشت.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۶